Morgunblaðið - 25.04.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 25. APRÍL 1995 29
AÐSENDAR GREINAR
V egur vonar
HUGREKKI kær-
leikans er háð hæfileika
mannsins til að vaxa og
tileinka sér skapandi
viðhorf. Trúin á að
manninum muni geta
tekist að mynda fyrir-
myndarsamfélag sem
stjórnast af jafnrétti,
kærleika og réttlæti er
einmitt byggð á slíku
hugrekki og lífsvið-
horfi: í bók sinni „Listin
að elska“ færir sál- og
félagsfræðingurinn
Erich Fromm rök fyrir
því að ástin sé innsta
og raunverulegasta
þörf mannsins: Að hans
mati er ástin hið eina heilbrigða og
fullnægjandi svar við vandamálum
mannlífsins á tækniöld; þrengi þjóð-
félagið að vaxtarmöguleikum ástar-
innar muni það hrynja til grunna
vegna andstöðu sinnár við þessa
frumþörf mannsins. Niðurstaða hans
er sú að þroskist ástin í lyndisein-
kunn hafi það í för með sér gríðar-
lega mikla breytingu á félagslegu
umhverfi mannsins — því stefnan
sé þar með tekin inn á veg samstöðu
og vonar: ísland getur farið þennan
veg um alla framtíð.
Atvinna
Ein af aðalundirstöðum mann-
legrar reisnar og réttinda er mögu-
leikinn á að vinna sér inn fyrir nauð-
þurftum. Þegar þessum mikilvægu
undirstöðum er kippt undan fótum
einhverra félagshópa í fámennu
landi eins og Islandi verður ekki hjá
því komist að það hafi líka áhrif á
hina sem standa traustum fótum í
samfélaginu: Mennirnir eru nefni-
lega líkt og gangandi útsendingar-
og móttökutæki: Þeir sem ekkert
skortir skynja því í andrúmsloftinu
neyð og örvæntingu þeirra sem hafa
of lítið. Séð frá sjónarhóli sálfræð-
innar eru það samt „vöruskiptasál-
irnar“ og „eignasafnararnir“ sem
eru hinir gjörsnauðu fátæklingar til-
verunnar — á meðan þeir sem gefa
óspart af sjálfum sér teljast til hinna
auðugu. í stuttu máli sagt tekst
engum að flýja kvöl
atvinnuleysis með-
bræðra sinna — hún lif-
ir meðal þegnanna allra
og þrýstir stöðugt á að
aðgerðaleysið breytist í
jöfnuð og réttlæti.
Fj ölskylduvernd
Annað málefni sem
tengist beint atvinnu
og stöðugt knýr fastar
á dyr samfélagsins er
ijölskyldan og lífsskil-
yrði hennar. Öldum
saman hefur fjölskyld-
an verið helgidómur í
samfélagi manna og
notið á vissan hátt sérs-
takrar verndar og samheldni, og svo
lengi sem menn muna hefur það
verið einlæg ósk hvers einstaklings
að eignast traustan lífsförunaut,
heilbrigð börn og fallegt heimili: En
fleira skal til eigi dæmið að ganga
upp og hamingja að ríkja í fjöl-
skylduranninum; lífsskilyrðin þurfa
að vera þannig að réttur allra fjöl-
skyldumeðlima sé virtur: Þar með
er komið að kjarna vanda nútíma-
samfélagsins á Islandi; en einmitt
vegna þess að mönnum láðist að
halda nógu öflugan vörð um fjöl-
skylduna er hún í dag fallin niður í
sæti hornreku. Samt hafa íslending-
ar engu gleymt ennþá — það sannað-
ist í snjóflóðinu á Súðavík þegar
hinn íslenski kærleikshver gaus um
allt land er höggvið var óbætanlegt
skarð í helgidóm margra íbúa á
Vestfjörðum. Þá rættust líka orð
Davíðs frá Fagraskógi, „í sorg er
gleðinnar gimsteinn falinn", þegar
þjóðin varð sem einn maður í samúð
sinni og umhyggju.
