Morgunblaðið - 04.03.1995, Qupperneq 28

LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
X
ndu þig
ekki a stað
reyndum
Pakki af sígarettum kostar u.þ.b. 267 kr. Hjón
sem bæði reykja pakka á dag borga því um
195.000 kr. á ári í sígarettur.
En þau þurfa hins vegar að hafa um
336.000 kr. í viðbótartekjur á ári til þess
að greiða þá upphæð.
Skatturinn tekur sitt.
Vikan 6.-10. mars verður átaksvika í fjármálum
heimilanna Af því tilefni verður opiö hús í aðalbankanum,
Austurstræti 5, og öllum útibúum Búnaðarbankans, þar
sem þjónusturáðgjafar veita upplýsingar um útgjaldadreifingu,
áætlanagerð o.fl.
Handbókin „Fjármál heimilisins" verður til sölu á sérstöku
tilboðsverði, kr. 900 þessa viku.
Þá verður að auki boðið upp á sérstök fjármálanámskeið,
þátttakendum að kostnaðariausu, þar sem leiðbeint verður
um hvemig lækka má rekstrarkostnað heimilanna.
Fjallað verður um heimilisbókhald, áætlanagerð, lánamál og
leiðir til spamaðar svo eitthvað sé nefnt.
Námskeiðin standa í 3 klst. og eru þau auglýst sérstaklega.
HEIMILISLINAN
BUNAÐARBANKINN
-Traustur banki
AÐSENDAR GREIIMAR
Nýjar reglur um um-
búðamerkingu matvæla
Á SIÐASTA ári tóku
gildi nýjar reglugerðir
um umbúðamerkingu
matvæla, það eru
reglugerð nr. 588/1993
um merkingu, auglýs-
ingu Qg kynningu mat-
væla og reglugerð nr.
586/1993 um merk-
ingu næringargildis.
Framleiðendur, inn-
flytjendur, dreifíngar-
aðilar og aðrir ábyrgir
aðilar ættu að vera
búnir að kynna sér inni-
hald nýju reglugerð-
anna því ljóst var að
breytingar yrðu á
merkingum mat-
sér. Meðal annars verð-
ur að hafa í huga að
nú eru gerðar strangari
kröfur en áður um
hvaða næringarefni
heimilt er að merkja á
umbúðum og með
hvaða hætti það skal
gert.
1. Geymsluþols-
merking - Síðasti
neysludagur
í þessari grein fjallar
Sigríður Lena Ama-
dóttir um nýja reglu-
gerð um umbúðamerk-
ingu matvæla.
Sigríður Klara
Amadóttir
vælaumbúða vegna EES-samnings-
ins.
Á árinu 1994 hefur verið unnið
við breytingar á merkingum mat-
væla til samræmis við nýjar reglur.
Hins vegar er ljóst að slíkar breyt-
ingar geta tekið nokkuð langan tíma
og því verður einnig unnið að fram-
kvæmd mála á árinu 1995.
I stað merkingarinn-
ar „síðasti söludagur“
kemur nú ýmist merk-
ingin „síðasti neyslu-
dagur“ eða „best fyr-
ir“. Merkingin „síðasti
neysludagur" kemur einungis á
Hver er breytingin?
