Morgunblaðið - 14.03.1995, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 14. MARZ 1995 41
I
I
I
3
I
j
;
i
f
ÁSMUNDUR
JÓNASSON
+ Ásmundur
Jónasson
fæddist 24. apríl
1899 í Reykjarfirði
í Suðurfjörðum
Arnarfjarðar.
Hann andaðist á
Borgarspitalanum
í Reykjavík sunnu-
daginn 5. mars. sl.
eftir skammvinn
veikindi. Foreldr-
ar hans voru hjón-
in Jóna Ásgeirs-
dóttir og Jónas
Ásmundsson bóndi
í Fremri-Reykjar-
firði, oddviti og hreppsljóri
Suðurfjarðahrepps til margra
ára. Þau eignuðust tólf börn.
Ásmundur kvæntist Mörtu Ól-
afíu Guðmundsdóttir, f. 4.4.
1892, frá Hjallatúni í Tálkna-
firði, d. 4. febrúar 1924. Þau
bjuggu á Bíldudal allan sinn
búskap og eignuðust þrjú börn:
Ástu, sem býr í Hafnarfirði,
maður hennar er Krislján Sím-
onarson, Svandísi sem býr í
Reykjavík, _ gift
Hjálmari Ágústs-
syni, og Jónas, sem
býr í Kópavogi,
kvæntur Guðríði S.
Sigurðardóttur.
Marta Ólafía lést 18.
febrúar 1960 og bjó
Ásmundur lengst af
eftir það á heimili
Svandísar og Hjálm-
ars eða þar til hann
fluttist á Hrafnistu í
Reykjavík 1992. Ás-
mundur var sjómað-
ur fram til fimm-
tugsaldurs og er
sagður hafa dregið mestan afla
á skakfæri á einu sumri við
íslandsstrendur. Eftir að hann
kom i land vann hann mest við
fiskverkun í Hraðfrystihúsi
Bíldudals og Isbirninum í
Reykjavík en suður flutti hann
1971. Þá var hann sláturhús-
stjóri á Bíldudal margar slát-
urtíðir. Útför hans verður gerð
frá Bíldudalskirkju þriðjudag-
inn 14. mars.
ELSKULEGI tengdafaðir. Nú ert
þú farinn yfir móðuna miklu. Varst
orðinn „nógu gamall", eins og þú
sagðir sjálfur fyrir fáeinum dögum.
Árin voru að vísu orðin mörg, næst-
um 96, þó var varla hægt að merkja
háan aldur þinn __ fyrir þá, sem
þekktu þig best. í 40 ár hef ég
verið þér samferða. Það hafa verið
góð ár og aldrei borið skugga á.
Traustur varstu og ég minnist þess,
hve yndislegt var að leggja ungan
nafna þinn i fang þér, hversu fal-
lega þú ruggaðir honum í svefn og
söngst mildilega við hann. Sama
endutók sig með yngri bræður hans
tvo.
Ég minnist margra ferðalaga
fjölskyldunnar með þér og hversu
duglegur þú varst og naust þess
að skoða lönd og mannlíf. Hring-
ferð um ísland og ávallt gist í tjöld-
um. Síðasta ferð Gullfoss til út-
landa, er þú stóðst uppi heila nótt
meðan farið var um Kílarskurðinn,
vildir ekki af því missa. Viðkoma í
London er við týndum drengjunum
okkar í nokkra klukkutíma og þú
huggaðir mig. „Þeir koma aftur,
Gýja mín,“ sagðir þú og það rætt-
ist. Við héldum áfram allt suður
að Rín og alltaf varstu jafn dugleg-
ur og glaður ferðafélagi í öllum
okkar ferðum.
Á þínum yngri árum varstu fræg-
ur aflamaður. Sjómennska var þitt
ævistarf. Það hófst á þeim tímum,
þegar aðbúnaður áhafna um borð
var slíkur að nútímafólk getur ekki
gert sér grein fyrir því, hversu erf-
itt líf það var. Skipin voru lítil, vist-
arverur þröngar og öryggisbúnaður
nær engjnn. Mikið orð fór af þér
fyrir dugnað og hreysti, áræði og
fórnfysi. Allir treystu þér. Þegar
hið ægilega „Þormóðsslys" reið yfir
og fólk úr öðru hvoru húsi á Bíldu-
dal fórst, þ.á m. sóknarpresturinn,
kom ungur og ókunnugur prestur
til að tilkynna um slysið. Þú varst
valinn til að fylgja honum í húsin.