Launajafnrétti
Bjartur í Sumarhúsum í „Sjálf-
stæðu fólki“ Laxness ætti ekki uppá
pallborðið hjá kvenþjóðinni í dag,
enda ein af karlrembum bókmennt-
anna eftir fullyrðinguna: “... kven-
kynið er nú einusinni aumara en
mannkynið...“. Meira að segja
fyrrum karlrembur eru núorðið sam-
mála því að tímabært sé að stokka
upp launakerfið svo launamisrétti
kynjanna verði upprætt og kven-
menn verði viðurkenndir jafningjar
karla á vinnumarkaðinum. Þeir sjá
að væru konur með réttmæt laun
fyrir sína vinnu myndi pressunni á
þá létta til muna og um leið verða
öllum til góðs. Einnig er langflestum
að verða það ljóst að efnahagslegt
sjálfstæði er í raun nauðsynleg for-
senda mannréttinda og frelsis. En
til þess að ná alla leið í þessu brýna
viðfangsefni er ekki nægilegt að
konur einar og sér herði baráttuna:
Kvenréttindamál þurfa að verða
hjartans mál hverrar fjölskyldu og
komast á dagskrá allra vinnustaða
og stjórnmálaflokka. Þá er vert að
gefa gaum að þeim möguleika að
.mikil virkni drykkjusýki karla á ís-
landi sé hugsanlegur dragbítur á
jafnrétti og launajafnrétti kvenna,
en eitt höfuðeinkenni drykkjusýkinn-
ar er einmitt undirokun, ofríkis-
kennd og djúpstæður ótti við breyt-
ingar, og áhrifa þessa hlýtur að
gæta jafnt á heimilum sem vinnu-
stöðum: Stundum þarf að leysa eitt
vandamál til að geta leyst annað og
flestir eru sammála um ókosti ást-
lauss karlaveldis.
Virðing - umhyggja
Djúptækasta tegund ástar er
bróðurástin eða ást jafningja, en í
henni skynja menn sameiningu sína
við alla menn og hlutdeild sína í
umheiminum svo enn sé vitnað í
sálfræðina. Þessi tegund kærleika
felur í sér fordómaleysi og ósk um
að allir fái tækifæri til að njóta lífs-
ins eins og þeir eru af Guði gerðir.
Prófsteinn hvers þjóðfélags á
þroskastig þess hvað þetta varðar
hlýtur því að vera meðhöndlun þess
á börnum sínum, fötluðum, öldruð-
um og öryrkjum: Hvort þessir þjóðfé-
lagshópar falli vel inn í heildarskipu-
lag samfélagsins, búi við mannsæm-
andi afkomukjör og njóti tilskilinnar
umhyggju og virðingar, en séu ekki
settir út á gaddinn utan girðingar.
ísland myndi varla teljast meira en
miðlungs þroskað í þessu efni því
það lætur hiklaust börnin sín líða
fyrir lífskjaramál fullorðna fólksins
Páll
Björgvinsson
Ræktum jafnrétti og
kærleika, segir Páll
Björgvinsson, sem hér
fjallar m.a. um jákvætt
hugarfar.
á þann hátt að láta þau ganga sjálf-
ala á meðan báðir foreldrar vinna
úti fulla vinnu eða meira; með því
að svipta þau kennslu í skyldu- og
framhaldsnámi svo vikum og mán-
uðum skiptir á nokkurra ára fresti
í kennaraverkföllum; og síðast en
ekki síst með því að láta afskipta-
laust sakir anna að eiturlyfja- og
landasalar eigi greiðan aðgang að
þeim utan veggja heimilisins. ísland
fengi einnig miðlungseinkunn fyrir
meðhöndlun sína á fötluðum, öldruð-
um og öryrkjum — því hér híma
hundruð fatlaðra á húsnæðisbiðlist-
um og margir aldraðir og öryrkjar
líta kvíðaaugum til framtíðarinnar
vegna lélegrar afkomu sem elli- og
örorkulífeyrisþegar.
