Morgunblaðið - 14.03.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ__________________________________________________________ÞRIÐJUDAGUR 14. MARZ 1995 29
AÐSENDAR GREINAR
Þjóðnýting undir yfirskyni
sparnaðar o g fagmennsku
REGLUGERÐ um
tilvísanakerfí Sighvats
Björgvinssonar tók
gildi hinn 20. febrúar
1995 og verða tilvísan-
ir heilsugæslulækna
skilyrði fyrir greiðslu-
þátttöku sjúkratrygg-
inga í þjónustu sér-
fræðinga og rannsókn-
um sjúklinga frá og
með 1. maí. Heilbrigð-
isráðuneytið hefur villt
um fyrir þjóðinni og
stjórnmálamönnunum
með órökstuddum full-
yrðingum um sparnað
og betri læknisþjón-
ustu, sem allar hafa
verið hraktar. Sérfræðingar
. Páll Torfi
Onundarson
telja
hins vegar að allt aðrar hvatir liggi
að baki reglugerðinni og verða þær
aðalefni greinar þessarar.
Er sjálfsköpuð eftirspurn
eftir sérfræðilæknishjálp?
Núverandi heilbrigðisráðherra og
ráðgjafar úr ráðuneyti hans og Al-
þýðuflokknum endurtaka þessa
dagana aðdróttanir sem gera störf
sérfræðinga í læknisstétt tortryggi-
leg, t.d. með því að gefa í skyn að
sérfræðingar geti að vild sent hinu
opinbera reikninga. Helgar þar til-
gangurinn meðalið. Kalla þeir störf
sérfræðinga „sjálftöku" og segja
að þau byggi á því að sérfræðingur-
inn skapi sjálfur eftirspurn eftir
þjónustu sinni með of tíðu.eftirliti,
rannsóknum og aðgerðum (fram-
boðssköpuð eftirspurn, „supply
induced demand"). Framboðssköp-
uð eftirspurn verður einkum til á
þeim sviðum þar sem mikið fram-
boð er á þjónustu, „kaupandinn“
(sjúklingurinn) ákveður ekki sjálfur
hvað á að „kaupa“ og greiðir þar
að auki lítið úr eigin vasa fyrir þjón-
ustuna. Á íslandi á framboðssköpuð
eftirspurn miklu síður við þjónustu
sérfræðinga en við þjónustu heilsu-
gæslustöðva og annarra niður-
greiddra sjúkrastofnana. Skýringin
er sú að sjúklingarnir greiða úr eig-
in vasa í krónum talið miklu meira
fyrir komu til sérfræðings en fyrir
komu til heilsugæslulæknis. Þjón-
usta þessara stofnana kostar sjúkl-
inginn miklu minna úr eigin vasa
heldur en koma til sérfræðings.
Hættan á ofnotkun er einkum á
þeirri þjónustu sem sjúklingurinn
greiðir minnst fyrir sjálfur.
Þrátt fyrir undirboð ríkisreknu
stofnananna á greiðsluhluta sjúkl-
inga hefur eftirspurn sjúklinga eftir
þjónustu sérfræðinga ekki breyst
sl. 3 ár. Með öðrum orðum finnst
fólki það vera peninganna virði að
greiða meira fyrir þjónustu sérfræð-
inga undir ákveðnum kringumstæð-
um heldur en að leita með öll vanda-
mál fyrst til niðurgreiddrar heilsu-
gæslu. Þannig greiða foreldrar nú
þegar aukalega fyrir að börn þeirra
njóti þjónustu sérfræðinga í barna-
lækningum, konur greiða aukalega
fyrir þjónustu kvensjúkdómalækna,
hjartasjúklingar greiða aukalega
fyrir hjálp sérfræðinga í hjarta- og
æðasjúkdómum og svo mætti lengi
telja. í þéttbýli er kostur á sér-
hæfðri þjónustu og þar er ekki hægt
að stilla klukkuna aftur á bak um
áratugi með þvi að þvinga sjúklinga
til heilsugæslulæknis. Verksvið heil-
sugæslulæknanna verður óumf-
lýjanlega annað en í dreifbýli, en
augljóslega er ekki hægt að áætla
þörfína á forsendum dreifbýlisins.
Hvað vakir fyrir
ráðuneytinu?
