Morgunblaðið - 11.03.1997, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
h
FRÉTTIR
Sjólag versnaði skyndilega eins og bensíni væri hellt á eld og brotin riðu yfir Ægi
Vikartindur var
fallinn á tíma
BATSMANNINN á Ægi, Elías Orn
Kristjánsson, tók út í broti sem reið
yfir skipið við björgunartilraunir og
yfirstýrimaðurinn fótbrotnaði. Einar
Valsson, skipherra á Ægi, rakti at-
burðarás miðvikudagsins fyrir dómi
og ítrekaði orð Karls Guðmundsson-
ar, hleðslustjóra Vikartinds, um að
kl. rúmlega 18 hefðu skipveijar á
Vikartindi verið látnir vita af því að
skipið væri farið að draga akkerin.
„Klukkan 18.35 bentum við þeim á
að myrkur væri að skella á og það
myndi gera okkur erfítt fyrir. Nú
væri að falla frá, brimrótið að fær-
ast nær og þyrlan ætti að taka hluta
áhafnar. Tíu mínútum síðar svaraði
skipstjórinn og hafnaði aðstoð varð-
skipsins vegna kostnaðar og aðstoð
þyrlu þar sem hann þyrfti alla menn
um borð. Það var nánast komið
myrkur þegar aðstoð Ægis var þegin
og þá sögðum við þyrlunni að vera
í viðbragðsstöðu.“
Eins og fram hefur komið gerði
Ægir tvær tilraunir til að koma línu
yfir í Vikartind. Fyrri línan festist
upp í krana á Vikartindi, þar sem
skipveijar náðu ekki til hennar og
varð að skera hana frá varðskipinu.
Þá reyndi Ægir aftur, en „það var
eins og bensíni hefði verið hellt á
eld,“ sagði Einar þegar hann lýsti
því hvernig sjólagið versnaði skyndi-
lega.
Ægir var í beygju aftur fyrir skut
Vikartinds þegar fyrsta brotið skall
aftan á skipið. „Þetta brot lagði skip-
ið talsvert. Þá voru tveir menn í líflín-
um aftur á skipinu að fylgjast með
dráttarbúnaði, svo tógin flæktist
ekki, en aðrir voru í skjóli. Eftir brot-
ið voru allir heilir."
Ægir nánast á hliðina
Nokkrum mínútum síðar var
Ægir þvert á vind og reyndi að
beygja upp í. „Þá kom mjög stórt
brot, sem skall á skipinu frá bóg og
aftur úr. Þetta brot færði skipið í
kaf og nánast á hliðina," sagði Einar.
Stjórnborðsskrúfa var sett á fullt,
þegar skipherrann reyndi að keyra
skipið upp úr brotinu. „Ég fékk ekk-
ert svar frá afturþilfarinu, en um það
leyti sem síðari línunni
var skotið heyrði ég að
talstöð yfírstýrimanns
var opin og að hann
hrópaði. Síðar kom í ljós
að hann var fótbrotinn.“
Skipherrann bað 2.
stýrimann, sem hafði
skotið línunni frá brúar-
vængnum, um að fara
niður og aftur á og
kanna stöðuna. „Um leið
var hringt úr vélarrúmi
og sagt að bátsmaðurinn
væri týndur og yfirstýri-
maður fótbrotinn. Þá
ákvað ég strax að hætta
frekari tilraunum til að
koma línu yfír í Vikar-
tind og koma Ægi út úr
þessu. Þriðja brotið skall á okkur,
mjög stórt, en skipveijar voru allir
komnir í skjól. Ég óskaði eftir að
þyrian færi strax af stað. Stuttu síð-
ar lét ég þá um borð í Vikartindi
vita að við værum farnir frá og bað
þá um að kanna hvort þeir sæju til
bátsmannsins."
