Morgunblaðið - 27.08.1996, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÓHÁÐA LISTAHÁTÍÐIN hefur
verið haldin í Reykjavík síðan árið
1992 er hún fór fram í gamla Málar-
anum á horni Ingólfsstrætis og
Bankastrætis, þar sem nú er Veit-
ingahúsið Sólon íslandus. Sólon
varð reyndar til í framhaldi af fyrstu
hátíðinni; hugmyndin var að staður-
inn yrði fyrst og fremst fjölnota list-
hús en með tímanum hefur meira
farið að bera á kaffihúsinu. For-
sprakki hátíðarinnar, Halldór Auð-
arson, tónlistarmaður sem hefur
allar götur síðan 1992 verið í stjórn
hennar, segir að Sólon sé samt sem
áður glöggt merki þess sem hátíðin
geti áunnið. „Óháða listahátíðin
hefur ávallt verið töluverður frjó-
angi fyrir listastarfsemi í borginni,
hún hefur verið vettvangur fyrir
bæði þekkta og óþekkta listamenn,
unga sem eldri og reyndari, hún
hefur verið atvinnuskapandi og ýtt
undir bjartsýni."
Óritskoðuð og ópólitísk
Halldór segir að hugmyndin að
hátíðinni hafi kviknað þegar hann
var á gangi í kringum Tjörnina vor-
ið 1992. „Hátiðin varð í raun til í
kringum Iðnó þótt hún hefði ekki
verið haldin þar, heldur á Sólon og
í Héðinshúsinu. Iðnó hafði verið tölu-
vert í umræðunni þessa daga; menn
voru að velta því fyrir sér hvað
ætti að gera við húsið. Mér datt í
hug að það væri hægt að setja af
stað einhvers konar listahátíð í hús-
inu, mynda breiðfylkingu listamanna
til að setja upp listahátíð. Það vildi
þannig til að Listahátíð í Reykjavik
var einmitt þetta ár en ég ákvað
að láta það ekki stöðva mig og kall-
aði þessa hátið óháða. Hún átti sem
sé að vera óháð Listahátíðinni í
Reykjavík. Að öðru leyti var hún
hins vegar háð alveg sömu lögmál-
um og aðrar hátíðir; hún þarfnast
peninga, styrktaraðila og athygli
ijölmiðla. En reynslan hefur hins
vegar kennt okkur að það borgar
sig að hafa hana óháða pólitískum
öflum. Það eru því engir pólitískir
aðilar í stjóm hennar eins og oft er
um hátíðir af þessu tagi. Stjóm
Iðnó óháð listhús
Hugmyndin að Óháðu
listahátíðinni, sem nú
er haldin í Qórða sinn,
kviknaði í kringum
Iðnó. Þröstur Helga-
son ræddi við Halldór
Auðarson, tónlistamann
og hugmyndafræðing
Óháðu, sem segist vona
að Iðnó verði það hús
sem geti hýst hátíðir
eins og þessa í framtíð-
inni, svo og aðra óháða
menningarstarfsemi.
Morgunblaðið/Halldór
HALLDÓR AUÐARSON, framkvæmdastjóri Óháðrar listahátíðar,
segir að framtíð Óháðu listahátíðarinnar sé í höndum grasrótarinnar.
hátíðarinnar hefur verið mjög breyti-
leg, í henni hafa tugir einstaklinga
setið og það hefur held ég aldrei
komið fyrir að sama fólkið hafi setið
í stjórn tvö ár í röð. Ég hef reyndar
verið í stjórn öll fjögur árin en þetta
er í síðasta skiptið í ár.
Það mætti kalla þetta aðra meg-
inreglu hátíðarinnar en hin er sú
að hún er óritskoðuð. Það er með
öðrum orðum engum vísað frá há-
tíðinni; allir sem hafa áhuga á að
koma fram á henni mega það. Há-
tíðin er því að vissu leyti stjóm-
laus, stjórnin kemur fremur að utan
og neðan en að innan og ofan.
Vegna þessa getur breidd hátíðar-
innar verið mjög mismunandi frá
ári til árs og gæðin líka; hér hafa
bæði komið fram gamlir og reyndir
listamenn en einnig ungir og
óreyndari. Þessir hópar hafa svo
lært af hvor öðrum en hugmyndin
er einmitt sú að etja saman ólíkum
listgreinum."
Iðnó opin menningarmiðstöð
Halldór segist ekki vera ánægður
með þær óljósu hugmyndir sem eru
uppi hjá borgaryfirvöldum um nýt-
ingu Iðnó. „Það er ákveðin hug-
myndafræðileg skekkja í útfærslu
þeirra teikninga sem samþykktar
voru af húsinu árið 1994. Það er
löngu tímabært að borgaryfirvöld
leggi fram tillögur að frágangi
hússins og gefi borgarbúum kost á
að leggja mat sitt á þær.