Hörð viðbrögð sérfræðinga við
nýja tilvísanakerfinu stafa af því,
að læknastéttin stendur andspænis
allsherjar aðför heilbrigðisráðu-
neytisins með Sighvat Björgvinsson
í broddi fylkingar að sjálfstæðu
starfi þeirra, lækninga-
leyfi þeirra, fjárhags-
legri afkomu og eign-
um. Læknum og sjúkl-
ingum er mismunað og
þeir síðamefndu sviptir
tryggingarétti. Tilvís-
anakerfið er aðeins lít-
ill angi af miklu stærra
máli, þ.e. þeirri dul-
búnu stefnu embættis-
manna ráðuneytisins
að uppræta fjárhags-
legt og þar með faglegt
sjálfstæði lækna, en
ráðuneytið hefur mark-
visst haft skoðanir
starfandi lækna og
samtaka þeirra að
engu á undanförnum árum. Sem
dæmi.um faglegan óskapnað tilvís-
anakerfís Sighvats má nefna að.
sérfræðingar geta ekki rannsakað
fólk sér nátengt, vini eða kunn-
ingja, hvað þá sjúklinga sína (t.d.
rækta bakteríur úr hálsi barna eða
panta blóðprufu) nema með óþarfri
milligöngu heilsugæslulæknis ef
tryggingarnar eiga að greiða hluta
kostnaðar af rannsóknunum.
Aðfor að atvinnu-
frelsi lækna:
Nokkur dæmi um fjárhagslega
anga aðfarar ráðuneytisins að at-
vinnufrelsi og afkomu sérfræðinga
fýlgja hér á eftir:
1. Árið 1993 undirritaði Trygg'-
ingastofnun ríkisins samkomulag
við stórt sjúkrahús þess eðlis að
væri blóðrannsóknum á sjúklingum
heilsugæslustöðva beint til sjúkra-
hússins í ákveðnu magni myndi það
undirbjóða umsaminn taxta einka-
rekinna rannsóknastofa um 55%.
Þetta undirboð (ásamt fleirum) var
kært til Samkeppnisstofnunar 1994
og gaf Samkeppnisráð út formsúr-
skurð um það að heilbrigðisþjónusta
heyrði undir samkeppnislög, en þar
er meðal annars fjallað um óeðlileg
undirboð. Samkeppnisstofnunin
hafnaði þeirri skoðun heilbrigðis-
ráðuneytisins að sjálfstætt starf-
andi læknar væru launþegar ríkis-
sjóðs.
2. Þegar þetta bellibragð gekk
ekki upp kom fram ný hugmynd,
sem var sú bjóða út þá verkþætti
sem einkareknar rannsóknastofur
sinna, en nú skyldi leyfa rannsókna-
stofum spítalanna að taka þátt í
útboðinu; væntanlega með það fyrir
augum að koma einkareknu stofun-
um fyrir kattarnef með undirboði
(eðlilegt hefði e.t.v. verið að bjóða
út verkþætti stofnana hins opin-
bera; að ríkið byði út verkefni frá
sér en ekki til sín). Það var upplýst
af embættismanni fjármálaráðu-
neytisins í desember 1994, að lög-
giltur endurskoðandi væri að vinna
að „fjárhagslegum aðskilnaði rann-
sóknastofa spítalanna" til þess að
unnt yrði að fara fram hjá sam-
keppnislögum. Þetta var stöðvað
þegar æðstu ráðamenn fengu af-
spurn af málinu.
3. Fyrir einu ári gaf þáverandi
heilbrigðisráðherra einhliða út nýj-
an röntgentaxta fyrir einkareknar
röntgenstofur, en fyrirsjáanleg af-
leiðing var gjaldþrot þessarar starf-
semi. í janúar 1995 fékkst leiðrétt-
ing á taxtanum fyrir eina af röntg-
enstofunum en afkoma hinna var
ekki tryggð samtímis, sem hlýtur
að vera brot á samkeppnislögum.
4. Göngudeildir sjúkrahúsanna
hafa á undanförnum árum stundað
stöðug undirboð á greiðsluhluta
sjúklinga. Ákveðin aðgerð á göngu-
deild kostar sjúklinginn 1500 krón-
ur (sem dugar ekki einu sinni fyrir
áhöldunum) en 4500 krónur á stofu
sérfræðings.