Það voru áreiðanlega þung spor
fyrir báða.
Það væri endalaust hægt að segja
svo margt fallegt og gott um þig,
en nú er mál að linni, því ég ótt-
ast, að þú sért mér takmarkað
þakklátur fyrir þessi skrif. En nú
Handrit afmæiis- og minningargreina
skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æski-
legt, að disklingur fylgi útprentuninni.
Auðveldust er móttaka svokallaðra
ASCII-skráa, öðru nafni DOS-texta-
skrár. Ritvinnslukerfin Word og Word-
perfect eru einnig auðveld í úrvinnslu.
Senda má greinar til blaðsins á netfang
þess Mbl@centrum.is en nánari upplýs-
ingar þar um má lesa á heimasiðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd
greina fari ekki yfir eina og hálfa örk
A-4 miðað við meðallínubil og hæfilega
linulengd — eða 3600-4000 slög. Höf-
undar eru beðnir að hafa skirnarnöfn
sin en ekki stuttnefni undir greinunum.
er autt sætið þitt á sunnudögum.
Minningarnar hrannast upp um
glens og gleði, þar sem þú varst
miðpunkturinn og gleðin skein úr
sérhveiju andliti.
Ég minnist þín ávallt sem mannsins sem gat,
mikill og þrekinn og þéttur í lund,
og það sem þú ákvaðst, þar við sat,
þróttur var mikill i huga og mund.
Fyrirmynd varstu á flestum sviðum,
og frægur af afla á fiskimiðum,
þó mættirðu þar oft mögnuðum kviðum,
og mótlæti lífsins frá ýmsum hliðum.
En nú ertu horfinn úr heimi hér,
og hefur heiminn fyrir þér,
sáttur við allt sem orðið er,
aldrei munum við gleyma þér.
(Guðríður Sigurðardóttir)
Guð blessi minningu Ásmundar
Jónassonar.
Guðríður Sigurðardóttir.
„Mikið rosalega hefur maðurinn
stórar hendur," sagði lítill banda-
rískur drenghnokki við móður sína,
þar sem ég var á ferðalagi með afa
í Þýskalandi fyrir tæpum tuttugu
árum. Já, hendumar hans afa voru
stórar og hafa unnið mörg verk.
Hann hóf sjósókn á opnum báti ell-
efu ára gamall í upphafi þessarar
aldar og er í mínum huga persónu-
gervingur þeirrar kynslóðar sem
lagði grundvöllinn að velferðarþjóð-
félaginu sem við búum við í dag.
Áttatíu og firam ára lauk hann
störfum, en átti eftir að lifa við
hestaheilsu í rúm tíu ár.
Ég man fyrst eftir honum þar
sem ég var að alast upp á Bíldudal
á sjöunda áratugnum. Hann var þá
þegar orðinn ekkjumaður og bjó hjá
Svandísi föðursystur minni og fjöl-
skyldu hennar. Hann vann í fisk-
vinnslunni og þangað lagði ég
drenghnokkinn oft leið mína, enda
alltaf von á einhveiju góðu frá afa.
Aðlögunarhæfni afa var mikil.
Þegar fjölskyldurnar fluttust bú-
ferlum til Reykjavikur í byijun átt-
unda áratugarins, hóf hann strax
störf við fískvinnslu í höfuðborginni
þá 72 ára gamall. Vinnuharka hans
var með afbrigðum. Ég var þess
aðnjótandi að starfa með honum
sumarlangt í fiskvinnslu, þá 77 ára
gömlum. Það var borin mikil virðing
fyrir þessum gamla manni, sem víl-
aði ekki fyrir sér að vinna tíu til
tólf stundir á dag ef því var að
skipta.
Síðan ég man eftir mér var það
regla hjá fjölskyldu minni að sækja
afa á sunnudögum. Það eru því
orðnir æði margir bíltúrarnir sem
við fórum um suðvesturhornið. Var
þá oftar en ekki stoppað við höfnina
til að taka púlsinn á slagæð þjóðar-
innar. í raun varð afi aldrei gamal-
menni í þessum hefðbundna skiln-
MINNINGAR
ingi. Oft mætti maður honum á
göngu í bænum og var hann þá að
ganga bæjarenda á milli. Hann var
alltaf skýr, með ríka kímnigáfu og
slatta af kaldhæðni. Hann las öll
blöð, fylgdist með fréttum og hafði
gaman af að ræða þjóðmálin. Ég
þekki fáa sem voru jafn vel að sér
um gang mála. Ég vissi þó aldrei
hvar ég hafði hann í pólitík, allir
flokkar fengu sinn skerf af góðlát-
legu gríni hans.
