Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 1. MARZ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓNAS
PÉTURSSON
aldrei fyrr hafi orðið á islandi. Jónas
Pétursson var einn þessara manna.
Hann fæddist á tíunda ári þessarar
aldar. Síðan átti hann æsku- og
uppvaxtarár norður í Eyjafirði og
sótti sér menntun að Hólum í
Hjaltadal. Hann stundaði svo búskap
á Hranastöðum og starfaði auk þess
að leiðbeiningarstörfum hjá Búnað-
arsambandi Eyjaíjarðar til ársins
1946 er hann fluttist til Austurlands.
Þroska- og starfsferill Jónasar
norður í Eyjafirði var honum mikils
virði. Búskaparhættir þar voru með
því fremsta á landi hér og umhverf-
ið og bemskuslóðimar vom Jónasi
afar hugstæðar. í þessa dýrmætu
reynslu vitnaði Jónas oft þegar fjall-
að var um landbúnaðarmál og bú-
skaparhætti.
Er Jónas fluttist austur gerðist
hann tilraunastjóri, fyrst á Hafursá
og síðar á Skriðuklaustri eftir að
tilraunastöðin fluttist þangað. For-
stöðu tilraunabúanna og tilrauna-
störf annaðist Jónas um sextán ára
skeið, á þeim tíma sem landbúnaður
á íslandi var að breytast til nútíma-
horfs. Á þeim vettvangi var Jónas
góður liðsmaður. Störf Jónasar ein-
kenndust af nákvæmni og hafði
hann glöggt auga fyrir fjárhirðu. Á
hinu myndarlega sauðíjárbúi á
Skriðuklaustri á árum Jónasar náð-
ist ágætur árangur í afurðasemi og
ræktun, auk þess sem tilraunir af
ýmsum toga fóm þar fram.
Jónas var ungur að ámm kjörinn
í hreppsnefnd Hrafnagilshrepps og
þegar til Austurlands kom tók hann
enn að sér trúnaðarstörf, m.a. í
hreppsnefnd Fljótsdalshrepps. Þann-
ig öðlaðist Jónas á þessum ámm
góða reynslu í félagsmálum. Jónas
hafði jafnan mikinn áhuga á þjóð-
málum og var ávallt traustur liðs-
maður Sjálfstæðisflokksins.
Árið 1959 urðu miklar breytingar
á vettvangi stjómmálanna. Um
haustið það ár fóru fram kosningar
til Alþingis með nýrri og breyttri
kjördæmaskipan. í þessum kosning-
um skipaði Jónas efsta sæti á fram-
boðslista Sjálfstæðisflokksins og þar
með var hann kjörinn á Alþingi. Hér
réðust mikil örlög í lífi Jónasar. Sjálf-
stæðismenn á Austurlandi fengu nú
þingmann sem auðvitað varð mikill
hvati í pólitísku starfi í hinu nýja
og víðfeðma kjördæmi. Það kom af
sjálfu sér að starfsemi flokksins
þurfti að færa til nýs horfs að hæfi
nýrrar kjördæmaskipunar. Hér var
mikið verk að vinna og átti Jónas
þar dtjúgan hlut að máli. Jónas
sinnti kjördæminu af mikilli kost-
gæfni, ferðaðist mikið um kjördæm-
ið og var jafnan í góðu sambandi
við kjósendur sína. Þannig ruddi
Jónas brautina fyrir þá sem á eftir
komu. Þessara starfa Jónasar Pét-
urssonar minnumst við sjálfstæðis-
menn á Austurlandi með hlýju og
þakklæti.
Jónas sat á Alþingi í þrjú kjör-
tímabil, þ.e. viðreisnartímann. Þing-
störfunum sinnti hann af kostgæfni
og samviskusemi. Hann naut þess
að sjá góð og stór mál ná fram að
ganga sem voru honum sérstaklega
hugleikin. Má þar nefna átak í vega-
gerð á Austurlandi, virkjun Lagar-
foss, að ógleymdum vegafram-
kvæmdum á Skeiðarársandi.
Störf Jónasar á Alþingi báru
merki uppruna hans og starfsferils.
Samgöngur og landbúnaðarmál fóru
þar fyrir öðru en Jónas var líka
traustur liðsmaður hvers konar mála
sem til framfara horfðu. Auk þessa
sinnti Jónas margháttuðum trúnað-
arstörfum sem hann rækti af hinni
mestu alúð.