Helstu breytingar eru í sambandi
við geymsluþolsmerkingu, næring-
arfræðilegar fullyrðingar á umbúð-
um og einnig er nú skylt að merkja
innihaldsefni sem geta valdið of-
næmi eða óþoli. Gildissviðið er víð-
tækara þar sem reglumar taka
bæði á neytendaumbúðum og mat-
vælum sem dreift er til stóreldhúsa,
s.s. veitingahúsa, sjúkrahúsa, mðtu-
neyta og annarrar sambærilegrar
starfsemi. Nýtt ákvæði er um merk-
ingu framleiðsiulotu, en hún sýnir
úr hvaða framleiðslueiningu varan
er. Þetta ættu m.a. sælgætisfram-
leiðendur og -innflyfjendur sérstak-
lega að athuga. Þá er gerð krafa
um nákvæmari innihaldslýsingu og
fleiri atriði sem vert er að kynna
mjög viðkvæm matvæli sem geym-
ast í fimm daga eða skemur, en
fyrir vörur með lengra geymsluþol
kemur merkingin „best fyrir“. Allar
kælivörur sem geymast í þijá mán-
uði eða skemur skulu einnig vera
merktar með pökkunardegi eins og
verið hefur. Sem dæmi mun mjólk
og kjötálegg verða merkt „pökkun-
ardagur" og „best fyrir“. Viðkvæm-
ustu matvælin eins og fars og hakk
sem framleiðendur gefa 2ja til 3ja
daga geymsluþol verða merkt
„pökkunardagur" og „síðasti
neysludagur".
2. Fullyrðingar - fituskert -
trefjaríkt
Allar fullyrðingar um innihald
næringarefna kalla á næringargild-
ismerkingu. Með þeim hætti eru
færð rök fyrir fullyrðingunni og
neytandinn á að geta treyst því sem
fuÚyrt er um vöruna.
Þegar matvara er til dæmis merkt
„trefjarík“ skal vera meira en 6 g
af trefjum í 100 g af vörunni og
þá skal magn trefjanna vera gefið
upp því til staðfestingar. Samkvæmt
nýjum reglum eru trefja ekki gefnar
upp sem hluti af kolvetnum eins og
áður.
Þau matvæli sem merkt eru með
hugtakinu „Iétt“ eða viðskeytinu
„-skert“, s.s. fituskert eða sykur-
skert, skulu innihalda fjórðungi
(25%) minna af tilteknu efni (fitu
eða sykri) en sambærileg matvæh
auk þess sem heildarorka vörunnar
verður einnig að vera skert um fjórð-
ung (25%).
Fyrir vöru sem er merkt fitu-
skert, án þess að merking eða kynn-
ing vörunnar beinist að skerðingu
fitusýra (mettaðra eða ómettaðra),
er ekki þörf á að greina nánar frá
samsetningu fitu og kolvetna eða
magni trefja og natríum.
Slík merking er sýnd í töflu 1.
Tafla 1. Næringargildismerking
fyrir fituskerta matvöru
Næringargildi í 100 g:
Orka 1526 kJ/370 kkal
Prótein 1 g
Kolvetni 10 g
Fita 36 g
Hins vegar skal þegar fullyrt er
um innihald af mettaðri fitu koma
fram hve míkið magn af fitu varan
inniheldur og einnig magn af mett-
uðum fitusýrum (mettaðri fitu).
Jafnframt skal greina frá heildar-
orku (í kj og kkal), öllum orkuefnum
(próteini, kolvetnum, fitu) auk trefja
og natríum eins og sjá má í töflu 2.
Blindi maðurinn o g fíllinn
UM ÞESSAR mund-
ir standa launþegar í
baráttu til að bæta kjör
sín í síþverrandi kaup-
mætti alltof lágra
launa. Þegar þannig
stendur á senda sfjóm-
völd og atvinnurekend-
ur ýmsa spekinga fram
á ritvöllinn til að gera
lrtla manninum skilj-
anlegt að hann eigi að
hafa sig hægan, jafnvel
læða því inn hjá honum
að efnahagsástandið sé
honum að kenna og
heimtufrekjan komi til
með að greiða hagkerfi
landsins náðarhöggið.
Þorvaldur Gylfason háskólaprófess-
or er einn þessara spekinga kerfis-
ins sem hefur komið við á ritvellin-
um nú undanfarið, síðast í Morgun-
blaðinu laugardaginn 11. febrúar
sl. Það er dökk mynd sem Þovaldur
dregur upp af þjóðartekjum og
framleiðni Islendinga og ekki dregur
hann dul á lág laun og léleg kjör.
Skýrsla sú frá Alþjóðabankanum
1995 sem Þorvaldur vitnar í sýnir
uggvænlega stöðu íslands miðað við
aðrar þjóðir. Ekki ætla ég mér að
bera brigður á þessa lærðu skýrslu.