Húsið hefur verið tekið í gegn að
utan og reistur við það þessi gler-
skáli. Eg hef heyrt ávæning af hug-
myndum þess efnis að gera húsið
að eins konar móttökusetri fyrir út-
valda gesti. Það er afskaplega slæm
hugmynd og þýddi að húsið yrði
lokað mest allt árið, það yrði að ein-
hvers konar skrautskála sem fáir
útvaldir fengju að heimsækja við
hátíðleg tækifæri. Einnig hafa verið
uppi hugmyndir um að gera húsið
að safni, eða „dúkkuhúsi".
Hugmyndir okkar sem höfum
staðið að Óháðri listahátíð eru þær
að þarna verði fjölnota menningar-
miðstöð, helst frjáls og óháð. Hætt-
an er sú að Iðnó verði aldrei opið
hús, það verði lokað hús með póli-
tíska nefnd yfir sér sem velur og
hafnar, segir til um hveijir fá að
koma þar fram. En það er nóg til
af slíkum listhúsum í borginni og
um allt land sem eru meira og
minna miðstýrð.
Iðnó var opnað árið 1897 og á
því 100 ára afmæli á næsta ári.
Það verður vonandi tilbúið til notk-
unar fyrir þann tíma. Þegar húsið
var opnað voru meðal annars haldn-
ir þar dansleikir eins og eldri borg-
arbúar muna og það væri gaman
ef hægt væri að taka það upp að
nýju. Húsið þyrfti þannig ekki að
vera opið listamönnum einum held-
ur færi þar fram almenn starfsemi,
jafnvei ráðstefnur ef svo ber undir.
Aðalatriðið er að húsið fái að
þroskast sjálft; það má ekki búa til
sviðsmyndina áður en búið er að
ákveða hvaða starfsemi á að fara
fram þarna. Það mætti alveg hafa
húsið tiltölulega hrátt og leyfa því
svo að þróast hægt og hægt. Það
er nóg fyrir borgina að gera húsið
þannig úr garði að það standist
öryggis- og hreinlætiskröfur og sé
búið viðunandi tæknibúnaði. Þannig
mætti spara mikla peninga í frá-
gangi hússins. Síðan þyrfti að setja
ákveðnar starfsreglur fyrir húsið;
ein af þeim reglum gæti verið sú
að það mætti ekki ritskoða starf-
semina, það ættu sem sé allir inn-
gengt í húsið með sína list, hvort
sem það væru myndlistarmenn,
leikhópar, kammersveitir, rokk-
sveitir eða aðrir. Svo þyrfti auðvitað
að ráða umsjónarmann með húsinu
en þarna þyrfti ekki að skipa ein-
hveija nefnd eða stjórn sem réði
því hvað færi fram í húsinu. Með
litla eða enga yfirbyggingu getur
Iðnó skilað tekjum; listamenn sem
fá þar inni greiða ekki fyrir húsið
en skila ákveðnu hlutfalli af ágóða
til reksturs hússins."
Framtíð óháðu
Framtíð Óháðu listahátíðarinnar
segir Halldór að sé í höndum lista-
mannanna sjálfra, einkum þeirra
sem eru í grasrótinni. „Mín helsta
ósk er hins vegar sú að hátíðin fái
inni í Iðnó, að Iðnó verði það hús
sem geti hýst hátíðir eins og þessa
ásamt annarri óháðri menningar-
starfsemi. Það hefur í raun verið
aðaláhugamálið alveg síðan hug-
myndin að þessari hátíð varð til.“
Fimmtugasta Edinborgarhátíðin
HIN árlega Edinborgarhátíð stend-
ur nú yfir, sú fimmtugasta í röð-
inni. Hún stendur til 31. ágúst og
myndlistarsýningamar nokkru
lengur. Of langt mál er að telja
upp allt það sem stendur til boða
á henni en nefna má nokkur atriði
sem telja má víst að freisti listunn-
enda.
Leikkonan Miranda Richardson
fer með hlutverk Orlandos í sam-
nefndri leikgerð Darryl Pinckney
og Robert Wilson á sögu Virginiu
Woolf. Áður hefur verið gerð kvik-
mynd með sama nafni, en hún seg-
ir frá manni sem fæðist er Elísabet
I. var við völd og lifir í þijár aldir,
verður að lokum kona, tákn um líf
og vonir kvenna í upphafí aldarinn-
ar. Þá má nefna kanadíska leik-
stjórann Robert Lepage, sem sýnir
afar óvenjulega og tæknivædda
eins manns túlkun sína á Hamlet.
