Morgunblaðið - 09.05.1995, Síða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 9. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STYRJALDARLOKA í EVRÓPU MINNST
Stríðsloka minnst
um allt Bretland
STRÍÐSLOKANNA í
Evrópu var minnst í
flestum borgum Bret-
lands og er talið að
milljónir manna hafi
tekið þátt í athöfnum
þeim tengdum. Gífur-
legt fjölmenni safnað-
ist saman við Bucking-
ham-höll í gærdag þar
sem fram fór hátíðar-
dagskrá auk þess sem
breska konungsfjöi-
skyldan og þá einkum
drottningarmóðirin,
var hyllt sérstaklega. í
Hyde Park í London
komu 150.000 manns
saman af þessu tilefni
og voru þjóðhöfðingjar 58 ríkja eða
fulltrúar þeirra viðstaddir.
Kohl og Herzog viðstaddir
Æðsti maður ensku biskupa-
kirkjunnar, George Carey, erkibis-
kup af Kantaraborg, stjórnaði at-
höfninni í Pálskirkjunni. Ræddi
hann um nauðsyn sátta. „Jafnvel
við sem upplifðum nokkuð af stríð-
inu gleymum auðveldlega hryllingn-
um og ánauðinni sem þjáði svo
marga fram að frelsuninni 1945,“
sagði biskupinn en meðal áheyrenda
hans voru Helmut Kohl kanslari
Þýskalands og Roman Herzog
Þýskalandsforseti.
Athöfnin í Hyde Park var tileink-
uð ungu fólki, þeim sem kynntust
hvorki stríðinu né afleiðingum þess.
Var æskan rauði þráð-
urinn í ræðuhöldum
dagsins. í upphafi at-
hafnarinnar lögðu
börn frá þjóðunum 58
ólífugreinar í stóran
hnött og meðan á því
stóð var hundruð
hvítra dúfna sleppt
lausum.
Gífurlega heitt var í
London um helgina og
fengu um 500 manns
hitaslag í Hyde Park,
að sögn samtaka sem
þar sinntu skyndihjálp.
Fjölmenni við
Buckingham
Þúsundir manna hylltu bresku
konungsfjölskylduna er hún kom
fram á svölum Buckingham-hallar í
gær líkt og hún gerði þegar Bretar
fögnuðu sigrinum yfir nasistum fýr-
ir réttum 50 árum. Elísabetu drottn-
ingarmóður, sem er 94 ára, var
ákaft Tagnað er hún sté fyrst fram
á svalimar, líkt og hún gerði ásamt
eiginmanni sínum Georg 6 fýrir
hálfri öld. Vera Lynn, ein þekktasta
dægurlagasöngkona stríðsáranna,
söng fræg lög á borð við „White
Cliffs of Dover" og söngvarinn Cliff
Richard tók einnig lagið. Gamlar
flugvélar úr seinni heimsstyijöld-
inni, Swordfish-tvíþekjur og Cata-
lina-flugbáta, flugu yfír og tugþús-
undir manna luku athöfninni með
því að syngja þjóðsönginn.
Reuter
SÖngkonan
Vera Lynn.
Reuter
Þjóðarleiðtogar í París
TUGIR þúsunda Parísarbúa,
ævareiðir yfir því að fá ekki að
taka þátt I hátíðahöldum í tilefni
þess að 50 ár eru liðin frá styij-
aldarlokum í Evrópu, gerðu í
gær hróp að þjóðarleiðtogum
sem viðstaddir voru hátíðahöldin
i borginni. Um 5.000 lögreglu-
menn héldu fólki um 500 metra
frá, þar sem óttast var að öfga-
sinnaðir hægrimenn myndu efna
til mótmæla gegn Francois Mit-
terrand, fráfarandi forseta
Frakklands. Hrópaði fólk „Sa-
lauds“ (skíthælar), flautaði og
blístraði á leiðtogana er þeir óku
eftir Champs Elysee eftir að hafa
verið viðstaddir athöfn við Sigur-
bogann. Var hrópunum þó ekki
sérstaklega beint gegn þeim.
