Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
Ég datt tvisvar af baki í ferðinni og
ég varð einfaldlega hrædd. Ég lifi á
því að standa á sviði og það get ég
aðeins gert sé hausinn og ég í heilu
lagi og ég held að ég þori því miður
ekki aftur á bak eftir skellina."
En það glaðnar aftur yfir henni,
þegar hún minnist frekari kynna af
Islandi, nú af Vigdisi Finnbogadótt-
ur. ,,Ég þekkti Vigdísi reyndar lítil-
lega áður en hún varð forseti, því við
vorum að nokkru í sömu grein og ef
maður hefur einu sinni hitt hana sit-
ur hún í hjarta manns það sem eftir
er. Það var alveg sama hvort við
hittumst í þröngum hópi eða hjá
Margréti drottningu; alltaf var hún
eins. Það er gaman að hlusa á hana,
en hún er líka svo dugleg að spyrja
skemmtilega og er full af áhuga.
Hún vakti ótrúlega hrifningu hér og
hefur gert mikið iyrir Island.“
Marie ag Knu-hin
heillum harfna ást
Það er ekki aðeins á íslandi að
myndin af Ghitu Nprby er nátengd
frú Skjern í Matador, því í viðtals-
bók leikkonunnar, Mine egne veje,
segir hún frá því að hún var oft
ávörpuð sem frú Skjern. Um þessar
mundir er það þó einkum myndin af
Marie Hamsun, sem tengist leikkon-
unni. Það gleður hana mjög að nú í
febrúar hlaut hún verðlaun sænsku
kvikmyndastofnunarinnar fyrir túlk-
un sína á Marie. „Ég hef haft hana í
huga í mörg ár. Hún er dularfull
vera, sem átti erfitt líf. Þú og ég
erum heppnar, en það er til fólk, sem
gerir gnmdvallarmistök í lífinu og
sýpur seyðið af því æ síðan.“ Marie
Hamsun skrifaði tvær bækur, Regn-
buen og Under guldregnen, auk
barnabóka. Ghita Nprby beitti sér
fyrir endurútgáfu þeirrar seinni og
hefur víða lesið úr henni, auk þess
sem hún las hana í danska útvarpið.
Bréf Knut Hamsuns til Marie
hafa verið gefin út og eru að sögn
leikkonunnar heillandi lesning. „Þau
lýsa á hrífandi hátt hvað ást er, lýsa
hinu tilfinningalega og kynferðis-
lega aðdráttarafli og því að vera
heillum horfinn af ást. En þau gátu
hvorki verið saman né skilið, heldur
voru hlekkjuð saman af undarlegri
ást. Knut var eins og fjall, getinn af
fjalli. Það eru hann og Dostojevskí.
Hann var snillingur og það er ekki
auðvelt að elska snilling. Þess vegna
var líf þeirra Marie heldur ekki eins
og líf okkar hinna og dætur þeirra
urðu undir í þessum átökum þeirra.
Það var bara sonurinn Tore, sem
náði að eignast sitt eigið líf.“
Hrifning leikkonunnar á Marie
dugði ekki ein í glímunni við túlkun
hennar. „Marie var nasisti, gekk í
flokkinn og það var meira en ég fékk
skilið. Það kom sannarlega illa við
mig að sjá mynd af henni í þjóðbún-
ingi við hliðina á hakakrossinum eða
með SS-foringjum. Til að geta gert
henni skil fannst mér að ég yrði að
skilja það skref hennar. Ég reikaði
um á frelsissafninu í Osló og spurði
sjálfa mig hvort mér hefði nokkru
sinni orðið á glapræði af þessu tagi,
en gat ekki séð að svo væri. Ekki
fyrr en mér varð hugsað til þess að
ég var á sínum tíma gift Itala, sem
auðvitað var kaþólskur og þá gerðist
ég einnig kaþólsk. ítalska fjölskyld-
an mín gladdist, en auðvitað hefði
henni þótt nákvæmlega jafn vænt
um mig þótt ég hefði ekki skipt um
trú. Ég gerði þetta ekki af neinni
þörf, heldur bara af þeirri kvenlegu
áráttu að ganga of langt í nafni ást-
arinnar.