Ægir sigldi utar og skipverjar
hlúðu að yfirstýrimanninum í sam-
ráði við lækni þyrlunnar og lækna á
slysadeild. „Þegar þyrlan kom var
ákveðið að byija á áhöfn Vikartinds,
því það var lítið hægt að gera fyrir
okkur í bili.“
Bátsmaðurinn kom félögum
sínum til hjálpar
Atburðarásin um borð í Ægi
skýrðist nánar í framburði skipherra,
2. stýrimanns, 3. stýrimanns, yfirvél-
stjóra og tveggja háseta. Skipherr-
ann sagði ljóst, að eftir fyrsta brot-
ið, sem fór yfir skut varðskipsins,
hefði dráttarbúnaðurinn farið á
hreyfingu og mennimir tveir, sem
voru í líflínu að gæta hans, áttu í
vandræðum því taugin hafði flækst
í brotinu. Elías Öm Kristjánsson,
bátsmaður, sem var inni í vélarrúmi,
sá vandræði félaga sinna og hljóp
út á þilfarið til að aðstoða þá. Slíkt
hið sama gerði Jóhannes Siguijóns-
son háseti og var hvorugur þeirra í
líflínu.
Guðmundur Guð-
mundsson, 2. stýri-
maður, sá um að skjóta
línunni frá varðskip-
inu. „Eftir að stóra
brotið reið yfir skaut
ég síðari línunni, en ég
sá ekki hvort hún náði
inn á Vikartind. Rétt í
sömu mund heyrði ég
í talstöðinni að það
væri eitthvað að og
skipstjórinn sendi mig
niður og aftur á. Þá
var búið að draga yfir-
stýrimann i skjól. Hann
sagðist vera fótbrot-
inn, en þeir gætu ekki
fundið bátsmanninn.
Það var kannað hvort
hann væri í vélarrúmi, þar sem hann
var áður. Á meðan bárum við yfir-
stýrimann inn á verkstæði."
Eins og flögg í vindi
Kristján Guðmundsson, 3. stýri-
maður, var í brúnni og sá um ijar-
skiptin við Vikartind. Hann taldi
sennilegt að Vikartind hefði farið að
reka þegar él gengu yfír um kl. 18,
en svo hefði hægt á rekinu aftur.
Það hefði hins vegar aukist þegar
brot skullu á skipinu.
„Þegar fyrsta brotið skall á Ægi
lagðist hann í 50° halla, við annað
brot 80° og í því þriðja 50-60°.
Menn héldu í rekkverk og stóðu beint
út frá þeim, eins og flögg í vindi.
Ég gat ekki sinnt fjarskiptum eða
neinu öðru, því ég varð að halda mér
eins og ég gat. Þegar skipið lagðist
mest og nánast alveg á hliðina, þá
stóð ég innan á millivegg í brúnni.
Við lentum ekki í vandræðum þegar
fyrri línunni var skotið og það var
ekkert sem benti til að síðari tilraun-
in yrði öðruvísi, en sjórinn rauk
skyndilega svona upp.“
Sá skaflinn rísa
Olafur Pálsson, yfirvélstjóri, sagði
að Elías Örn hefði verið inni í vélar-
rúmi áður en fyrsta brotið reið yfir.
„Eftir fyrsta brotið spurði ég hann
hvar strákamir væru. Hann sagði
Einar Valsson
skipherra
Morgunblaðið/Árni Sæbcrg
VARÐSKIPIÐ Ægir fékk á sig brot þegar tilraunir voru gerðar
til að koma línu yfir í Vikartind. Bátsmanninn tók út og yfir-
stýrimaður skipsins fótbrotnaði.
að það væri allt í lagi með þá, því
þeir væru í skjóli inni í málningar-
kompu. Ég leit út um kýrauga og
sá þá skaflinn risa við skipið. Ég
skellti kýrauganu aftur, greip hand-
festu og svo reið stóra brotið yfir.
Þá sá ég Elías ekki, hann var farinn
út. Brotið lagði skipið svo mikið á
stjórnhliðina, að bakborðsskrúfan
hefur áreiðanlega farið upp úr sjó.
