Morgunblaðið - 31.08.1996, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ
NEYTENDUR
LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1996 23
Mengun og
matarsýkingar
Matareitrun hefur færst í vöxt á síðustu árum,
meðal annars hérlendis. Margrét Þorvaldsdóttir
kynnti sér helstu mengunarvalda í matvælum.
IMýtt
Sjálffestur
útihitamælir
NÝJUNG í útihitamælum fæst nú
hér á landi. En það er mælir úr
plasti sem þarfnast engra festinga
því hánn festir sig sjálfur með sog-
skál á rúðurnar.
Útihitamælirinn fæst meðal ann-
ars hjá Húsasmiðjunni Skútuvogi.
Fitulítið
majónes
HELLMAN’S
Low fat majónes
fæst nú í verslun-
um hérlendis.
Majónesið er
mjög fitulítið en
i 100 g eru ein-
ungis 5,9 g af fitu
og 147 hitaein-
ingar. Auk þess
inniheldur það enga mettaða fitu
og er kólesterólfrítt.
í Bandaríkjunum er Hellman’s
• fitusnauða majónesið mikið notað
sem viðbit á samlokur.
VÍÐTÆKAR matareitranir, sem
komið hafa upp hér á landi, í Japan
og nú síðast á Indlandi, þar sem
hundruð manna hafa sýkst, hafa
orðið til að neytendur vilja meiri
fræðslu um hvaða hættur geti leynst
í matnum.
Mengun í matvælum getur verið
af ýmsum ástæðum: efnamengun,
efnaíblöndun og náttúruleg mengun,
en hún getur orðið af völdum bakter-
ía, sveppaflóru, orma, sníkjudýra,
myglu eða annarra örvera. Það sem
greinir þessa mengunarþætti frá öðr-
um er að þeir koma fljótt fram.
Matareitrunartilfellum hefur fjölg-
að mjög á seinni árum. I mörgum
tilvikum virðist fólk telja að um
magakveisu geti verið að ræða, en
þúsundir dauðsfalla eru raktar til
matareitrunar árlega. Sýkingar eru
sérstaklega hættulegar ungum börn-
um, öldruðum og sjúkum eða öðrum
viðkvæmum einstaklingum með
skert ónæmiskerfi.
Kæruleysi við framleiðslu
helsta orsökin
Orsakir eitrunar verða í flestum
tilfellum nú sem áður vegna kæru-
leysis við framleiðslu eða slæmrar
meðferðar matvæla, lélegrar geymslu
eða á lokastigi framleiðsluferlis.
Meðal náttúrulegra mengunar-
valda má nefna:
Aflatoxin er eiturefni í myglu sem
getur verið í hnetum, korni og maís
og getur það einnig verið í kjöti dýra
sem hafa verið alin á aflatoxin-meng-
uðu fóðri. Aflatoxin er talið geta
valdið lifrarkrabbameini.
Botulinumer baktería sem lifír án
súrefnis og getur borist við slæma
meðhöndlun við niðursuðu. Því skal
forðast bólgnar niðursuðudósir og
dósir með leka við saum eða sam-
skeyti. Þó að botulismi sé sjaldgæfur
getur hann valdið dauða. Sjúkdóm-
seinkenni geta komið fram í tauga-
og sjóntruflunum og þreytu.
Campylobacterer rakin til saur-
mengunar við slátrun eða vinnslu
kjöts, kjúklinga eða mjólkurvara.
Sjúkdómseinkenni eru mjög slæm
magabólga og niðurgangur.
Escherichia coli er mjög algeng
orsök magaverkja og niðurgangs hjá
ungu fólki og þeim sem eru á ferða-
lögum. Venjulega er hún ekki hættu-
leg, þó er eitt afbrigði hennar mjög
hættulegt, það orsakaði dauða nokk-
urra barna sem neyttu mengaðra
hamborgara í Seattle fyrir u.þ.b. ári.
Hepatitis er vírus sem orsakar lifr-
arbólgu. Sjúkdómseinkennum svipar
til innflúensu. Vírusinn berst aðal-
lega frá einstaklingum sem þegar
hafa smitast af vírusnum og með-
höndla matvæli af kæruleysi. Hepat-
itis getur í vissum tilfellum valdið
dauða, þó að í fleiri tilfellum valdi
hann langvarandi röskun á starfsemi
lifrarinnar.
Listeria er önnur varasöm bakter-
ía sem getur borist við gáleysislega
meðhöndlun við vinnslu á kjötmeti
og mjólkurvörum eins og mjúkum
osti. Listeria getur valdið dauðsföll-
um — allt að 25 prósent hjá ungum
og öldnum einstaklingum og eru
sjúkdómseinkenni svipuð mildri
innflúensu. Listeria getur stuðlað að
heilabólgu og heilahimnubólgu. Þessi
baktería olli faraldri 1985 sem leiddi
til a.m.k. 40 dauðsfalla.
