Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. MARZ 1997 31
AÐSEIMDAR GREINAR
Barnastarfið innan IOGT
Víða um land er öflugt barnastarf innan Góðtemplarareglunnar. Hér er mynd, sem nýlega var tekin
á grímuballi í Keflavík. Krakkarnir skemmta sér jafnan vel á slíkum samkomum.
FYRIR nokkrum
dögum var ég að virða
tvö veggspjöld fyrir
mér. Á þeim báðum
voru áletranir, sem
vöktu athygli mína. Á
öðru þeirra stóð með
stórum stöfum:
„Áfengi er eitur!“ og
var undirrituð af
skólayfirlækni.
Hitt veggspjaldið
var hannað af Sigríði
Þorbergsdóttur við
Heilbrigðisdeild Há-
skólans á Akureyri.
Þar var yfirskriftin
,jÖlvun er alvarleg!"
Ymsar afleiðingar voru síðan tald-
ar upp, m.a ofbeldi, ótímabærar
þunganir, slys, kynsjúkdómar,
skemmdarverk, deilur o.fl.
Þessi veggspjöld og áletranir
þeirra verða mér ofarlega í huga
þegar ég minnist þess, að í dag
eru 8 ár frá því ráðamenn íslensku
þjóðarinnar kölluðu þá ógæfu yfir
þegna hennar í nútíð og framtíð,
að lögleiða áfengan bjór hér á
landi. Það var gert undir því yfirsk-
ini, að þannig mætti draga úr
neyslu sterkra drykkja. En reynsl-
an hefir hins vegar orðið sú, eins
og við bindindismenn bentum á,
að bjórinn varð bara viðbót við það
sem fyrir var. Áfengisneysla hefir
færst neðar og stóraukist í yngstu
aldursflokkunum. Samhliða þess-
ari óheillaþróun hefir svo smygl
og neysla ólöglegra fíkniefna farið
hraðvaxandi síðustu árin.
Mikið er rætt um forvarnir og
ýmislegt jákvætt unnið á þeim
vettvangi. En þó virðist alltof oft,
sem þar sé um fálmkenndar að-
gerðir, háðar tilviljunum, að ræða.
Forvarnir verður að hefja snemma
og þar verða bæði orð og athafnir
að gilda, ekki síst athafnir, af því
að fordæmið hefir máske allra
mest að segja, þegar til lengri tíma
er litið. Það er gullkorn, sem Al-
bert Schweitzer gefur okkur, er
hann segir: „Fordæm-
ið er ekki einhver
besta leiðin til að hafa
áhrif á aðra. Það er
eina leiðin."
Nú fyrir jólin kom
út merkileg bók, sem
vakti sérstaka athygli
mína. Hún heitir
„Dansað við dauðann
- unglingar og fíkni-
efni“, skráð af Ragn-
hildi Sverrisdóttur. Þá
bók ættu sem allra
flestir að lesa, ekki síst
þeir sem vilja leggja
sitt lóð á vogarskálina
við forvamir gegn
neyslu áfengis og annarra fíkni-
efna.
Sérstaka athygli vil ég vekja á
vitnisburðum landsþekktra ung-
menna, sem skara um þessar
mundir fram úr á vettvangi tónlist-
Áfengisneysla hefur
færst neðar, segir
Björn Jónsson, og
stóraukist í yngstu
aldursflokkunum.
ar og íþrótta og frá er greint í
nefndri bók. Jón Arnar Magnússon
fijálsíþróttamaður segir: „Það
verður að efla forvarnir til að forða
unglingum frá vímunni. Ég er gjör-
samlega á móti öllum vímuefnum
og lít svo á, að ég geti lagt mitt
af mörkum í baráttunni gegn þeim
með því að fá krakka til að velja
frekar íþróttir en vímu.“
„Það er ekki hægt að sameina
fíkniefnaneyslu og íþróttir og
reyndar get ég ekki séð að fíkni-
efnaneysla samræmist einu eða
neinu,“ segir Vala Flosadóttir
fijálsíþróttamaður. Og knatt-
spyrnumaðurinn knái, Arnar
Gunnlaugsson, kemst svo að orði:
„Afstaða mín til fíkniefna er alveg
skýr, enda hlýt ég sem íþróttamað-
ur að vera algjörlega á móti þeim.