Lífsgleði
Þegar gleðin er annars vegar eru
sólskinsbörnin aldrei langt undan:
Sé heimur þeirra heilbrigður er lífs-
gleðin dagleg og náttúruleg • víma
þeirra. Menn íslenskra barna eru
Hemmi Gunn, Hrói Höttur, Magnús
Scheving, Ragnar Reykás og Völ-
undur Veraldarverndari! í heilbrigð-
um heimi barnanna á íslandi ríkir
réttlæti og þar sigra alltaf góðu
karlarnir þá vondu. Rökfræði og lífs-
sýn barnanna er hrein og bein, og
af því að þau eiga svo auðvelt með
að bera trúnaðartraust til tilverunn-
ar hafa þau lykil frelsisins undir
höndum. Það er meira en margt
fullorðna fólkið hérlendis getur stát-
að sig af, enda sumt hætt að geta
fundið fyrir vímulausri gleði eða
frelsi: Auralausu helgarnar reynast
þá oft erfiðar vegna þess að „allir
eru í því nema ég“! Börnin virðast
þannig laðast að bjartsýni, gleði og
hlýju af einskærri, meðfæddri eðlisá-
vísun á meðan fullorðnir hafa ríka
tilhneigingu til að fjarlægjast meir
og meir þessar raunverulegu, upp-
haflegu tilhneigingar sínar.
Að breyta heiminum
Það er undir hveijum og einum
komið hvort hann ræktar garðinn
sinn á hinu vindasama íslandi, en
að sjálfsögðu krefst það bæði ögun-
ar, einbeitingar og þróunar á skap-
andi viðhorfi til umhverfisins. Já-
kvætt hugarfar með það fyrir augum
að persónuleg vandamál séu ekkert
annað en óleyst verkefni og spenn-
andi áskorun á sjálfan lífskraftinn
er jarðvegurinn í mannrækt; allt sem
er neikvætt eða íjötrandi og hamlað
getur þroska og vexti illgresið sem
þarf að uppræta; ástin frækornið og
hamingjan eða lífsfyllingin uppskera
erfiðisins: Það liggur einfaldlega
ljóst fyrir að það breytir enginn
heiminum nema vera tilbúinn til að
breyta sjálfum sér til hins betra.
Niðurstaða Fromm í fyrrnefndri bók
er einmitt sú að til þess að geta elsk-
að verði maðurinn að setja sjálfan
sig í öndvegi — mylla hagkerfisins
að þjóna honum fremur en hann
henni! Breytingaraflið hér á landi
fælist sem sagt í því að íslendingar
tileinkuðu sér nýtt hugarfar; brytu
af sér þjakandi samkeppni-klafann
og hristu af sér vonbrigðin sem alls
staðar blasa við vegna mistaka gær-
dagsins; hoppuðu af eyðileggjandi
neyslu- og tómleikahraðlestinni; og
sneru sér að því að sinna frumþörf-
um sínum og innsta eðli: í samein-
ingu gætu þá landsmenn virkjað
hina jákvæðu orku þjóðarinnar til
þess að bera fölskvalausa umhyggju
fyrir lífi og vexti hvert annars sem
Islendinga. Á landi Guðs — íslandi
— fyrirfinnst kjörinn akur fyrir
ræktun jafnréttis, kærleika og rétt-
lætis m.a. sakir fámennis, hreinleika
landsins og smæðar: Vegur vonar-
innar er sem sagt sá hinn sami er
landsmenn gengu þegar hörmung-
arnar dundu á Súðavík í janúar sl.
og átakið „Samhugur í verki“ er ís-
lenska vonarbarnið sem þá fæddist.
Höfundur er arkitekt og formaður
Lífs oglands.
Heilsurækt í dag I
Hverjar eru kröfurnar?
Mig langar til að velta upp þeirri
spurningu hvar og hvernig heilsu-
rækt á Islandi stendur í dag. Erum
við á réttri braut hvað það varðar
eða er gagnrýni þörf? Erum við jafn-
ve! að dragast aftur úr öðrum lönd-
um hvað varðar kröfur til þeirra er
starfí í heilsuræktargeiranum sinna?
