Morgunblaðið - 27.08.1996, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 1996 25
LISTIR
Gömul og gleymd verk
TONLIST
II a 11 g r í m s k i r k j a
ORGELTÓNLEIKAR
David Pizarro lék verk eftir Martín
y Coll, John Stanley, Martín Radeck,
J.S. Bach, Matthison-Hansen og
umritanir á verkum eftir Mozart,
Haydn og Bach. Sunnudagurinn
25. ágúst, 1996.
TÓNLEIKARNIR hófust á verki
eftir Fray Antonio Martin y Coll,
er uppi var á 17. og 18. öld. Hann
þykir ekki merkilegt tónskáld en
eftir hann liggur handrit, óútgefið,
alls fimm bindi og er það síðasta
eingöngu verk eftir hann sjálfan.
Flest verkin í fyrri bindunum eru
eftir óþekkt tónskáld og mun Mart-
in y Coll hafa unnið að þessari afrit-
un á árunum 1706-1709. Ballaða
á 1. tóni er Pizarro lék, er undar-
lega fábrotin tónsmíð, þar sem
þrumað er á sama tóni í 8 og 16
takta með smániðurlagshendingum
á milli. Raddvali organistans var
lögð megin áherslan á lágraddirn-
ar, svo að það litla tónefni, sem
verkið er byggt á var vart greinan-
legt.
John Stanley (1713-1780)var
samtímamaður Handels í London
og eftir hann lék Pizarro tvö „Vol-
untary“, í e-moll og G-dúr. Slíkar
tónsmíðar voru notaðar við messu
en tilheyrðu ekki sjálfri athöfn-
inni, voru ýmist notuð sem inn-
ganga en oftast sem eftirspil, til
að „leika söfnuðinn út úr kirkj-
unni“. Voluntas merkir vilji eða
góðvild og voluntate af ftjálsum
vilja eða ótilneyddur og gæti því
' merkt eins konar góða kveðju eða
einfaldlega „nú máttu í friði fara“.
Þessi voluntary eru ekki svipmikil
verk en vel unnin og voru ágæt-
lega flutt.
Það hefur oft mátt draga þá
ályktun af vali viðfangsefna að leit-
in að nýjum viðfangsefnum sé ekki
sótt í samtímann sem virðist hafa
svikist um að búa til áheyrileg verk
til konsertflutnings. Þessari vöntun
hafa margir flytjendur mætt með
því að leita uppi óleikin eldri verk
sem getur verið fróðlegt en oftar
en ekki er um að ræða verk sem
ekki verður með neinu móti haldið
fram að sé góð tónlist og þá verður
flutningur þeirra í hæsta lagi fróð-
leg upplifun. Með næsta verki er
hálf efnisskráin samansett af slík-
um verkum, sem þögnin má svo
sem geyma, og orgelútsetning Piz-
arros á sálmforleik yfir sálminn
Jesus Christus unser Heiland, eftir
einhvern Martin Radeck, er frekar
ótrúverðug, hvað snertir stíl, þó
hún væri ekki óáheyrileg og ágæt-
lega flutt.
Það af efnisskránni sem hljóm-
leikagestum er kunnast var orgel-
sónatan nr. 4 eftir J.S. Bach. Sam-
skipan radda er sérkennilegt
vandamál og þegar óvenjulega er
valið í raddir er hætta á að tónst-
íll verksins glatist og samskipan
radda verði til að tvístra samspili
tónhendinganna. Undirritaður man
ekki eftir því að hafa heyrt eins
ó-bachlega útfærslu á þessu meist-
arverki, bæði er varðar hendinga-
mótun, hraða og raddval.
Orgelkonsert eftir Gottfred
Mattison-Hansen, danskan orgel-
leikara, er sóttur í geymslukistu
gleymdra verka og má sama segja
um þetta verk eins og mörg önnur
slík að ekki er um bragðmikla tón-
smíð að ræða og kom fyrir lítið þó
verkið væri leikið af nokkuri reisn.