í einkalífi átti Jónas miklu láni
að fagna. Eiginkonan, Anna Jósa-
fatsdóttir, reyndist honum traustur
förunautur. Heimilishald bar þess
glögg merki að það naut góðrar for-
sjár. Vitnisburður hjúa þeirra er á
einn veg. Anna lést árið 1984. Jónas
og Anna eignuðust þrjú börn, Hrein,
Er!u og Pétur Þór, sem hafa reynst
hið ágætasta fólk.
Við leiðarlok eru Jónasi færðar
hlýjar þakkir fyrir margháttuð störf
á löngum lífsferli, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn á Austurlandi virðir og
metur. Við Dóra minnumst heim-
sókna hans og margháttaðra góðra
stunda með þakklæti. Frændliði öllu
vottum við innilega samúð.
Egill Jónsson.
Höfðingi héraðs,
hátt þín minning standi,
ávaxtist hjá oss þitt ævistarf.
Þjóðrækni, manndáð,
þol og tryggð í raunum,
þitt dæmi gefi oss í arf.
(Einar Ben.)
Nú, þegar fallinn er í valinn hér-
aðshöfðinginn Jónas Pétursson,
munu margir hugsa um og minnast
starfa hans og baráttu fyrir málstað
og málefnum hinna dreifðu byggða
til sjávar og sveita, svo sem fjöl-
margar blaðagreina hans vitna um.
Hann vildi sjálfræði héraðanna í
sem flestum málum, svo sem í stjórn-
sýslu og raforkumálum, svo nokkuð
sé nefnt. En jafnframt var hann eld-
heitur þjóðfrelsissinni, sem ásamt
þúsundum manna krafðist þjóðarat-
kvæðis um EES-samninginn, sem
með lagasetningu var þröngvað upp
á þjóðina. Samgöngumál voru hon-
um hugleikin og munu margir, og
þá ekki síst Austur-Skaftfellingar,
lengi minnast forgöngu hans við
fjármögnun brúargerðar á Skeiðar-
ársandi, þó að reynt hafi verið af
ýmsum að þegja í hel þátt hans í
þeirri framkvæmd.
Þó að áhugasvið Jónasar spannaði
flest svið þjóðmála, þá hygg ég að
líf og störf sveitafólksins hafi verið
honum hugleiknust. Ég held, að í
innsta eðli sínu hafi hann fyrst og
fremst verið bóndi og að árin hans
á Skriðuklaustri hafi verið ham-
ingjusamasti tíminn í ævi hans.
Hann var mikill fjármaður og meist-
ari við fóðrun búfjár. Þá var hann
og snyrtimenni og þoldi ekki aö sjá
draslaralega umgengni við
sveitabæi. Á seinni árum sínum undi
hann sér löngum í garðinum sínum
að Lagarfelli.
Ég kynntist Jónasi fyrst, er hann
varð alþingismaður, þegar Ólafur
Thors skar á óleysanlegan hnút í
framboðsmálum flokksins í kjör-
dæminu árið 1959 og ákvað að Jón-
as tæki fyrsta sæti á listanum. Ég
ætla ekki að rifja það upp hér, hvern-
ig honum óverðskuldað var ýtt út
úr því sæti árið 1971. Var sú ákvörð-
un ekki flokknum til framdráttar né
fýlgisauka á næstu árum. Allan
þennan tíma höfum við Jónas haldið
sambandi og oft talað saman i viku
hverri og rætt okkar sameiginlegu
áhugamál. Að ósk hans heimsótti
ég hann í nóvember sl. Hugsun hans
var óbrengluð og sami brennandi
áhuginn á velferðarmálum þjóðar-
innar og alltaf áður, en það var
auðséð að starfsþrekið var búið og
stutt til loka vegferðar hér. Það er
ósk min til íslensku þjóðarinnar, að
merkið standi þótt maðurinn falli.
Jónas var ákaflega trygglyndur
maður. Vinátta okkar var órofin allt
til lokadægurs, e.t.v. vegna þess að
skoðanir okkar féllu saman á flestum
sviðum.
Ég kveð þig nú vinur - far vel á
braut. Við hjónin þökkum þér tryggð
og vináttu um áratugi og fyrir allt
það góða sem þú barðist fyrir á
meðan þrekið entist. Börnum hans
og fjölskyldum sendum við samúðar-
kveðjur.
Benedikt Stefánsson.
