Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 1. MARZ 1997 43
enn fyrir hugskotssjónum þannig að
ég held ég ætti auðvelt með að
þekkja þau ræki þau á fjörur mínar
í dag. Nú löngu seinna skil ég að
Jónas var að kenna mér gildi þess
að fá ekki alla hluti fyrirhafnarlaust
upp í hendurnar. Foreldrar mínir
fluttu frá Klaustri 1955 að Klaust-
urseli á Jökuldal sem er handan
Fljótsdalsheiðar gegnt Skriðu-
klaustri. Því fór fjarri að samskiptum
mínum við Jónas Pétursson væri
lokið. Aðalafrétt og upprekstrarland
Skriðukiausturs var í svokölluðum
Rana og nær landið að Jökulsá á
Dal. Klausturærnar voru reknar í
Rana á vorin. Fyrri part sumars var
farið í rúningssmalaménnsku í Rana,
þangað fékk ég að fara og þessar
vorferðir voru ævintýri sem í mínum
huga jafnaðist ekki á við neitt ann-
að. Þessa daga var ég undir handar-
jaðri Jónasar og aðstoðaði hann við
að tína út ær og lömb þannig að
allt færi rétt á fjall. Hann var góður
fjármaður og fjárglöggur með af-
brigðum. Þarna fékk ég æfingu í
að þekkja einkenni lambanna, sem
hafa hvert sín einkenni, rétt eins og
mannskepnan. Reglusemi Jónasar
var einstök og þegar hann markaði
lömbin skráði hann hjá sér einkenni
þeirra sem auðveldaði þetta starf.
Á Skriðuklaustri nutu einstæðir
hæfileikar bóndans Jónasar Péturs-
sonar sín vel, jörðin er ein sú besta
austan lands og þegar það fór sam-
an við dugnað útsjónarsemi og
reglusemi hans fór ekki hjá því að
árangurinn yrði góður. Þegar Jónas
tók við sem tilraunastjóri 1949 var
keypt til búsins fé úr ýmsum áttum,
ósamstætt og misjafnt eins og geng-
ur. Þegar hann hætti þar 1962 var
það allra manna mál að Klausturféð
væri með því best ræktaða hér aust-
anlands og þótt víðar væri leitað.
Jónas lagði kapp á að hafa góða
reiðhesta til notkunar á búinu og
þegar hann hætti hafði hann komið
upp góðri hrossaeign þar sem voru
margir hestar sem máttu kallast
gæðingar. Með þessum hætti var
allt sem viðkom Klausturbúinu.
Hvert sem litið var blasti við snyrti-
mennska og hirðusemi.
Árið 1959 valdist Jónas til að leiða
framboð sjálfstæðismanna á Austur-
landi. Þetta voru fyrstu alþingis-
kosningar eftir nýjum kosningalög-
um. Mikill ágreiningur varð um
framboðið og til Jónasar var leitað
til að bera klæði á vopnin. Þegar
niðurstaðan varð sú að Jónas tæki
að sér að leiða framboðið leiddi það
til harkalegra viðbragða og vinslita
við samstarfsmenn hans ýmsa og
samheija á Héraði.
Þetta setti skugga á þing-
mennskuár Jónasar og hefur eflaust
fallið honum þungt, hinsvegar hafði
hann tekið að sér að vinna verk og
þegar sú ákvörðun hafði verið tekin
fylgdi hann henni eftir af sömu
regluseminni og trúmennskunni og
öðru sem hann tók sér fyrir hendur.
Af verkum Jónasar á Alþingi rís
hæst forganga hans við að beisla
vötnin á söndum Skaftafellssýslu.
Þar hafði Jónas ótvíræða forgöngu
þótt öðrum þætti við hæfi að eigna
sér afrekið.
Jónas var felldur frá þingmennsku
af samheijum sínum haustið 1970.
Hann gat vafalaust kennt sér um
að vera ekki maður sem gumaði af
eigin afrekum á torgum eins og
hentast þykir nú á dögum. Auk þess
var Jónas ekki vígamaður og lá því
vel við höggi þegar að honum var
sótt úr þeirri átt sem síst skyldi.