5. Sumar aðgerðir, t.d. í kven-
sjúkdómum, sem unnt er að fram-
kvæma á ódýrari hátt á skurðstof-
Tilvísanakerfið er
aðeins iítill angi af
þeirri dulbúnu stefnu
embættismanna ráðu-
neytisins, segir Páll
—
Torfi Onundarson, að
uppræta ijárhagslegt
og þar með faglegt
sjálfstæði lækna.
um utan sjúkrahúsa eru sjúklingn-
um að kostnaðarlausu ef hann er
lagður inn á sjúkrahús, en kosta
sjúklinginn veruleg fjárútlát ef þær
eru gerðar á sjálfstæðri stofu.
Vegna þess varð sjálfstæð skurð-
stofa að hætta starfsemi því að á
slíkum kjörum geta einkaaðilar ekki
keppt við starfsemi sem vernduð
er af aukafjárveitingum.
6. Ein heilsugæslustöð í Reykja-
vík hefur verið í einkarekstri skv.
samningi við heilbrigðisráðuneytið.
Eigendum þessarar stöðvar var til-
kynnt nýlega að samningur við þá
yrði ekki endurnýjaður um næstu
áramót, en þá hyggst ráðuneytið
yfírtaka rekstur stöðvarinnar sjálft.
7. Ráðuneytið heldur áfram að
byggja upp fleiri og fleiri kostnað-
arsamar stofnanir (sbr. nú eru fyrir-
hugaðar 5 nýjar heilsugæslustöðvar
í Reykjavík og Kópavogi; stofn-
kostnaður verður vart undir einum
milljarði). Á þann hátt verður til
offramboðstengd eftirspurn á hús-
næði, sem ráðuneytið hyggst vænt-
anlega fela með því að þvinga sér-
fræðingana inn á þessar óhag-
kvæmu, miðstýrðu stofnanir.
Lokaorð
Aðeins þeir sem ekki bera sjálfír
endanlega fjárhagslegt tap af fjár-
festingum sínum hegða sér á þann
hátt, sem ráðamenn heilbrigðis-
ráðuneytisins gera. Þetta er sá
raunveruleiki, sem íslenskir sér-
fræðingar (og sjálfstætt starfandi
heilsugæslulæknar) standa frammi
fyrir. Þeir hafa byggt upp hag-
kvæman, ódýran stofurekstur fyrir
eigið fé og á eigin ábyrgð. Þeir
sniða sér stakk eftir vexti.
En þótt fólkið kunni að meta
þekkingu sérfræðinganna og sé til-
búið að greiða hærri upphæðir úr
eigin vasa fyrir greiðan aðgang að
sérþekkingunni og þótt kostnaður
sjúkratrygginganna sé lítill af þessu
starfí, þá skal koma sjálfstæðum
rekstri lækna á kné hvað sem það
kostar.
Sérfræðiþjónustu utan sjúkra-
húsa er viljandi hvergi getið í Heil-
brigðisáætlun íslands sem nú er
verið að hrinda í framkvæmd undir
fölsku flaggi. Finnst nokkrum und-
arlegt þótt þeir sérfræðingar sem
geti segi upp samskiptum við þessa
aðila? Aðför heilbrigðisráðuneytis-
ins að sérfræðiþjónustunni er ekk-
ert annað en grímuklædd þjóðnýt-
ing undir yfírskyni sparnaðar og
bættrar skjalavörslu í heilsugæsl-
unni.
Höfundur er gjaldkerí
Sérfræðingafélags íslenskra
lækna og situr í sijórn
Læknafélags Islands.
★
k
★
er ein af þeim amerísku borðstofum t
Húsgagnahöllinni sem hafa notið
mikilla vinsælda vegna fallegrar
hönnunar og fyrir það hvað þær eru
vandaðar og svo spillir verðið ekki fyrir.
Country Squire sett kr. 283.180,- og það samanstendur af
borðstofuborði, 4 borðstofustólum án arma, 2 borðstofustólum
með örmum, háum glerskáp og skenk.
Verið velkomin í fallega og hlýlega húsgagnaverslun.
Alltaf næg buasteeoi og heitt kaffi á könnunni.
Húsgagnahöllin
Staðgreiðsluafsláttur
eða góð greiðslukjör.
BÍLDSHÖFÐA 20 - 112 REYKJAVÍK - SÍMI 91-871199 allt að... 24mán. 36mán.