Það blés þéttur suðvestan stinn-
ingskaldi um Eyjafjörð þriðjudaginn
18. febrúar sl. þegar mér barst sú
fregn að föðurbróðir minn, Jónas
Pétursson frá Hranastöðum, hefði
þá um morguninn kvatt þetta jarð-
líf. Maður fann styrk og ákveðni
þessa vinds án þess að standa ógn
af honum. Veðrið þennan dag minnti
mig á skaphöfn Jónasar Péturssonar
eins og ég þekkti hana. Þétta og
ákveðna og ekki slegið af í ákvörðun-
um sem teknar höfðu verið. Jónas
var sannur íslendingur, hann trúði
á landið, gögn þess og gæði. Það
var hans vissa að leiðir til þess að
auka hagsæld lands okkar og íbúa
þess kæmu ekki erlendis frá heldur
fælust þær leiðir í landinu sjálfu og
þeim íbúum sem á það trúa.
Jónas var traustur málsvari
byggðastefnu og var öflugur tals-
maður hennar bæði í ræðu og riti.
Þessu tengd var trú hans á íslenskan
landbúnað. Hann trúði á frelsi og
sjálfstæði íslenskra bænda. Hann
taldi að með frelsi og sjálfstæði í
hinum hefðbundnu búgreinum
mundu bændur búa sér þá afkomu
sem hveijum og einum hentaði. Jón-
as taldi einnig að með samningum
við ríkið um framleiðslu á mjólk og
sauðfjárafurðum hefðu íslenskir
bændur sem þessar framleiðslu-
greinar stunda selt sjálfstæði sitt.
Jónas ræddi oft um lífbeltin tvö
sem framtíð þessa lands byggðist
á, þ.e. hafið í kringum landið og
gróður þess. Það var hans skoðun
að þessi belti þyrftu hvort á öðru
að halda. Hann vildi að allur úrgang-
ur frá fiskvinnslu yrði notaður sem
áburður á landið og með því styrkja
gróðurfar þess sem hafið myndi síð-
ar njóta góðs af. Þessar skoðanir
frænda míns féllu ekki að öllu leyti
að stefnu þeirrar peningahyggju sem
þjóðfélag okkar byggir nú á. Enda
vildi Jónas alltaf setja manngildi
ofar auðgildi.
Hann trúði á áræði og dugnað
einstaklingsins sem með verkum sín-
um sýnir trú á landið en hefur ekki
auðgildi í fyrirrúmi. Það var mann-
bætandi að kynnast skoðunum hans.
Islenskt manngildi verður minna og
íslenskur mannauður rýrari við frá-
fall Jónasar Péturssonar. Honum
fylgja hinstu saknaðarkveðjur frá
bræðrabörnum hans.
Pétur Ó. Helgason,
Hranastöðum.
Félagar í Lionsklúbbnum Múla á
Fljótsdalshéraði kveðja Jónas Péturs-
son með söknuði en jafnframt þakk-
látum huga fýrir að hafa kynnst
honum og notið ánægjulegra sam-
vista við hann á liðnum árum og
áratugum. Jónas var meðal stofnfé-
laga klúbbsins árið 1970 og átti
dijúgan þátt í að móta starf hans
sem merkisbera í líknarþjónustu og
menningarframtaki á ýmsum sviðum.
Það var Jónasi Péturssyni fjarri
að hlaupast undan merkjum í nokk-
urri fylkingu sem hann hafði gengið
til liðs við. Úthald hans til starfa
og við að hvetja til dáða var ein-
stætt meðan nokkrir kraftar leyfðu.
Að innviðir starfsins væru traustir
og það reyndist hollt félögunum og
öðrum sem nytu var honum fyrir
öllu. Mótandi áhrifa Jónasar gætir
enn í klúbbstarfinu og mun svo von-
andi um langa framtíð. Hann var
ósérhlífinn hugsjónamaður, sann-
kallaður ræktunarmaður sem sá land
og lýð sem jarðveg er yrkja skyldi
öllum til farsældar.
Til að koma Lionsmönnum í tengsl
við ræktun beitti hann sér fyrir út-
vegun lands í Eyjólfsstaðaskógi á
fyrstu árum klúbbsins. Þar hafa
verið gróðursettar tijáplöntur sem
hafa dafnað vel og þessi blettur
gefið af sér töluverðar nytjar síðari
árin og verið til yndisauka. Reiturinn
ber heitið Jónasarlundur sem lifandi
minnismerki ræktunarmannsins.