Afí var mjög gjafmildur maður
og var þar enginn útundan. Á
námsárum mínum naut ég dyggi-
legrar fjárhagsaðstoðar hans og
hafði hann sérstakt lag á að koma
til aðstoðar þegar þörfín var sem
brýnust. Á sama hátt studdi hann
bæði eldri og yngri systkini og
frænsystkini mín.
Afi var ekkert að flíka tilfínning-
um sínum. Hann var karlmenni af
gamla skólanmum, sem sjálfsagt
leiddi af harðri lífsbaráttu í upp-
vextinum. Hann var stundum svolít-
ið tregur til að tala um fortíðina,
líklega fundist tímarinir svo gríðar-
lega breyttir. Á góðum stundum
birtust þó stutt myndbrot frá fyrri
tíð, sem gáfu innsýn inn í þá hörku
og þrautseigju sem til þurfti til að
lifa af í upphafi aldarinnar.
Afi var fastur punktur í tilveru
minni og ég á eftir að sakna hans.
Mér þykir leitt að hafa ekki getað
kvatt hann, en geri það nú héðan
frá Eþíópíu. Ég bið honum blessun-
ar og sendi kveðju mína og fjöl-
skyldu minnar. Minning hans lifir.
Gylfi Jónasson.
Hann afí minn er dáinn, næstum
96 ára að aldri. Þrátt fyrir þennan
háa aldur, var hann alla tíð mjög
heilsuhraustur maður, bæði líkam-
lega og andlega, og þess vegna er
erfítt að sætta sig við að þurfa að
kveðja hann nú.
Mínar fyrstu minningar um afa
eru frá æskuárum mínum á Bíldu-
dal. Mér er sérstaklega minnissætt
eitt atvik frá því ég var lítill og fjör-
ugur prakkari fyrir vestan og afí
var beðinn um að passa mig litla
stund. Ég var baldinn og vildi kom-
ast út en afí sat við hliðina á mér
og hélt þéttingsfast um höndina á
mér þannig að enginn hætta var á
að ég kæmist burt. Þannig sátum
við hlið við hlið í sófanum og bið-
um. Mér fannst heil eilífð hafa liðið
þegar mamma kom heim, þar sem
höndin á mér sat föst í stóru og
vöðvamiklu sjómannshendinni hans
afa. Það var víst alveg öruggt að
ekkert skyldi fara úrskeiðis á meðan
hann passaði mig.
Mér er líka mjög mjnnistætt sum-
arið sem ég vann í ísbirninum, 13
ára gamall. Afi útvegaði mér vinn-
una en hann hafði þá sjálfur unnið
hjá ísbirninum í mörg ár við hand-
flökun, en í því starfí voru einungis
úrvalsmenn. Ég man hversu stoltur
ég var yfir að vera barnabarn þessa
manns, enda naut hann mikillar
virðingar meðal þeirra sem hann
vann með. Dugnaðurinn og elju-
semin fóru ekki framhjá neinum.
Samstarfsmennirnir sögðust myndu
frekar ráða afa í vinnu, þótt hann
væri kominn af léttasta skeiði, en
tugi svóna pjakka eins og mig.
Það lýsir persónuleika afa
kannski best, hvað honum var um-
hugað um sitt fólk. Hann fylgdist
eins og sannur ættfaðir með allri
fjölskyldunni af miklum áhuga og
vissi nákvæmlega hvað hver og einn
hafði fyrir stafni. Hann gaf af ör-
læti til allra ættmenna án þess að
vilja nokkurn skapaðan hlut sjálfur
til baka.
Engum gat dulist áhugi afa á
þjóðmálum og því sem var að ger-
ast í kringum hann, enda las hann
öll blöð og missti aldrei af frétta-
tíma hvorki í útvarpi né sjónvarpi.
Það var líka alveg sama hvar borið
var niður í samræðum við afa, hann
var jafn vel heima á öllum sviðum.
Minningarnar um afa eru ótelj-
andi og þær munu aldrei gleymast.