Nottingham Playhouse sýnir verkið
„Tímann og rýmið“ eftir Svisslend-
inginn Botho Strauss og Teatro di
Roma og Teatrro Stabile di Parma
sýna uppsetningu sína á „Vanja
frænda" eftir Tsjekov.
Enginn stór dansflokkur kemur
á hátíðina þar sem San Francisco
ballettinn komst ekki eins og til
stóð. Af þeim sem fram koma er
helst að nefna dansflokk Mörthu
Graham og hið hollenska Dans
Theater, svo og dansflokka Mark
Morris og Pinu Bausch.
Átjánfaldur Haydn
Mikið verður um að vera í tónlist-
inni og er það mál manna að vel
hafi tekist til við val á listamönnum
og Verkum þetta árið.
Fiuttar verða tvær óperur eftir
Gluck; Orfeus og Evridís og Ifigení
frá Tauris, ópera eftir James Mac-
Millian „lnes de Castro" og upp-
færsla óperunnar í Houston á
„Fjórir helgir menn í þremur þátt-
FRÁ Salzborgarhátíðinni: Cheryl Studer og Ruth Ziesak í „Fidelio'
um“ eftir Virgil Thompson.
Alls verða verk Haydns flutt á
átján tónieikum, sinfóníur og
strengjakvartettar. Níunda sinfón-
ía Beethovens verður á efnis-
skránni, Stríðssálumessa Benjam-
ins Brittens, Gurrelieder eftir
Schönberg og Elijah eftir Mend-
elsohn. Á meðal þeirra hljómsveita
sem fram koma, eru Fílharmónían
í New York undir stjórn Kurt Mas-
ur, Sinfóníuhljómsveit Cleveland
sem Christoph von Dohnányi
stjórnar og Óslóarfílharmónían.
Af einsöngvurum má nefna
Walesbúann Bryn Terfel, hinn
danska Boje Skovhus, Tom Krause,
Renée Fleming, Ian Bostridge og
Ann Murray. Og á meðal hljóð-
færaleikaranna er ekki úr vegi að
nefna Andreas Schiff og Alicia de
Larrocha.
Að síðustu má tína til myndlist-
MIRANDA Richardson í hlutverki sínu í „Orlando".
arsýningar en þær standa flestar
fram í október. Sýnd verða verk
svissneska meistarans Giacomettis,
verk sem Velázquez málaði í upp-
hafi ferils síns í Sevilla, kyrralífs-
myndir Helen Chadwick og mál-
verk Callum Innes.
List, ekki skemmtun
Onnur listahátíð, ekki síður
þekkt, stendur fram til mánaðar-
loka, tónlistarhátíðin í Salzburg í
Austurríki. Yfírbragð hennar er
öllu alvarlegra að mati blaðamanns
The Daily Telegraph sem segir ein-
kunnarorð þeirra sem sækja hana
vera: Við viljum list, ekki skemmt-
un. Framkvæmdastjóri hátíðarinn-
ar síðustu fjögur árin, Belginn
Gerard Mortier, hafi framfylgt
henni af röggsemi en hann tók við
hátíðinni eftir lát Herberts von
Karajan. „List á ekki að vera þægi-
leg,“ segir Mortier, en það er nokk-
ur breyting frá stefnu Karajans.
Mortier hefur aukið vægi tónlistar
frá tuttugustu öldinni, fengið unga
og efnilega tónlistarmenn til liðs
við sig og hefur auk þess tekist
að halda fjármálunum í sæmilegu
horfi.
Mortier hræðist ekki átök og
hann hefur átt í illdeilum við tvo
þekkta stjórnendur, þá Claudio
Abbado og Nikolaus Hamoncourt
um efnisskrá hátíðarinnar, auk þess
sem Peter Stein, sem hafði yfirum-
sjón með leikverkum á hátíðinni,
hefur sagt af sér. Þá hefur Mortier
rofið öll tengsl við stjórnandann
Ricardo Muti. Eftir standa hins veg-
ar stjómendur á borð við Sir Georg
Solti, Lorin Maazel, Christoph von
Dohnányi og Simon Rattle.
Þá má nefna andstöðu Mortiers
við það að upptökufyrirtækin leiki
of stór hlutverk á hátíðinni en hann
hefur sakað þau um að hafa allt
of mikil áhrif á efnisskrá og val á
tónlistarmönnum á hátíðinni. Sló í
brýnu með honum og Deutsche
Grammophone en sættir náðust um
síðir.