Eftir að þingmennsku lauk tóku
við margvísleg störf. Hann var um-
sjónarmaður með byggingu Lag-
arfossvirkjunar og seinna fram-
kvæmdastjóri Verslunarfélags Aust-
urlands. Hvar sem Jónas kom að
verki mátti þekkja trúmennsku hans
að níðast ekki á því sem honum var
trúað fyrir og gæta þess eins og
hann best kunni.
Hann lét að sér kveða í umræðu
um byggðamál og var þar ódeigur
baráttumaður hinna dreifðu byggða.
Þar lét hann sig varða þá siðferði-
legu hnignun sem fylgir auðhyggj-
unni. Hann var íhaldsmaður af þeirri
gerð sem fór fyrir Sjálfstæðisflokkn-
um fram á síðustu áratugi, en skip-
aði sér síðar í sveit með fólki sem
aðhylltist róttækar stjórnmálastefn-
ur. Því fór þó fjarri að hann hefði
MINNINGAR
hafnað gildum einstaklingshyggj-
unnar, en Jónas Pétursson hafnaði
auðhyggjunni sem níddist á sam-
borgurum sínum og landi og þjóð í
krafti auðs og valda.
Hann hafði helgað ævistarf sitt
baráttunni fyrir því að ísland væri
allt byggt. Að þeir sem fengu landið
í arf skiiuðu því jafngóðu í hendur
eftirkomenda sinna. Hann vitnaði
gjarnan í áramótaávarp Kristjáns
heitins Eldjárns forseta Islands sem
talaði um lífbeltin tvö sem bæri að
varðveita. Hafið umhverfis landið
með sínum gnægtabúrum væri rétt
á haldið og hið gróna land sem
væri gott og gjöfult væri gengið um
það af virðingu. Hann sá fyrir sér
jafnvægi í samskiptum þjóðarinnar
og náttúrunnar.
Eftir að ég fór að skipta mér af
þjóðmálum og lét frá mér fara skoð-
anir í rituðu máli eða töluðu hringdi
Jónas oft í mig og lét mig vita kost
og löst á því sem ég hafði haldið
fram. Ávallt var slíkt sett fram af
góðvild og í stuttu hnitmiðuðu máli.
Þetta hefur verið mér dýrmætur
skóli. Jónas Pétursson var trúr þeirri
dyggð að orð eru dýr. Hann var
enginn málskrafsmaður og texti
hans var stuttorður og hnitmiðaður.
Ég hefi nú fyrir stuttu rekist á grein
sem hann skrifaði í tímaritið Stíg-
anda 1947. Þar segir hann á einum
stað. „Það sem mjög skortir hjá
okkur er, að menn geri kröfur til
sjálfs sín, áður en menn gera kröfur
til annara. Mér skilst að það sé nauð-
synlegt að hafa jafnan nokkurt jafn-
vægi um réttindi og skyldur."
Mér finnst eins og þessi orð eigi
jafnvel við í dag og fyrir 50 árum
þegar Jónas Pétursson þá ungur
bóndi og ráðunautur í Eyjafírði rit-
aðiþau.
Ég þakka Jónasi leiðsögnina og
alla velgjörð við mig og mitt fólk.
Börnum hans og aðstandendum
votta ég samúð mína.
Hrafnkell A. Jónsson.
Jónas Pétursson var heilsteyptur
maður sem vann á við kynni. Hann
skilaði góðu dagsverki á langri starf-
sævi og fylgdist með og lét til sín
heyra allt fram undir það síðasta.
Hijúf rödd hans var ákveðin, hugs-
unin skýr og maðurinn ófeiminn við
að andæfa gegn tískustraumum.
Ég kynntist honum á kornakri
tilraunarstöðvarinnar á Hafursá
haustið 1948. Hann hafði fengið
okkur bræður til aðstoðar við upp-
skerustörfin. Byggið var vel þrosk-
að, bleik öxin stinn, og það var
ævintýri að safna þeim í knippi og
fá tilsögn Jónasar hvernig um skyldi
búið. Það var enginn sími þá kominn
í Hafursá og Jónas þurfti oft að leita
á símstöðina heima á Hallormsstað
þau fáu ár sem tilraunabúið var rek-
ið á Hafursá. Hann var að jafnaði
alvörugefmn, en gat verið glettinn
og hreif þá aðra með.