Allar góðu stundirnar á sunnudög-
um á Sunnubrautinni verða mér
ávallt dýrmætar. Þá var oft slegið
á létta strengi, því aldrei var gam-
ansemin langt undan hjá afa. Það
var alltaf gaman að keyra hann
heim á Hrafnistu á sunnudags-
kvöldum og horfa á hann stökkva
upp tröppurnar, léttan í spori eins
og ungan mann í besta formi. Þær
kveðjustundir voru ánægjulegar.
Ég mun alltaf vera stoltur yfír
að hafa átt hann afa minn fyrir
afa, sjómann sem fengsælustu skip-
stjórar landsins sigldu eftir langar
leiðir til að fá með á vertíð, því
betri sjómann var ekki hægt að fá.
Minningin um afa mun ávallt verða
mér hvatning til góðra verka, enda
er ég viss um að hann fylgist áfram
vel með eins og hann var vanur.
Blessuð sé minning hans.
Helgi Þór Jónasson.
Ásmundur afí var þannig gerður
að hann vildi lítið tala um sjálfan
sig eða stæra sig af afrekum sínum.
Hann sagði einu sinni við mig að
hann ætlaðist til þess að ég gætti
þess að þegar hann yrði allur þá
yrði ekkert verið að bera á hann
lof. Svar mitt við þeirri bón var á
þá leið að þegar þar kæmi sögu
væri komið að mér að ráða. Þá
yrði það þannig að ég og aðrir fjöl-
skyldumeðlimir og vinir værum
sorgmædd og þyrftum á því að
halda að kveðja hann á annan hátt
en með þögninni einni. Afí brosti í
kampinn og málið var ekki rætt
frekar. Því lít ég svo á að hann
hafí virt mitt sjónarmið og að ég
hafí leyfi til að draga fram nokkur
minningabrot sem eru mér kær, er
þakklát fyrir og veita mér huggun.
Virði ég á móti það sjónarmið hans,
að maður eigi að vera sjálfum sér
samkvæmur, verða það ekki margir
sem ég lofa fyrir líkamlegt eða
andlegt atgervi hér eftir.
Frá því ég man fyrst eftir mér
man ég einnig eftir afa. Við systkin-
in vorum þeirrar gæfu aðnjótandi
að afí og amma bjuggu í næsta
nágrenni við okkur meðan amma
lifði og afi síðan hjá okkur eftir
það, að fáum árum undanskildum.
Við afi deildum herbergi í sátt og
samlyndi frá því hann flutti til okk-
ar og þar til ég var fjórtán ára.
Amma og afí tóku þannig þátt í
uppeldi okkar og afí áfram eftir að
hún dó. Það var jafn gott að ræða
við hann um það sem hvíldi á hjarta
barn sem fullorðinn. Fyrir það
þökkum við af heilum hug.
Fyrstu minningar mínar af afa
eru frá heimili þeirra ömmu og
ekki síður úr fjárhúsinu hans afa.
Þar stóð ég fullkomlega örugg á
bak við hann þegar kindumar komu
og tróðust inn. Ekkert gat hreyft
við mér ef hann stóð fyrir framan
mig. í mínum huga þýddu orðin
afí, öryggi og styrkur það sama.
Hendurnar hans afa voru tákn fyr-
ir allt þetta í senns — þykkar, sterk-
ar, hijúfar af vinnu, en þó svo mjúk-
ar.
Oft tn'tlaði ég með afa þegar
hann fór í heyskap og kenndi hann
mér að taka til hendinni eftir því
sem ég gat. Honum var mjög um-
hugað um að ég lyfti ekki þyngri
byrði en ég ylli og sagði að honum
þætti gott að við krakkarnir þyrft-
um ekki að vinna mikið. Mér fannst
það óskiljanlegt að hann hefði farið
á sjó þegar hann var tólf ára gam-
all, að hann hefði átt heima í torf-
húsi sem hélaði að innan á vetmm,
að hann hafí stundum þurft að
liggja í rúminu meðan var verið að
þvo fötin hans og að það hafi ekki
alltaf verið til nóg að borða þegar
hann var lítill. Hann fullvissaði mig
þó um það að hann hefði átt góða
bernsku, svona hefði þetta bara
verið í gamla daga hjá mörgum.
Ég reyndi að gera mér í hugarlund
hvernig þetta hefði verið og komst
að þeirri niðurstöðu að ef allt eyði-
legðist í kjarnorkusprengju þá yrði
ástandið varla mikið verra en þegar
afí var lítill drengur. Dró það veru-
lega úr barnslegum áhyggjum af
eigin framtíð sem kaldastríðs um-
ræða um vítisvélar hafði í för með
sér. Fyrst hann gat bjargað sér þá
gætum við það ábyggilega líka ef
illa færi.