Þetta er einhvers konar fiótti frá
raunveruleikanum eða misheppnuð
tilraun til að skemmta sér.“
Tónlistarfólkið Emilíana Torrini
og Páll Óskar Hjálmtýsson tala
mjög á sömu nótum. Það for-
dæmi, sem þetta unga afreksfólk
gefur, er dýrmæt forvörn, sem
ekki verður metin svo sem vert
væri.
En hér verða fleiri að leggjast
á árina til þess að stefnubreyting
verði í vímuefnamálum okkar ís-
lendinga. Ég hugsa einkum til for-
eldranna og þá sérstaklega mæðr-
anna í því sambandi. Hvenær eiga
forvarnir að byija? Þær eiga að
byija á meðan barnið er enn í
móðurkviði, segja þeir sem best
vita. Þetta segir Elmar Þórðarson,
kennari Akranesi, í grein sem hann
skrifaði í tímaritið Þroskahjálp fyr-
ir nokkrum árum. Þar vitnar hann
í vísindalega rannsókn sem tímarit-
ið National Geographic frá 1992
skýrir frá um greinileg áhrif
áfengisneyslu móður á barn henn-
ar á meðgöngutíma. Mjög algengt
er, segir Elmar, að slík börn hafi
við fæðingu líkamlega þyngd undir
meðallagi, með lítið höfuð, upp-
brett nef, þunna efrivör og lítil
augu. Andlega eru þessi börn al-
mennt sein, hafa slaka hreyfígetu,
litla einbeitingu en oft þokkalega
málgefin. Vissulega er það forvörn
að koma í veg fyrir slíka fötlun
með því að mæður neyti ekki
áfengis á meðgöngutíma. Og
áfram, eftir fæðinguna og fyrstu
ævirárin a.m.k. eru foreldrarnir og
þá einkum móðirin, það fordæmi,
sem barnið horfir fyrst og fremst
til, tekur mest mark á og treystir
best.
Ég heiti á íslenska foreldra að
halda vöku sinni á þeirri varð-
stöðu, sem baráttan gegn vímu-
efnaneyslu æskunnar kallar þau í.
Drögum ekki íjöður yfir þær stað-
reyndir að: „Áfengi er eitur“ og
„ölvun er alvarleg".
Vonandi fær æska íslands á
nýrri öld að sannreyna þetta, sem
skáldið frá Fagraskógi færði eitt
sinn í svofelldan orðabúning:
„Þó að margt hafi breyst, síðan
byggð var reist, fá börnin þó treyst
sinni íslensku móður.“
Höfundur er stórtemplar.
Fordæmi
og forvarnir
Björn
Jónsson
Askorun til
viðsemjenda!
Agla Elísabet
Hendriksdóttir
Auður
Guðmundsdóttir
Jóhanna
Pálsdóttir
Rannveig
Sigurðardóttir
VIÐRÆÐUR laun-
þega og vinnuveitenda
um kaup og kjör á kom-
andi árum standa nú
yfir. Þær viðræður
byggjast að stórum
hluta á kröfugerð sem
launþegahreyfíngamar
settu fram fyrir nokkru.
Sérstaka athygli vekur
að í þeirri kröfugerð er
hvergi að fínna raun-
verulegar áherslur
tengdar jafnrétti kynj-
anna, hvað þá að reynt
sé að leita leiða til að
eyða þeim launamun
sem til staðar er á milli
karla og kvenna. Sjálf-
stæðar konur harma að
það tækifæri, sem yfir-
standandi kjaraviðræður
skapa, skuli ekki nýtt til
að taka af alvöru á þessu
mikilvæga réttlætis- og
framfaramáli.