Þegar Gunnar Gunnarsson skáld
flutti frá Skriðuklaustri varð að ráði
að færa tilraunabúið þangað. Þar
með var Jónas kominn langt í burtu,
bílvegur enginn frá okkur inn_ í
Fijótsdal, Jökulsá enn óbrúuð. - Ég
hitti Jónas ekki aftur fyrr en á póli-
tískum velli í aðdraganda alþingis-
kosninga 1967. Þá var ég með á um
helmingi framboðsfunda, Jónas þá
búinn að sitja á þingi í tvö kjörtíma-
bil. Hann gat ekki talist mælskur
en naut sín vel á fundum á minni
stöðunum þar sem rólegt var yfir
sal svo og í persónulegum viðtölum.
Hann átti traust fylgi en líka nokkra
hælbíta í eigin flokki.
Á Alþingi var hann virtur og oft
ráðagóður og lét sig heimamál mestu
varða. Hann átti góðan hlut að
ákvörðunum um lúkningu hringveg-
ar sem enginn vill nú án vera.
Eftir að þingmennsku lauk 1971
lagði Jónas gjörva hönd á margt
heima fyrir, eftirlit með byggingu
Lagarfossvirkjunar og síðar versl-
unarstörf. Ég lét mig nokkru varða
umhverfisáhrif miðlunar í Lagar-
fljóti en ekki leiddi það til teljandi
árekstra milli okkar Jónasar. Hann
skildi um hvað málið snerist og gróð-
urvernd sem hluti af búskap var
honum hjartfólgin.
Síðustu áratugina lagðist Jónas
eindregið á sveif með þeim sem vildu
efla heimavald. Hann skildi betur
en margir aðrir hvað fylgja myndi
óheftu streymi fjármagns. Hvatn-
ingarorð hans í stuttum en meitluð-
um greinum lifa enn í minni margra.
Það kom fyrir að hann tók símann
og hafði samband þegar honum
fannst mikið liggja við.
Ég votta Jónasi Péturssyni virð-
ingu að leiðarlokum. Börnum hans
og öðrum vandamönnum sendi ég
samúðarkveðjur.
Hjörleifur Guttormsson.
Af heimi er genginn sannur heið-
ursmaður mikilla og góðra mann-
kosta. Honum kynntist ég fyrst síðla
á hans ævigöngu og mat manninn
því meir sem meiri urðu kynnin.
Eðlilega hafði ég fylgzt með fram-
göngu hans sem þingmanns sjálf-
stæðismanna á Austurlandi um 12
ára skeið og á framboðsfundum
höfðum við hitzt. Jónas var þar hinn
trúi talsmaður síns flokks en um
leið flutti hann ýmsar eigin hug-
myndir um hag lands og þjóðar, sem
hann af einlægni bar fyrir bijósti.
Hann var yfirvegaður vel í ræðu-
stól, festa og íhygli voru auðkenni
í ræðum hans, hann færði fram vel
ígrunduð rök fyrir máli sínu, fullyrð-
ingar án frekari raka voru honum
ijarri.
Auðfundið var að hann lagði alúð
mikla að trúnaðarstörfum sínum
fyrir sína umbjóðendur, heill og
hreinn gekk hann að hveiju verki
og varð í mörgu vel ágengt. Jónas
átti góða þingsögu að baki og var
ærinn málafylgjumaður ef honum
þótti þess með þurfa. Gott þótti til
hans að leita um erindi sem hann
fylgdi fram svo sem frekast var
unnt. Við áttum ekki samleið á Al-
þingi, en við áttum síðar samleið í
svo mörgu, ræddum oft saman og í
mörgu fóru skoðanir saman.