Mér fannst að gerðir Marie hefðu
verið af sama toga. Hún þurfti held-
ur ekki að gangast nasismanum á
hönd, en hún gerði það í nafni ástar-
innar til að sannfæra Knut um að
hún þyrði það. Hann lagðist ekki svo
lágt að ganga í einhvern flokk. Hún
nýtti nasismann á marga vegu. Hún
hafði verið leikkona, en Knut tók
þessa skapandi vinnu hennar frá
henni og það er þungbært, en hún
nýtti nasismann til að taka aftur upp
leikinn, fór að að lesa upp texta
Knuts. Þá komst hún aftur á svið og
naut hylli. Þetta er að minnsta kosti
minn skilningur á gjörðum Marie og
hann færði mér þá ró, sem ég þurfti
til að geta leikið hana.“
Vinnan við Hamsun-myndina
varð Ghitu Norby líka kærkomin
reynsla, því bæði hún og mótleikari
hennar, Max von Sydow, fylgdust
LAUGARDAGUR 1. MARS 1997 27
Afgreiðslutfmi
Mán.-föstud. 10:00-18:30
Laugardag: 10:00-17:00
Sunnudag: 13:00-17:00
fyrir alla snjalla
„Sautján“ eftir Soya árið 1965.
„ÞAÐ er dásamlegt að vinna
með jafn mikilhæfum og
faglegum leikara," segir Ghita
um samvinnuna við sænska
leikarann Max von Sydow, sem
hér er með henni í atriði úr
sjónvarpsmyndinni „Den gode
Vilje“ frá 1991.
með tilurð handritsins, sem sænski
rithöfundurinn Per Olof Enquist
samdi, og hún rifjar brosandi upp að
í þessum karlahópi barðist hún
harðlega fyrir að finna sannfærandi
mynd af Marie, finna hina réttu
Marie. „Ég kom með handritið fullt
af litlum gulum seðlum með athuga-
semdum mínum. „Af hverju er þetta
svona?“ „Þetta kemur ekki til
greina“ „Þetta vil ég ekki gera.“
Ekki svo að skilja að ég hafi viljað
gera Marie að einhverjum engli, en
mér fannst hún dæmd á forsendum
karlanna. Ég eignaðist góðan
bandamann í Jan Troell, en ekki síst
í Tore Hamsun sjálfum. „Knut er
góður, en þetta er ekki mamma,“
sagði hann, þegar hann sá handritið.
Eg kveið mikið fyrir að hitta Tore
Hamsun í fyrsta skiptið. Ég
meinaö... það er ekki auðvelt að
hitta mann og eiga að leika móður
hans. En þegar ég gekk til hans
sagði hann strax: „Þú líkist
mömmu.“ Það gladdi mig ákaflega.
Því miður lést hann um aldur fram í
bílslysi á Spáni áður en kvikmynd-
uninni lauk. Hann var listmálari og
bjó hluta ársins á Spáni.“
Jan Traell, t/an
Sydnww Reumert
ag Anna Barg
Öll vinnan við Hamsun-myndina
var Ghitu Norby hin ánægjulegasta,
bæði sökum Marie, en einnig sökum
góðs samstarfsfólks, ekki síst leik-
stjórans sænska, Jans Troells, og
landa hans, Max von Sydow. „Það er
sérstök og sjaldgæf reynsla að vinna
með Jan Troell. Hann er skáldlegur
og viðkvæmur, hefur til að bera
kvenlega næmni, þótt hann sé ann-
ars mjög karlmannlegur. Maður
tæki vafalaust ekki eftir honum á
götu, en við myndavélina skapar
hann alveg sérstakt og mannbæt-
inn. í mörg ár fékk hún aldrei svar,
en á endanum tók hann til að svara í
sama anda og hún skrifaði. Þegar
hún er spurð um samstarfið við
Bergman þegir hún fyrst drykk-
langa stund. „Það er svo innilega
einfalt að vinna með þeim, sem álíta
að þú sért bara sú besta. Maður
verður betri af því. Það er ekki flók-
ið að vinna með honum eins og
kannski mætti halda. En hið ein-
falda er nú oft hið erfiðasta."
!M0rhg ag Streep
Ghita Nprby hefur bæði áunnið
sér frægð sem sviðsleikkona og
kvikmyndaleikkona. Einn munurinn
á þessu tvennu er að sviðsleikarinn
sér ekki sjálfan sig, meðan kvik-
myndaleikarinn getur virt árangur
vinnu sinnar fyrir sér, en Ghita
Nprby segist ekki horfa á myndir
sínar. „Ég hoi’fi aldrei á tökur, með-
an ég er að leika í mynd. Ég hef gert
það einu sinni og geri það ekki aftur.