Krakkar sem hafa fjörugt ímynd-
unarafl ráða ekki alltaf alveg við
það og smíða í huga sínum stór-
hættulegar forynjur sem öllu vilja
granda. Stundum var það þegar við
afí vorum herbergisfélagar að
ímyndunaraflið hljóp með mig í
gönur þannig að ég taldi víst að í
myrkrinu leyndist eitt og annað sem -
vildi ná í litlar stelpur. Annað var
þó enn öruggara og alls óyfírstígan-
legt illum vættum. Ef afí hélt í
höndina á mér meðan ég var að
sofna gat enginn náð mér. Afí virt-
ist líka alltaf vita þegar ég var
hrædd og rétti þá höndina milli
rúmanna okkar, hélt þéttingsfast
og strauk mér um handarbakið með
þumalfingrinum og ég man aldrei
eftir því að hann losaði takið.
Mér var það mjög kært að hafa
getað verið hjá afa og haldið í hönd-
ina á honum þegar hann sofnaði ^
síðasta sinni. Með þeim hætti reyndi
ég að veita honum styrk og þakka
fyrir allt það sem hann veitti mér.
Núna veit ég hins vegar að þá veitti
hann mér enn einu sinni sinn styrk.
Sá styrkur er að nú veit ég að
hægt er að horfast í augu við dauð-
ann sáttur og þakklátur fyrir það
líf sem gefíð var. Einhver spurði
hvort ég hefði fundið þegar afí
sleppti taki á hendinni minni. Við
það varð ég ekki vör og er þess
viss að ég muni aldrei verða.
Martha Ásdis.
Það var árið 1975 að við kynnt-
umst Ásmundi Jónassyni. Hann
flutti þá til dóttur sinnar, Svandís-
ar, og tengdasonar, Hjálmars, en
þau bjuggu á hæðinni fyrir ofan
okkur. Ásmundur var þá kominn
vel á áttræðisaldur, en fór til vinnu
hvern dag og gaf ungu mönnunum
ekkert eftir.
Ekki er ætlan okkar að rekja hér
lífshlaup Ásmundar, það gera þeir
sem betur þekkja til. Með örfáum
orðum vildum við þakka þessum
heiðursmanni góð og elskuleg kynni
í nánu sambýli í nærri tvo áratugi. ■ -
Við kveðjum Ásmund og þökkum
samveruna, þökkum fyrir þá miklu
hlýju og góðvild er hann auðsýndi
bömum okkar og ekki síður dóttur-
syni sem á stundum trítlaði upp á
fjórðu hæð og fékk gjarnan nammi
hjá Ásmundi.
Við kölluðum hann afa. Hann var
elstur íbúa í stigahúsinu og ég held
að honum hafi líkað það vel. En
Ásmundur flíkaði ekki tilfínningum
sínum, né heldur var hann marg-
máll. Hann stóð alltaf fast í báða
fætur og handtakið var þétt og
traust. Og nú ætlar vinur okkar
heim, heim á Bíldudal. í þessa síð-
ustu ferð fylgja honum hlýjar ósk-
ir, að hann megi hvíla í ró í gömlu —-
sveitinni sinni sem hann unni svo
mjög og í raun flutti aldrei frá.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinimir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem)
Guðlaug Wium,
Ragnar Magnússon.
„Því að hvað er það að deyja
annað en standa nakinn í blænum
og hverfa inn í sólskinið? Og hvað
er að hætta að draga andann annað
en að frelsa hann frá friðlausum
öldum lífsins, svo hann geti risið
upp í mætti sínum og ótjötraður
leitað á fund guðs síns? Aðeins sá,
sem drekkur af vatni þagnarinnar, •
mun þekkja hinn volduga söng. Og
þegar þú hefur náð ævitindinum,
þá fyrst munt þú heija fjall- "
gönguna. Og þegar jörðin krefst
líkama þíns, muntu dansa í fyrsta
sinn.“ (Ur Spámanninum.)
Ég kveð þig með söknuði kæri
vinur en jafnframt með virðingu og
þakklæti fyrir að hafa fengið að
kynnast þér. Guð geymi þig á þeirri
ferð sem þú hefur nú lagt upp í.
Kristín Pétursdóttir.