Jónas var ræktunarmaður í þess
orðs merking beztri, mannrækt stóð
huga hans og hjarta nærri og í
margri athyglisverðri eggjan hans
mátti finna ugg vegna ýmissa vá-
boða í íslenzku samfélagi. Fáir hafa
með skarpari og skýrari hætti heitið
á þjóðina að sjá til þess að manngild-
ið verði auðgildinu æðra - alltaf.
Þar hafa hættumerkin hrannast upp
og Jónas var óþreytandi að vekja
athygli á vá þeirri sem þar af staf-
aði, að allt skyldi fyrir auðsins valdi
víkja.
Sjálfstæði þjóðarinnar, óskorað
án erlendra boða og banna, verð-
mæti í mold og á miðum, fossum
og fallvötnum í okkar eigin þágu,
þetta voru Jónasi sannindi æðst sem
ætíð og alltaf skyldu í heiðri höfð.
Aðrir munu gera góðri ævigöngu
míns góða vinar skil, en ég stend í
ærinni þakkarskuld við Jónas Pét-
ursson fyrir vekjandi vináttu hans
og vizkurík orð hans um svo margt
sem okkur ber að varast sem og
hvað skuli efst og æðst í allri samfé-
lagsbaráttunni, hagur fjöldans fram-
ar öllu, þjóðarhagur til lengri tíma
litið ofar öðru.
Kveðja mín er yljuð alúðarþökk
fyrir hin mætu og kæru kynni af
þessum hugsjónamanni heiðrar lífs-
sýnar.
Börnum hans og ástvinum öðrum
sendi ég hugheiiar samúðarkveðjur.
Það er mikil heiðríkja yfir mætri
minningu mannkostadrengs.
Helgi Seijan.
Oft er til þess vitnað, þegar horft
er til lífshlaups genginna manna sem
fæddust í upphafi þessarar aldar,
að þeir hafi lifað breytingar sem
SJÁ NÆSTU SÍÐU
t
Ástkær eiginmaður minn,
ÓLAFUR ÁRNASON
frá Odda,
Hólagötu 9,
Vestmannaeyjum,
er látinn.
Fyrir hönd vandamanna,
Þorsteina Ólafsdóttir.
t
Útför móður okkar, tengdamóður,
ömmu og langömmu,
RAGNHEIÐAR
INGIBERGSDÓTTUR,
Asparfelli 12,
áður Selási 8,
fer fram frá Fella- og Hólakirkju mánu-
daginn 3. mars kl. 15.00.
Árni Steingrímsson, Steinunn Sigurðardóttir,
Jón Steingrímsson, Kristín Sigurðardóttir,
Ellert Steingrímsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi,
langafi og langalangafi,
EINAR MALMQUIST,
verður jarðsunginn frá Akureyrarkirkju
mánudaginn 3. mars kl. 16.00.
Þeim, sem vildu minnast Einars (Malla),
er vinsamlegast bent á Blindrafélagið
og dvalarheimilið Hlíð, Akureyri.
Guðbjörg Malmquist,
Ása Malmquist,
Einar Fr. Malmquist,
Kalla Malmquist,
Gunnar Malmquist,
Úlfar Malmquist,
Gunnar M. Gunnarsson
og fjölskyldur.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinsemd við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður og ömmu,
GUÐLAUGARLOFTSDÓTTUR,
Strönd.
Loftur Runólfsson, Gunnar Runólfsson,
Guðlaug Runólfsdóttir, Magnús Jónsson,
LofturOli Magnússon, fris Magnúsdóttir.
Lokað
Lokað í dag, laugardag, vegna jarðarfarar
MAGNEUU GUÐMUNDSDÓTTUR.
Fasteignamiðlunin Berg.
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar endur-
gjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í Kringl-
unni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvangsstræti 1,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi
(5691115) og í tölvupósti (MBL@CENTRUM.1S).
Um hvern látinn einstakling birtist ein uppistöðugrein af hæfi-
legri lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við
eina örk, A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða
2200 slög (um 25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða
ljóð takmarkast við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir
að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar
greinar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar afmæl-
isfréttir ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi út-
prentuninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir
tvíverknað. Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII-skráa sem í
daglegu tali eru nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect einnig auðveld í úrvinnslu.