Að menningarbragur væri á
klúbbnum var Jónasi hugleikið, svo
sem að hver fundur hæfist á því að
risið væri úr sætum og sungið lag,
gjarnan eitthvað þjóðlegt. Þannig
vildi hann meðal annars varðveita
ættjarðarlögin og boðskap þeirra í
bijóstum félaganna. Oft stóð hann
upp á fundum og dró upp kvæði sem
hann flutti eða einhveija ádrepu til
brýningar eða umhugsunar, kannski
blaðagrein sem hann hafði ritað
góðu máli til framdráttar.
En þótt honum væri mikið niðri
fyrir varðandi hugðarefni varð mál-
flutningur hans aldrei leiðigjam. Það
fylgdi honum smitandi áhugi og sál-
arfjör og tök hans á íslensku máli,
sem hann unni, voru svo traust og
stutt í gamansemina.
í klúbbnum okkar hefur hann
lengi skipað heiðurssess sem ævifé-
lagi. Það sæti stendur nú autt en
verkin tala og minningin yljar og
hvetur til dáða.
Syrgjandi ástvinum vottum við
samúð okkar og biðjum þeim bless-
unar Guðs.
Félagar í Lionsklúbbnum
Múla á Fljótsdalshéraði.
+ Sigurður Gísla-
son fæddist á
Eyrarbakka 13.
apríl 1916. Hann
lést 21. febrúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hans voru hjónin
Aðalbjörg Jakobs-
dóttir og Gísli Ólaf-
ur Pétursson, hér-
aðslæknir á Eyrar-
bakka. Aðalbjörg
var fædd 30. októ-
ber 1879 á Gríms-
stöðum í Mývatns-
sveit. Hún var dótt-
ir Jakobs, stofn-
anda Kaupfélags Þingeyinga á
Húsavík, Hálfdanarsonar í
Brenniási í Bárðardal, Jóakims-
sonar og konu hans Petrínar
Pétursdóttur bónda í Reykja-
hlíð, Jónssonar prests í Reykja-
hlíð, Þorsteinssonar. Aðalbjörg
andaðist áríð 1962. Gísli var
fæddur 1. maí 1867 í Reykja-
yík. Hann var sonur Péturs
Ólafs Gíslasonar, útvegsbónda
og bæjarfulltrúa í Ánanaustum
í Reykjavík og seinni konu hans
Valgerðar Ólafsdóttur frá
Ægissíðu á Rangárvöllum. Gísli
andaðist áríð 1939. Börn þeirra
voru: Pétur Ólafur Gíslason,
cand. phil., bókavörður á
Sigurður Gíslason fæddist á
Eyrarbakka og ólst þar upp fram
yfir fermingaraldur. Hann var
ágætur námsmaður og starfaði
ýmislegt eins og aðrir unglingar.
Einkum voru honum kær sumrin
þegar hann var skógarvörður í
Þrastarskógi við Álftavatn. Hann
var 15 ára þegar hann fór til
Reykjavíkur á skóla og lauk þar
gagnfræðaprófi árið 1933. Eftir
það vann hann skrifstofustörf í
Reykjavík uns hann var kominn
yfir tvítugt en þá fór hann að
kenna vanheilsu sem hann varð
aldrei aftur heill af.
Um þær mundir lést Gísli, faðir
Sigurðar, og árið 1944 flutti Aðal-
björg, móðir hans, til Reykjavíkur.
Pétur Gíslason, elsti bróðirinn, bjó
áfram á Eyrarbakka og tók Sigurð
til sín úr sjúkravist í Reykjavík.
Pétur annaðist hann æ síðan og
undir leiðsögn hans starfaði Sig-
urður ýmislegt. Þegar Pétur fór
að þijóta krafta og sjón reiddi
hann sig æ meira á Sigurð og
þannig komust þeir gegnum marg-
an vandann. Síðustu árin dvöldu
þeir saman á Kumbaravogi. Pétur
+ Sveinn Guðfinnsson fæddist
í Hafnarfirði 20. október
1928. Hann lést á Landspítalan-
um 16. febrúar síðastliðinn og
fór útför hans fram frá Kópa-
vogskirkju 23. febrúar.
Svenni er dáinn. Mig langar í
nokkrum orðum að minnast hans.
Ég kynntist Svenna þegar ég hóf
störf í matsal Kópavogshælis vorið
1990. Hann var heimilismaður á
Kópavogsbraut, en þar átti hann
gott og fallegt heimili ásamt nokkr-
um öðrum heimilismönnum og kett-
inum sínum honum Steingrími.