Undarlegar niðurstöður
Snorri Bjarnason
íslendingar hafa reynst
ágætis vinnuafl erlend-
is og þar ekki staðið
öðram þjóðrnn að baki
nema síður sé. Hvar
eru þá sökudólgarhír?
Ætli sökin liggi ekki
fyrst og fremst hjá
þeim sem móta efna-
hags- og rekstrarum-
hverfið hveiju sinni,
þ.e.a.s. stjómmála-
menn, embættismenn
og ráðgjafar þeirra?
Alltaf er verið að gera
tilraunir með ýmiskon-
ar hagfræðikenningar
á þjóðfélögum og ríkj-
um sem margar hveijar
hafa reynst dýrkeyptar áður en þær
ganga sér til húðar. Nægir þar að
nefna kommúnismann og allt sem
honum fylgdi. Það sem er í tísku
nú um stundir er þessi svokallaða
„fijálshyggja“ sem öllu á að bjarga
og hefur íslenskt þjóðfélag ekki
sloppið undan slíkri tilraunastarf-
semi. Sennilega á hún eftir að verða
okkur dýr áður en yfir lýkur.
Markaðurinn og óhagkvæmnin
Það er áreiðanlega
eitthvað annað, segir
Snorri Bjamason,
en kæfandi faðmlag
hagsmunahópanna
sem á sökina á því
hvemig komið er.
Það eru hinsvegar þær ályktanir
prófessorsins að draga launþega og
hagsmunahópa eina til ábyrgðar um
hvemig komið er sem telja verður
einfaldanir og rangfærslur á því sem
um er að ræða. Þar hljóta aðrir og
verri sökudólgar að vera. Eru það
íslenskir launþegar sem bera
ábyrgðina á lélegri framleiðni í at-
vinnulífinu? Svo tel ég ekki vera.
Ég vil taka hér á dæmi um hvem-
ig markaðshyggjan eykur óhag-
kvæmnina hér í okkar Irtla og við-
kvæma efnahagsumhverfí. Nær-
tækast er að benda á eitthvað úr
blöðunum nýlega og það mun ég
gera. Um svipað leyti og grein Þor-
valdar birtist var í DV frásögn Elín-
ar Hirst af degi í lífi sínu. Þar seg-
ir hún frá því að RÚV sjónvarp
sendi, eftir því sem hún segir, óhæfi-
legan fjölda starfsmanna til að taka
viðtal við sig. Ekki ætla ég að leggja
mat á hvað sé „hæfílegur“ fyöldi
starfsmanna í verkefni sem þetta.
En hversu oft sjáum við ekki þegar
við horfum á fréttir á annarri hvorri
sjónvarpsstöðinni mikinn Qölda
hijóðnema, stundum allt upp í fimm
og þá jafnmargar hendur sem á
þeim halda? Vinnustundir alltof
margra launþega fara í að vinna
sömu verkin en framleiðnin og þjón-
ustan batnar ekki neitt. Því miður
er þetta eklri eitt einangrað tilfelli.
Slík má eflaust finna í mörgum
starfsgreinum sem eiga í óheftri
samkeppni. í versluninni sjáum við
gífurlega ofQárfestingu sem hlýtur
að leiða til óhagkvæmni í rekstri
og þá lélega nýtingu á vinnuafli.
Sama má segja um verktakastarf-
semi þar sem menn geta keyrt rekst-
ur sinn í gjaldþrot og byrjað svo
aftur hvítþvegnir með nýja kenni-
tölu og tapið lendir síðan á ríkis-
sjóði. Hér er ekki við launþega að
sakast. Meðan hagkerfið er rekið
með slíkum hætti er ekki von til að
hægt sé að ná fram hagkvæmni og
hámarks framleiðni í atvinnulffinu.
BandarQdn og hagfræðin
Þeir sem líklega hafa lengsta
reynslu af frjálshyggju era Banda-
i