Um 7.500 gestir og 2.500 al-
mennir borgarar voru viðstaddir
hátíðahöldin. Sá hluti hennar
sem mest áhrif hafði á gesti var
er lest bíla, er hver bar fána
þjóða bandamanna og fána rikja
Evrópusambandsins, þar á meðal
fána Þýskalands og Italíu. Fyrir
fóru hermenn með fána Bret-
lands, Bandaríkjanna og Rúss-
lands og á eftir fylgdu 2.500
hermenn sem er mun færra en
á árlegri hersýningu á þjóðhátíð-
ardaginn. Að athöfn iokinni sátu
leiðtogarnir veislu í forsetahöll-
inni áður en flestir þeirra héldu
til Moskvu, þar sem tveggja daga
hátíðahöld eru í tilefni stríðsloka
í Evrópu. A myndinni er Vigdís
Finnbogadóttir, forseti íslands,
fyrir miðju og fyrir framan hana
Jacques Chirac, nýkjörinn for-
seti, Mitterrand og Edouard
Balladur forsætisráðherra. Fyrir
aftan hana standa m.a. Abou
Diouf, forseti Senegal, Paul Biya,
forseti Kamerún og Mary Robin-
son, forseti Irlands.

>
\
i
>
>
>
Danmörk
Andspyrnu-
hreyfing-
unni þakkað
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
í DANMÖRKU var stríðslokanna
minnst um allt land 4. og 5. maí í
blíðskaparveðri og 7. maí var röðin
komin að Borgundarhólmi, þar sem
stríðslokin urðu með öðrum og sorg-
legri hætti en annars staðar. í
ávarpi sínu 5. maí tók Margrét
Þórhildur Danadrottning eindregna
afstöðu með dönsku andspymuhóp-
unum er hún sagði að án þeirra
framlags hefðu Danir ekkert að
halda hátíðlegt þessa dagana.
Þann 4. maí heimsótti Dana-
drottning minningarlundinn úti í
Ryvangen til að minnast and-
spyrnumanna sem létu lífið á stríðs-
árunum. Minningarlundurinn er á
þeim stað, sem Þjóðverjar notuðu
sem aftökustað meðan á hemáminu
stóð.
Drottning minnist
sjómanna
Ráðhústorgið var nú sem fyrr
miðpunktur hátíðahaldanna. Að
kvöldi 4. maí mættust þar kyndla-
göngur úr ýmsum borgarhverfum.
A hádegi næsta dag hélt Margrét
Þórhildur drottning ávarp þar sem
hún minntist Dana, sem lögðu sitt
af mörkum til að beijast gegn Þjóð-
veijum eða féllu fyrir föðurlandið,
og þá ekki síst danskra sjómanna,
sem gengu bandamönnum á hönd
og sigldu fyrir þá á stríðsárunum.
Stríðslokanna á Borgundarhólmi
var minnst á sunnudaginn en þau
voru með öðrum hætti en í Dan-
mörku. Þýska herliðið á eynni neit-
aði að gefast upp nema fyrir bresku
herliði en þar sem Bretar komu
ekki, héldu þeir formlega völdum.
Því gerðu Rússar loftárásir á eyjuna
7. og 8. maí. Tíu eyjarskeggjar lét-
ust, en 9. maí gáfust Þjóðveijar
upp. Rússar gengu á land og létu
ekki eyjuna af hendi fyrr en 5.
apríl 1946.
Reuter
ÞÚSUNDIR Berlínarbúa mótmæltu fasisma á sunnudag . Á
borðunum stendur m.a. „Aldrei aftur fasisma"
Ikveikja í bænahúsi gyðinga í Llibeck
Varpar skugga á
hátíðahöldin í Berlín
Berlín. Reuter.
ÞJÓÐVERJAR voru fremur þung-
búnir er þeir minntust þess að hálf
öld er liðin frá uppgjöf þeirra í heims-
styijöldinni síðari. Þá vörpuðu
íkveikja í bænahúsi gyðinga í
Liibeck, vanhelgun á grafreitum
þeirra í Berlín og handtökur á nýnas-
istum um helgina skugga á hátíða-
höldin.
Minningarathöfnin hófst með því
að Eberhard Diepgen, borgarstjóri í
Berlín, tilkynnti að nýtt safn um
Helförina yrði byggt á þeim stað sem
höfuðstöðvar Gestapo og SS-sveit-
anna stóðu. „Okkur má ekki leyfast
að kveða niður og gleyma hryllingi
nasismans, svartasta blettinum í
þýskri sögu. Allir Þjóðveijar, einnig
þeir sem fæddir eru eftir stríð, bera
ábyrgðina sameiginlega,“ sagði Di-
epgen.
Ignatz Bubis, leiðtogi þýskra gyð-
inga, hvatti til þess að ákveðinn
dagur yrði helgaður fómarlömbum
nasista. Sagði hann vænlegast að
velja 27. janúar, daginn sem Banda-
menn frelsuðu fangabúðirnar í Ausc-
hwitz.