Sífellt meiri áherslu er farið að
leggja á sérhæfðari leiðbeiningu og
ráðgjöf í heilsurækt í Bandaríkjun-
um í dag og er einkaþjálfun stór
þáttur í þeim efnum. Einkaþjálfun
sem er ekki endilega algjörlega ein-
staklingsbundin, þ.e. einkaþjálfari
„tekur að sér“ einstakling í svo og
svo langan tíma, heldur og einnig
að innan veggja heilsuræktarstöðv-
arinnar fær hver og einn meiri og
sérhæfðari leiðbeiningu.
Alltof lítið hefur verið um það að
fólk fái þá þjónustu og faglegu ráð-
leggingu sem er svo nauðsynleg inn-
an veggja þeirra fyrirtækja sem
þessu starfí sinna. í dag er það enn-
þá víða þannig að einstaklingur
kaupir sér kort í heilsurækt og sæk-
ir síðan þá tíma sem þar eru í boði,
hjá lærðum jafnt sem viðvaningum.
Fólk með misjafna heilsufarslega
sögu á bak við sig og misvel undir
það búið að takast á við þann hraða
og þá keyrslu sem farið er að ein-
kenna þolfimiþjálfun í dag.
Sem betur fer er sumstaðar boðið
uppá námsskeið af ýmsum toga með
meiri fræðslu, góðum
ráðleggingum og að-
haldi og einnig hafa
einhveijar stöðvar á
sínum snærum fagfólk
með góð ráð á reiðum
höndum og fylgist að
einhveiju leyti með við-
skiptavinum stöðvar-
innar.
En fyrir alla þá sem
nýta sér ekki þá þjón-
ustu, vissu ekki af
henni eða æfa á þeim
stöðum þar sem hana
vantar er málið annað.
Miðað við þann fjölda
sem stundar e.k. þjálf-
un í dag, eru alltof fáir
sem fá ráðleggingar varðandi viðeig-
andi æfingar og rétt mataræði.
Meir að segja er víða pottur brotinn
í þjálfun íþróttafólks. Þjálfarar eru
stundum lítið sem ekkert lærðir og
þeirra eina reynsla er þeirra eigin
(frá fyrri tíð) sem nær skammt þeg-
ar á að fara að þjálfa og leiðbeina
öðrum. Oft eru unglingar í meistara-
eða framhaldsflokkum fengnir til
þess að þjálfa börn í yngri flokkum
og þið getið ímyndað ykkur þekk-
ingu þeirra á þjálfun mannslíkam-
ans.
Sama má segja um heilsuræktina.
Þar eru leiðbeinendur oftar en ekki
fólk sem hefur stundað leikfimina í
mislangan tíma, er í ágætis formi
og nær vel samhæfingu að leið-
beina/kenna. Sumir fá
tækifæri til þess að
komast á námskeið (en
þurfa jafnvel að borga
það sjálfir) en aðrir ekki
og auðvitað hlýtur það
að ráðast af fjárhag
hvers og eins hve oft
hann/hún kemst á slík
námskeið ef þau þurfa
að standa straum af
kostnaði sjálf. Síðan fer
það eftir áhuga hvers
og eins hve vel
hann/hún lærir á bók-
ina. Það kemur svo í
ljós hvernig leiðbein-
andanum ferst úr hendi
að taka við fólki af öll-
um stærðum og gerðum og byggja
það upp, þjálfa, móta og „fitu-
skafa“. Það er nefnilega ekki nóg
fyrir leiðbeinandann að líta vel út
(vera fyrirmynd), hafa nægilegan
hávaða, mikinn hraða og hamagang
svo fólk svitni eins og í gufubaði,
fái fullt af harðsperrum og þar fram
eftir götunum. Harðsperrur eru ekki
einu sinni af hinu góða!