Þtjú síðustu verkin voru umritanir
á verkum eftir Mozart, Haydn og
Bach. Sérhver tónhugsun á sér sinn
sérstaka blæheim og þegar verk
er flutt úr sínu upprunalega formi
er í raun verið að eyða þessari sér-
stöðu tónhugmyndarinnar. Þó eru
til góðar umritanir þar sem verkinu
er þokað til um set en flestar eru
hugmyndalausar og standa frum-
myndin langt að baki. Orgelum-
skrift Pauls Briggs á verki eftir
Mozart er fallega hljómandi og var
mjög vel flutt. Ekki er tilgreint úr
hvaða verki er umritað og nafngift-
in Forleikur að mótettunni Ave
verum corpus (K.618) er líklega
komin til af því að Mozart samdi
Adagio og Rondo (K.617) á undan
Ave verum og er það verk samið
fyrir glasharmoníku en annað slíkt
verk er til og er það einnig nefnt
Adagio (K.356).
Tónleikun lauk með umskrift á
Dona nobis pacem úr h-moll mess-
unni eftir J.S. Bach og þar munar
miklu á frumgerð og umritun og
hallar þar nokkuð mikið á umritun-
ina. David Pizarro er reyndur orgel-
leikari og lék margt fallega en efn-
isskráin var ekki sérlega áhugvekj-
andi, að mestu gömul og gleymd
verk og umritanir og fyrir utan
sónötuna eftir J.S. Bach, reyndi
ekki mikið á leikgetu þess ágæta
orgelleikara.
Jón Ásgeirsson
Eftirvænting og bið
ÍVAR Brynjólfsson: Mynd frá forsetaframboði 1996.
MYNDLIST
Gallerí
Ingólfsstræti 8
LJÓSMYNDIR
Ivar Brynjólfsson
Opið kl. 14-18 alla daga nema
mánudaga tíl 1. september;
aðgangur ókeypis.
í MYNDLISTINNI gerist það oft
að sýningar bjóða heim vangaveltum
um eðli sjálfs miðilsins sem notaður
er; í hveiju felst hann, hvað er gildi
hans í samhengi myndefnisins sem
tekist er á við, og hvemig tengist
hann nýjum tímum og viðhorfum?
Þessum og fleiri spurningum er
velt upp á sýningu ívars Brynjólfs-
sonar, þar sem miðillinn er svart-
hvít ljósmynd. ívar hefur áður haldið
þijár einkasýningar og tekið þátt í
samsýningum, en hann hefur gjarna
beitt þessum miðli með nokkuð
óvenjulegum hætti, og svo er enn
hér. í lítilli sýningarskrá fylgja með
hugleiðingar um ljósmyndina, sem
auka enn á þessar vangaveltur.
Tilefni ljósmyndanna má ráða af
yfirskrift sýningarinnar: „Myndir af
forsetaframboði 1996“. Með slíkum
titli eru auðvitað byggðar upp vænt-
ingar um myndir af fjörugum fjölda-
fundum, fallegum frambjóðendum,
brosandi bömum og syngjandi stuðn-
ingsmönnum; þannig eru þær ímynd-
ir, sem fólk gerir sér af framboðum
og kosningabrölti.
Ekkert er fjær þeim myndum sem
ívar sýnir hér. Allar eru þær mann-
lausar, og sýna öðru fremur það
ástand biðarinnar, sem framboðin
þurfa að þola; yfir þeim er ógnvænleg
kyrrð þar sem eftirvænting - eða ör-
vænting - verður nánast áþreifanleg
áður en yfír lýkur. Biðin er hér mest
áberandi þátturinn; kaffívélar, plast-
mál, kex, kökur, gosdrykkir og djús-
vélar bíða eftir fólkinu, tilkynningar,
kort og kosningaspjöld bíða þess að
vera póstlögð, og símar eftir að vera
notaðir. Blóm í gluggum og kerti á
borðum verða í þessu umhverfi að
táknum þeirra vona sem framboðin
urðu til í, og áttu eftir að blómstra
eða fölna þegar úrslitin voru ljós.
Það eru hin efnislegu gæði sem
hér eru mest áberandi hluti framboð-
anna - hlutir sem kosta peninga.