Vanhelgaðir
grafreitir
íkveikjan í Liibeck, aðfaranótt
sunnudags, varpaði skugga á hátíða-
höldin, ekki síst opnun bænahúss
fyðinga I Berlín síðla á sunnudag.
Potsdam handtók lögregla sjö ung-
menni á tónleikum nýnasískra rokk-
sveita. Hrópuðu margir tónleika-
gesta nasistakveðjuna „Sieg Heil“
og sungu „SA marsinn“ einkennis-
söng stormveita Hitlers.
í Treptow-hverfinu í Berlín voru
103 grafreitir gyðinga vanhelgaðir
aðfaranótt laugardags.
Rita Sússmuth, forseti þýska
þingsins, fordæmdi á sunnudag
þessa „viðurstyggilegu ögrun" svo
skömmu áður en Þjóðveijar minnt-
ust uppgjafarinnar í heimsstyijöld-
inni síðari.
------------------------------------ >
Shevardnadze heiðrar minningn Stalíns
Hrósar þætti
Stalíns í stríðinu
Gorí í Georgíu. Reuter.
EDÚARD Shevardnadze, forseti
Georgíu, hrósaði á sunnudag þætti
landa síns, Jósefs Stalíns, í sigrin-
um á nasistaleiðtoganum Adolf
Hitler og heijum hans. „Það hefur
verið mikið um óréttlæti í matinu
á gerðum Stalíns í Föðurlands-
stríðinu mikla [heimsstyijöldinni
síðari],“ sagði Shevardnadze í
ávarpi sem hann flutti í heimabæ
Stalíns, Gorí. Georgíuforseti lagði
blómsveig við styttu Sovétleiðtog-
ans, eina fárra sem eftir eru á
stalli.
Shevardnadze sagðist ekki ein-
vörðungu hafa komið til Gorí sem
fulltrúi georgískra stjórnvalda
heldur einnig fyrir hönd annarra
leiðtoga Samveldis sjálfstæðra
ríkja, lauslegs sambands flestra
fyrrverandi sovétlýðvelda.
„Sagt er að Stalín hafi verið
einræðisherra en Napóleon var nú
enginn lýðræðissinni heldur. Stalín
var maður sem lagði fram mikinn
>
>
I
skerf til heimssögunnar,“ sagði
Georgíuleiðtoginn.
Sagnfræðingar telja að mistök
og dómgreindarbrestur Stalíns
fyrstu tvö ár stríðsins hafi valdið
hrikalegu mannfalli í Rauða hern-
um og gert Þjóðveijum margan
sigurinn auðveldan. Skömmu áður j
en stríðið hófst lét Stalín taka af
lífi flesta æðstu hershöfðingja
Sovétríkjanna, hann taldi þá vera >
föðurlandssvikara.
Vinsældir í Georgíu
Stalín nýtur enn vinsælda í
Georgíu þar sem margir eru búnir
að fá sig fullsadda á ringulreið og
átökum eftir hrun Sovétríkjanna,
láta sig því dreyma um sterkan
leiðtoga.
Um hundrað manns voru við- I
staddir athöfnina við styttuna og )
nokkur hundruð tóku þátt í lands-
fundi stalínistaflokks í höfuð-
staðnum Tbilisi í liðinni viku.
N oregskonungur
hvetur til sátta
Ósló. Morjjunblaðið.
KONUNGSFJÖLSKYLDAN og fyrr-
verandi hermenn settu mikinn svip
á hátíðahöldin í Noregi í tilefni 50
ára afmælis stríðslokanna í gær.
Allt þjóðlífið stöðvaðist á hádegi og
landsmenn minntust fórnarlamba
stríðsins með tveggja mínútna þögn.
Haraldur' konungur hyllti fyrrver-
andi hermenn, minntist þeirra sem
féllu og hvatti landsmenn til að
græða þau sár sem stríðið olli í
Noregi. Hann sagði að það væri
skylda Norðmanna að sættast. „Það
á einnig við um þá sem tóku ranga
afstöðu í stríðinu."
Minningarathöfn fór einnig fram
á þinginu og forseti þess, Kirsti
Kolle Grondahl, lagði áherslu á bar-
áttuna gegn kynþáttahatri. Hún
nefndi einnig illa meðferð á börnum
kvislinga sem dæmi um þörfina á
sáttum.
Haraldur konungur og Gro Harl-
em Brundtland forsætisráðherra
lögðu blómsveig við minnismerki um
norska siglingamenn í stríðinu.