Skipið nötraði allt.“
Hélt um akkeriskeðju
Jóhannes Siguijónsson háseti
sagði að eftir fyrsta brotið hefði El-
ías iitið út á dekk og séð að dráttar-
taugin var komið í flækju og skipveij-
amir tveir, sem þar vom, áttu í erfið-
leikum. „Hann hljóp af stað út og
ég líka. Þá gekk enginn sjór yfir
dekkið. Við ætluðum að aðstoða þá
sem fyrst, svo línan kæmist út ef
skotið heppnaðist. Við vomm að
leysa út flækjunni þegar ég heyrði
ailt í einu öskrað: „Brot“! Ég var
ekki með líflínu, svo ég kastaði mér
á akkeriskeðjuna og hélt um hana
með höndum og fótum. Ég sá Magn-
ús háseta sveiflast stjórnlaust til og
frá í líflínunni og hann rann undir
mig. Svo hvarf allt í sjó. Þegar rof-
aði til aftur heyrði ég yfirstýrimann-
inn hrópa: „Ég er fótbrotinn“. Ég
dró hann í hlé og kallaði í skipstjór-
ann úr málningarkompunni að keyra
út úr þessu, því það væri allt að fara
til íjandans aftur á. Hann kallaði á
móti að hann væri þegar að keyra
skipið út úr þessu."
Jóhannes sagði að hann hefði séð
Elías síðast nokkrum sekúndum áður
en brotið reið yfir. „Við fundum hann
ekki. Við köstuðum út björgunar-
hring, hrópuðum og kölluðum, en
sáum hann aldrei.“
Hvarf allt I
hvítt löður
Magnús Þór Guðjónsson, háseti,
var við dráttarbúnaðinn ásamt Jak-
obi Jónssyni yfírstýrimanni. Hann
sagði að þeir hefðu verið að reyna
að greiða úr flækjunni eftir fyrsta
brotið þegar Elías kom hlaupandi.
„Ég sá hann aldrei eftir stóra brotið.
Mér fannst reyndar eins og mörg
brot kæmu, hvert á eftir öðru. Það
hvarf allt í hvítt löður og ég missti
allt tímaskyn."
Skipveijamir á Ægi voru spurðir,
hvort þeir hefðu talið forsvaranlegt
að reyna að koma taug í Vikartind
við þessar aðstæður. Einar Valsson
skipherra sagði að skipið hefði ekki
legið undir neinum áföllum við fyrri
tilraunina. „Miðað við hvað allt gerð-
ist hratt eftir þessar tilraunir okkar,
efast ég um að okkur hefði gefist
timi til að draga skipið frá. Ég hefði
hins vegar aldrei lagt skip mitt og
menn í hættu ef ég hefði ekki haldið
að við gætum bjargað Vikartindi.
Ég sá ekki fyrir hve hröð atburðarás-
in varð.“
Guðmundur Guðmundsson, 2.
stýrimaður, sagði að hann teldi að
Ægir hefði getað náð Vikartindi út,
ef lína hefði komist yfír í flutninga-
skipið og skipveijar náð að festa
hana. Kristján Guðmundsson, 3.
stýrimaður, sagði að þeir hefðu talið
raunhæft að bjarga skipinu. „Ef skip-
ið hefði ekki rekið svona hratt að
landi, eftir að þessi stóru brot skullu
á því og varðskipinu, hefði það tek-
ist. Skipið hafði færst hratt að landi
í éljum, en hægt á sér á milli, því
það var ekki alveg laust. Það var
ekki fyrr en síðar sem við sáum að
Vikartindur var fallinn á tíma.“
Hleðslustjórinn um borð í Vikartindi taldi skipið alls ekki öruggt þótt það lægi við akkeri
Þvermóðska skip-
stjórans tómt rugl
KARL Guðmundsson, hleðslustjóri og fulltrúi
Eimskips um borð í Vikartindi, hafði orð á því
við skipstjóra flutningaskipsins strax þegar
bilun kom upp í skipinu á miðvikudagsmorgun
hvort ekki væri rétt að láta Landhelgisgæsluna
vita. Karl horfði þá til þess að miðað við rek-
hraða á skipinu tæki það aðeins fjóra tíma að
reka að landi og þann tíma taldi hann rétt að
nýta svo varðskip ætti möguleika á að sigla
að skipinu í tíma. Skipstjórinn taldi óþarfa að
hafa samband við Gæsluna. Áður hefur komið
fram að Eimskip hafði samband við Gæsluna
á miðvikudagsmorgun og var varðskipið Ægir
sent að Vikartindi í kjölfarið.