Þessu til áherslu hefur ljósmyndarinn
sett strikamerki (verðmerkingu) á
hveija mynd; allt er þetta brambolt
einhveiju verði keypt, og þá er að-
eins eftir að sjá hvaða tölur koma í
ljós að baki hinum rafrænu strik-
um/framboðum.
Þannig bjóða efnistök ívars upp á
ýmsar vangaveltur sem falla vel að
þeim orðum, sem Siguijón B. Haf-
steinsson mannfræðingur setur fram
í sýningarskrá, og falla öll að yfir-
skriftinni „Ljósmyndin er hugsun":
„Sé litið til eldri ljósmynda sést
t.d. að þær eiga sér eilíft líf og vafa-
laust hafa margar þeirra gengið í
gegnum mörg tilverustig. Verið
handfjatlaðar af nokkrum kynslóðum
og notaðar í ólíku samhengi í gegnum
tíðina. Það er hugsunin sem gerir ljós-
myndina að því sem hún er.“
Þannig kunna myndir Ivars að
eiga sér önnur tilverustig í framtíð-
inni; myndir frá forsetaframboði í
ár eru stundarfyrirbrigði, sem mun
verða metið með nýjum hætti í nýju
samhengi.
Eiríkur Þorláksson
• BÓKAFORLAGIÐ Cambridge
University Press hefur gefið út
bókina „Social Freedom: The
Responsibility V7ew“eftir Krist-
ján Kristjánsson dósent í heim-
speki við Háskólann á Akureyri.
Bókn fjallar um merkingu frelsis-
hugtaksins og er byggð á doktorsrit-
gerð Kristjáns frá árinu 1990 og
ýmsum greinum sem hann hefur
Nýjar bækur
síðan birt um efnið í alþjóðlegum
heimspekiritum.
I kynningu segir m.a., að auk eig-
in kenningar veiti bókin, sem er 221
bls. að lengd, heillegt yfirlit yfír það
helsta sem ritað hefur verið um frels-
ishugtakið á undanförnum árum.
Kristján Kristjánsson hefur starf-
að við Háskólann á Akureyri frá
árinu 1991 sem sérfræðingur, lektor
og nú sem dósent. Auk skrifa sinna
á erlendum vettvangi hefur hann
birt margar ritgerðir um siðfræði og
menntamál á íslensku og kom hluti
þeirra út í ritgerðasafninu Þroska-
kostir sem tilnefnt var til íslensku
bókmenntaverðlaunanna 1992.
Flugoghótel 24.930 kr.
London — vinsælasta borg Evrópu
Lundúnaferðir Heimsferða hafa fengið ótrúlegar undirtektir og hundmðir
sæta hafa nú selst til þessarar vinsælustu borgar Evrópu. Nú era fyrstu
ferðiritar að seljast upp enda höfum við aldrei boðið jafn ótrúlega
hagstæð kjör og nú f vetur með beinu flugi okkar til mestu heimsborgar
Evrópu. Glæsilegir gististaðir í boði, spennandi kynnisferðir, ein besta
verslunarborg Evrópu og íslenskir fararstjórar Heimsferða tryggja
þér ánægjulega dvöl í heimsborginni, sem á þriðja þúsund íslendinga
heimsóttu á vegum Heimsferða síðasta vetur.
Bókaðu strax og tryggðu þér tilboðsverðið.
Verð frá kr. 19.930
Flugsæti til London með flugvallarsköttum.
HEIMSFERÐIR
■HKHk' mmm
Austurstræti 17, 2. hæð • Sími 562 4600
Verð frá kr. 24.930
M.v. 2 í herbergi, Butlins Grand, 3 nætur,
30. sept, 14./21. okt.
Manneldisráð
hvetur fólk á öllum
aldri til að borða að
minnsta kosti fimm
skammta af
grænmeti, ávöxtum
eða kartöflum á dag. f
3$wðum gsuewneti og cweacti htilðumuvt uegna
Einn skammtur getur verið einn meðalstór ávöxtur, 50 g af grænmeti, 2-3 kartöflur eða glas af hreinum ávaxtasafa.