Forgangsröðun í
þágu jafnréttis
Forystumenn laun-
þega hafa ítrekað lýst
því yfir að launamunur
kynjanna sé eitt stærsta
vandamálið á íslenskum
vinnumarkaði. Þeir sem
láta sig jafnrétti varða
bundu því miklar vonir
við komandi kjarasamn-
inga, enda er þar um
að ræða kjörinn vettvang til að stíga
nauðsynleg framfaraskref í átt til
aukins jafnréttis. En reyndin virðist
Sjálfstæðar konur,
segja þær Agla Elísa-
bet Hendriksdóttir,
Auður Guðmunds-
dóttir, Jóhanna Páls-
dóttir og Rannveig
Sigurðardóttir, til að
tryggja að komandi
kjarasamningar feli í
sér framfaraskref í átt
til jafnréttis kynjanna.
ætla að verða önnur. Jafnréttismál
eru einfaldlega ekki á þeim forgangs-
lista sem forystumenn launþega hafa
lagt fram.
Þó Sjálfstæðar konur taki að fullu
undir þá meginkröfu launþega að
hækka beri grunnlaun og fækka yfir-
vinnustundum, þá felur sú krafa ein
og sér ekki í sér leið að launajafn-
rétti karla og kvenna. Þau viðhorf
að meta mikilvægi starfa eftir lengd
vinnutímans hafa vissulega alltof
lengi verið ríkjandi á íslenskum
vinnumarkaði, einkum að því er varð-
ar stjórnunarstöður. Vinna þarf að
viðhorfsbreytingu að þessu leyti,
enda er það forsenda þess að bæði
kynin hafi sambærilega möguleika á
að sameina starf sitt og fjölskyldu-
líf. En krafan um hækkun grunn-
launa og fækkun yfirvinnustunda
mun ein og óstudd ekki tryggja sömu
tækfæri karla og kvenna á vinnu-
markaði eða eyða þeim mikla launa-
mun sem við búum við í dag. Mun
meira þarf til.
Jafn réttur karla og kvenna
til fæðingarorlofs
Sjálfstæðar konur hafa ítrekað
bent á mikilvægi þess að veita körl-
um sama rétt til töku fæðingarorlofs
og konum. Fæðingarorlof karla yrði
ekki einungis stærsta skrefið í átt
til þess að tryggja konum sömu tæki-
færi til launa og starfa á vinnumark-
aði, heldur er það eina færa leiðin
til að veita báðum kynjum tækifæri
til að sinna börnum og fjölskyldu.
Feður, jafnt og mæður, eiga að hafa
tök á að veija tíma með nýfæddum
börnum sínum og foreldrum á að
vera fijálst að ákveða með hvaða
hætti þau skipta þeim tíma á milli sín.
Væri alvara á bak við fyrri yfírlýs-
ingar forystumanna launþega um
mikilvægi þess að jafna stöðu kynj-
anna á vinnumarkaði, þá hefði sá
vilji verið best sýndur í verki með
því að setja fæðingarorlof beggja
foreldra ofarlega á forgangslista
hreyfingarinnar fyrir yfirstandandi
kjarasamningaviðræður.
Ábyrgðin er okkar allra
Launajafnrétti kynjanna og jafn-
rétti almennt verður ekki fengið með
því einu að gera kröfu á einhliða að-
gerðir ríkisvalds eða stjómmála-
manna. Raunverulegu jafnrétti verður
ekki náð nema við séum öll meðvituð
um hlut okkar í að ná því markmiði.
Þar bera bæði launþegar og vinnu-
veitendur mikla ábyrgð. Sjálfstæðar
konur hvetja viðsemjendur því ein-
dregið til að ti-yggja að komandi
kjarasamningar feli í sér framfara-
skref í átt til aukins jafnréttis kynj-
anna. Aðeins þannig er samið fyrir
bæði konur og karla til framtíðar!
Höfundar starfa með Sjálfstæðum
konum.