Annaðhvort verður maður að horfa
á tökur að loknum hverjum einasta
tökudegi eða láta það vera. Ég hef
enga þörf fyrir að sjá tökurnar, því
mér dugir að hafa mína eigin mynd
fyrir hugsskotssjónum. Frammi-
staða mín verður ekki betri af að ég
fari að rýna í hvernig ég taki mig út,
hvort ég virðist of feit eða ljót.
A frumsýningunni á Hamsun hitti
ég tvær blaðakonur, sem kölluðu
upp yfir sig hvað ég væri hræðilega
Ijót. „Ljót, sagði ég undrandi og leit
niður eftir kjólnum mínum. „Nei, ég
lít nú bara ágætlega út held ég.“
„Nei, ekki núna,“ sögðu þær þá,
„heldur í myndinni.“ „Nú, í mynd-
inniö... Já, en það er ekki ég.“
Þannig finnst mér það vera. Ég lík-
ist Marie, það get ég séð af myndum
og er í fótum eins og hún gekk í, sem
eru kannski ekki mjög vel valin og
fara illa, en mér finnst samt að hvor-
ki ég né Marie séum Ijótar.
Eftir að ég lék í Den gode vilje,
mynd Bille August eftir handriti
Ingmar Bergmans, þar sem ég lék
aldraða konu, hitti ég Meryl Streep,
sem þá var að vinna með Bille að
Húsi andanna. Þegar hún sá mig
ætlaði hún ekki að trúa að þetta væri
ég. „En þú ert gömul kona í mynd-
inni,“ sagði hún alveg hlessa.„Já, en
ég er nú líka leikkona," svaraði ég og
bætti við að ég væri ekki upptekin af
hvemig ég sjálf liti út á mynd, held-
ur að ég gæti umbreytt mér, svo
persónan lifnaði í mér. „Það þori ég
alls ekki,“ svaraði Streep þá og ég
skildi að hún rekur sjálfa sig sem
stórfyrirtæki, sem þarf að koma
fram á vissan hátt. Þess þarf ég ►
Hann bauð mér að pakka nú
svefnpokanum og stígvélunum og koma
í átta daga útreiðatúr á Islandi
Tomine vefnaðarvara
100% bómull, 280 cm
303,-
550.-
FYRSTI skóladagurinn, 13. ágúst 1941.
andi andrúmsloft og hefur einstakt
lag á að segja frá með myndavél-
inni.“
í viðtalsbókinni talar Ghita Norby
um þá ánægju, sem felst í því að
vinna með fólki er tekur starf sitt af
alvöru og fagmennsku. Einmitt þan-
nig segir hún að Max von Sydow beri
sig að. „Það er dásamlegt að vinna
með jafn mikilhæfum og faglegum
leikara. Hann er mjög sænskur Svíi
og framkoma hans er eins kurteisleg
og fullkomin eins og best getur ver-
ið. Ég kann að meta að hann svo gíf-
urlega iðinn, agaður og vinnusamur
og tekur vinnu sína af djúpri alvöru."
Leikkonan hefur líka sagt frá því
að í upphafi leikferils síns lenti hún í
að leika á móti Poul Reumert, sem
ekki kunni að meta þessa ungu mót-
leikkonu sína og gerði henni lífið
fjarska erfitt. Seinna segist hún
hafa skilið hann, því hana skorti fag-
mennsku og reynslu, þótt hann hefði
kannski ekki þurft að vera svona
óþægilegur. Ónnu Borg kynntist
Ghita Norby líka og þegar hún er
nefnd brosir hún hlýlega. „Hún var
elskuð og dáð af hverri einustu sál í
leikhúsinu. Hún var svo indæl,
manneskuleg og hlý. En hún lék
ekki aðeins, heldur leikstýrði einnig
og mig rámar óljóst 1 að hún hafi
leikstýrt manni sínum, sem kunni
sannarlega ekki að meta hana sem
leikstjóra og var næstum niðurlægj-
andi við hana. Það breytti því þó
ekki að hann dáði hana. Það var
hörmulegt að missa hana.“
I viðtalsbókinni segir hún feimn-
islega frá aðdáun sinni á Ingmar
Bergman, sem hún tók upp á að
senda stutt bréf stöku sinnum með
athugasemdum um daginn og veg-