Þegar Svenni átti afmæli var mér
alltaf boðið að koma í kaffi og
þiggja veitingar sem alltaf voru
jafn góðar. Ekki var margt hægt
að gefa Svenna í afmælisgjöf en
honum þótti gott að fá pening eða
bjórkippu, sem hann kallaði alltaf
sexu. Svenni vann mikið á hælinu,
þar sá hann um allt rusl og allan
þvott frá öllum deildum, einnig vann
hann í matsalnum en þar þurfti
hann að bera stóra og þunga kassa
Eyrarbakka, f. 8.
nóv. 1900, d. 22.
des. 1992, Jakob.
Gíslason, orkumála-
sljóri, f. 10.3. 1902,
d. 9.3. 1987, Guð-
mundur Gíslason,
læknir, f. 25.2.
1907, d. 22.2. 1969,
Petrína Kristín
Gísladóttir, f. 7.7.
1908, d. 9.7. 1908,
Þorvaldur Gíslason,
f. 1.9.1909, d. 16.11.
1909, Ketill Gísla-
son, lögfræðingur,
f. 19.10.1911, d. 6.1.
1994, Ólafur Gíslason, raf-
magnstæknifræðingur, f. 14.6.
1913, d. 30.1. 1994, Sigurður
Gíslason, gagnfræðingur, f.
13.4. 1916, d. 21.2. 1997, Val-
gerður Aðalbjörg Gísladóttir,
f. 1.3. 1918, d. 24.1. 1926, Guð-
rún Hólmfríður Gísladóttir,
bóka- og skjalavörður, f. 5.9.
1920. Uppeldisbörn þeirra Gísla
og Aðalbjargar voru: Vigdís
Ólafsdóttir, f. 12.9. 1904, d.
11.1. 1926 og Ingibjörg Sig-
valdadóttir, húsmóðir og kaup-
kona, f. 6.4. 1929, d. 11.7. 1990.
Sigurður verður jarðsunginn
frá Eyrarbakkakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
var þá orðinn blindur en þeir gengu
saman úti og Sigurður sá fyrir
báða.
Pétur og Siggi, frændur okkar
á Eyrarbakka, voru fastur punktur
í tilveru okkar systkinabamanna
þeirra. Þar gekk allt sinn vana
gang. Við fóram þangað austur
um árabil til að vinna í görðunum
á vorin og á haustin. Pétur hafði
margvíslegum erindum að sinna.
Hann tók veðrið, annaðist bóka-
safnið, bar út blöðin og afgreiddi
happdrættin auk þess sem hann
stjórnaði verkum okkar í garðinum
- en þar voram við með Sigga og
höfðum styrk hvert af öðru. Siggi
var fjarhuga en það munaði um
hann.
Pétur og Siggi í gamla læknis-
húsinu á Eyrarbakka eru horfnir
á braut. Guðrún, systir þeirra, Sig-
ríður, mágkona þeirra og við,
systkinabömin, sem eram dreifð
og búum á íslandi, í Færeyjum,
Danmörku og Skotlandi, samein-
umst öll í hlýjum kveðjuhug til
hans Sigga, og þeirra beggja,
bræðranna \ Eyrarbakka.
Gísli Ólafur Pétursson.
fulla af mjólkurvöram og fleira,
langa leið út að dyram. Síðan beið
hann eftir matarbílnum og fór með
honum ásamt öllum kössunum út á
deildir. Sölvi á matarbílnum var
besti vinur hans, hann var Sölva
mikil hjálp og fór með honum upp
á Vífilsstaði alla daga til að sækja
mat og vörur fyrir hælið. Ég veit
að hans er mikið saknað í matsaln-
um og ekki síst í matarbílnum hjá
Sölva. Sveinni fór alla daga í sund
og svo jafnvel í strætó niður í bæ
til að gefa öndunum brauð eða bara
til að kaupa eina litla kók og prins
póló. Stundum fór hann í bíó til að
sjá einhveija góða hasarmynd.
Svenni hafði góðan húmor en það
vora ekki allir sem fengu að njóta
hans. Þegar hann var bæði búinn
að fara í bíó og skreppa eftir einni
sexu fyrir helgi veitti nú ekki af
að drífa sig í kirkju á sunnudegi
og fá góða púkahreinsun. Með þess-
um orðum langar mig að kveðja vin
minn Svenna og þakka honum fyrir
þessi góðu kynni.
Anna Guðbjörg
Guðjónsdóttir.
SIGURÐUR
GÍSLASON
SVEINN
GUÐFINNSSON