Ciostridium perfingens er baktería
sem kemur fyrir í pottréttum, sósum
eða öðrum réttum sem eru látnir
standa við stofuhita í nokkrar
klukkustundir. Bakterían veldur
sjaldnast dauða en hún getur orsakað
óþægilega magaverki og niðurgang.
Salmonella er baktería sem getur
þrifist í kjúklingum, rauðu kjöti,
svínakjöti, eggjum, fiskmeti og
mjólkurvörum og nú nýlega í niður-
skornum melónum (erlendis). Salm-
onella veldur flestum matarsýking-
um bæði hér á landi og víða annars
staðar. Sjúkdómseinkennin eru bólga
í þörmum með krampa, niðurgangi
og ógleði sem getur varað í viku.
Paralytic skelfískeitrun er alvarleg
matareitrun sem orsakast af þör-
ungablóma. Þessi skelfiskeitrun get-
ur valdið svima, öndunarerfiðleikum,
ógleði og röskun á einbeitingu. Árið
1993 kom hér upp matareitrun sem
rakin var til neyslu á skelfiski. í kjöl-
farið var varað við tínslu kræklings
í Hvalfirði tímabundið.
Staphylococcus aureus er baktería
sem finnast í hálsi og nefi og getur
borist í mat við handfjötlun. Þessi
baktería getur fjölgað sér hratt við
stofuhita og getur þá valdið matar-
eitrun. Sýkingar af völdum bakter-
íunnar koma oftast fram í unnum
kjötvörum, upphituðum mat, mjólk-
urafurðum og sterkjuríkum réttum,
búðingum og sósum.
Trichinosis getur komið fram eftir
neyslu á kjöti af villtum dýrum og
svínakjöti sem inniheldur orminn
trichinella. Þessi ormur er ekki í svín-
um hér á landi en fólk sem ferðast
erlendis ætti að gæta þess að borða
ekki snöggsteikt kjöt af svínum eða
villtum dýrum. Sjúkdómseinkennin
geta verið vöðvaverkir, hiti og vökv-
auppsöfnun.
Sýkingar af völdum þessara
mengunarþátta má í flestum tilfell-
um fyrirbyggja með góðu hreinlæti
og góðri kælingu matvæla. Einnig
er gott að hafa í huga orð ágæts
gerlafræðings sem sagði að senni-
lega hefði ekkert bjargað íslending-
um frekar frá matareitrun í gegnum
aldirnar en góð suða á mat.
Hnetubikar
HJÁ Dairy Queen ísbúðinni við
Hjarðarhaga er nú hægt að kaupa
hnetubikar en það er nýjung hjá
ísbúðinni. Um er að ræða mjólkur-
ís, heita súkkulaðisósu, og saltaðar
og ristaðar spænskar hnetur.
Tæknisprey
á tilboði
NÝR andlitsfarði frá No7 er kominn
á markað. Farðinn er með ljósbrjót-
andi efnum sem eiga að gefa óað-
finnanlega áferð og fela fínar línur
og hrukkur.
Innihald farðans er aðallega silí-
kon og vatn auk annarra næringar-
og bætiefna.
Andlitsfarðinn fæst í sjö litasam-
setningum og er í úðaformi. í versl-
unum fæst farðinn á sérstöku tilboðs-
verði, 790 krónur.
Minnislykill
Eurocard
í AUKNUM mæli þurfa korthafar
nú að muna leyninúmer bæði á kred-
itkortum og debetkortum og á
bankabókum. Eurocard kreditkorta-
fyrirtækið hefur nú sent viðskipta-
vinum sínum minnislykil. Um er að
ræða miða í sígildri kortastærð með
mismunandi lituðum reitum og þar
geta korthafar eftir vissum reglum
skráð hjá sér númerin. Óheimilt er
að geyma leyninúmerin á sama stað
og kortin.
PiNTIUM TÖLVUR jfiii mm 1
frðkr. P stgr.
PENTIUm
MARGMIDLUHARTOLVUR
fra kr.
stgr.
CASIO
REIKNIUÉLAR
afsláttur
G-SHOCK ÚR
9%
afsláttur
28.8 B MÖDEH ii
5 ÁRA ÁBYRGD
nn ■ 1
frá kr. stgr.
10% stgr. afsláttur af öllum
öðrum vörum f dag.
Kaffí og Pepsi.
BIEKSPRAUTU-
f frákr PRENTAH 1M II 0 stgr.
UUR SENIVIRSIA FVRIR
NIEIRA EN 15.000 KR. FÁ
GEHHS
CASI0 BAKP0KA
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SfMI 569 1500