Þolfimi-/leikfimitímar þurfa að
vera rétt uppbyggðir, þ.e. jafn og
góður stígandi, réttar og uppbyggj-
andi/styrkjandi æfingar fyrir alla
vöðvahópa, bak verður t.d. oft út-
undan sem og rangar æfingar of oft
viðhafðar. Gæta þarf einnig að því
að hraði sé réttur svo allir geti fylgt
eftir og hafi tíma til þess að gera
Glódís
Gunnarsdóttir
æfingarnar rétt og til fullnustu.
Leiðbeinendur fylgjast því miður
stundum misvel með því fólki sem
æfir undir þeirra leiðsögn (uppteknir
af sjálfum sér?), og á sú gagnrýni
einnig rétt á sér þegar talað er um
líkamsræktarstöðvar sem bjóða nær
einungis uppá tækjasali. Stóran
hluta dags er sumstaðar ekki boðið
uppá neina leiðsögn né/eða fyrstu
leiðsögn fylgt nægilega vel eftir.
Ýmsar spurningar varðandi lík-
amsrækt og rétt mataræði brenna
Góð heilsa er mikilvæg.
Glódís Gunnarsdóttir
segir og mikilvægt að
gefa sér tíma til að njóta
góðrar heilsu.
oft á vörum fólks sem stundar eða
ætlar að stunda heilsurækt en er
því miður oft á tíðum svarað á við-
vaningslegan eða jafnvel fáránlegan
hátt, því þekking er ekki nægileg
eða jafnvel alls engin hjá þeim sem
spurningunum svarar.
Fullkomin líkamshreysti
eða góð heilsa?
Margir eru að gera sömu æfínga-
rútínuna og þeir hafa gert í mörg
ár, t.d. alltaf sama sundferðin, sami
hlauparúnturinn, sami þolfimitíminn
o.s.frv. en afskaplega mikilvægt er
að skipta þessu niður, reyna að fá
sem mesta fjölbreytni í heilsurækt-
ina. Okkur er öllum nauðsynlegt að
gera góðar styrktaræfingar, ekki
síður konum en körlum. Erfíðar
styrktaræfíngar styrkja ekki einung-
is vöðva heldur einnig beinin! Og það
er nú ekki ónýtt fyrir t.d. konur á
miðjum aldri og uppúr. Þolæfingar
eru góðar fyrir alla, aukið úthald
kemur sér vel á öllum vígstöðvum
og svo má auðvitað ekki gleyma fitu-
brennsluæfingum sem eru eitt form-
ið enn á æfingarútínunni, fyrir þá
sem hafa aukaforða af fitu að glíma
við.
Sú árátta hjá konum og jafnvel
körlum að vera fullkomin/inn hefur
vakið athygli ogjafnvel óhug á und-
anförnum árum. Við könnumst við
þetta úr fyrirsætubransanum og þær
afleiðingar sem hin fullkomna ímynd
þaðan hefur haft en þessi þróun
hefur auðvitað einnig átt sér stað
innan heilsuræktarinnar, enda er
þangað sótt til þess að öðlast hið
„fullkomna útlit“. Það þarf með ein-
hveijum ráðum að breyta þessari
ímynd úr því að vera „í flottu
formi/fullkomnu formi“ og yfir í það
að hafa hraustlegt útlit, halda góðri
heilsu.
Það hafa alltof margir fallið í
gröf sjálfsfullkomnunar og líkams-
dýrkunar en það er ekki hægt að
tileinka líf sitt og líkama þrotlausum
æfingum daginn út og daginn inn
(þ.e.a.s. hafi maður það ekki að lifi-
brauði) en fullt af fólki hefur ein-
mitt gert það og útslítur sér beinlín-
is í heilsuræktarstöðvum í dag. Lík-
aminn þarf alltaf vissan hvíldartíma
eftir mikil átök og við verðum að
veita honum það. Góð heilsa er mikil-
væg en við verðum líka að gefa
okkur tíma til þess að njóta hennar.
Höfundur er einkaþjálfari og
þolfimileiðbeinandi (ACE)