Sjóprófum vegna strands Vikartinds var
fram haldið á laugardag, en síðdegis var þeim
frestað. I fyrstu var ætlunin að halda þeim
áfram í gær en varðskipið Ægir átti að fara
út að nýju ki. 14 í gær og var ákveðið að fresta
sjóprófum þar tii Ægir kæmi í höfn á ný.
Þeim verður því haldið áfram þann 19. eða
20. mars. Jón Finnbjörnsson dómarafulltrúi
sagði að þessi frestun hefði verið í samráði
við lögmann Landhelgisgæslunnar og fallist
hefði verið á hana þar sem meginatriði máls-
ins væru þegar komin fram.
Karl Guðmundsson kom fyrir réttinn á laug-
ardag. Hann sagði m.a. að akkeri hefðu verið
iátin falla milli kl. 12 og 13 en þau hefðu
ekki náð festu fyrr en skipið var komið á minna
dýpi, um kl. 14. Úr vélarrúmi bárust ýmist
þau skiiaboð að vélstjórar vissu ekki hve lang-
an tíma viðgerð tæki eða að nú væri henni
alveg að Ijúka. Karl taldi að akkerin hefðu svo
farið að losna þegar skipið fór að velta meira
í versnandi sjó enda botninn sendinn.
Þegar Ægir kom að skipinu upp úr hádegi
mátu varðskipsmenn stöðuna svo að hætta
væri á að skipið ræki upp og vildu setja í það
línu en því hafnaði skipstjórinn, eins og ávallt
síðar um daginn, allt þar til aðstoð var þegin
um kvöldmatarleyti. Þá var það hins vegar um
seinan. Varðskipsmenn hefðu komið þeim
skilaboðum tii skipveija á Vikartindi að best
væri að slaka út eins miklu af akkerisfestum
og hægt væri. í sjóprófum hafa komið fram
nokkuð misvísandi upplýsingar um hve mikið
var úti af festunum. Karl sagði að það hefðu
verið 6 liðir stjómborðsmegin og 5 bakborðs-
megin þegar mest var, en skipstjórinn sagði á
föstudag að fleiri liðir hefðu verið settir út
síðar.
Karl sagði að sér hefði skilist að samninga-
viðræður væru í landi um björgunarlaun, en
sjálfur hefði hann enga milligöngu haft um
slíkt. Um kl. 18 hefði Ægir haft samband og
spurt hvort verið gæti að skipið ræki. Hann
hefði skoðað stöðuna og verið sammála varð-
skipsmönnum, að skipið hefði færst frá því
að staðsetning þess var síðast færð inn á kort,
kl. 14.50. Þegar Karl var inntur eftir því hvort
hann hefði verið sammála skipstjóranum um
að skipið væri öruggt við festar á þessum stað
svaraði hann: „Alls ekki. Mitt mat á hættunni
var allt annað en skipstjórans."
Akkerin héldu ekki
Um kl. 18.30 bað skipherrann á Ægi Karl
um að benda skipstjóra Vikartinds á að myrk-
ur væri að skella á, skipið væri rétt við brim-
garðinn og ekki tími til að gera neitt ef það
færi af stað. Réttast væri að senda þyrlu til
að taka a.m.k. hluta áhafnar. „Ég benti skip-
stjóranum á að akkerin héldu greinilega ekki
alveg en hann vildi hvorki fá taug úr varðskip-
inu né að þyrlan tæki einhveija úr áhöfn, því
hann þyrfti að nota þá um borð. Mér fannst
þessi þvermóðska í honum tómt rugl og sagði
honum að ég tæki ekki þátt í þessu lengur.
Svo yfirgaf ég brúna til að ieggja áherslu á
að ég væri fullkomlega ósammáia honum en
hann kallaði mig aftur upp í brú,“ sagði Karl.
Karl bar einnig að hluta áhafnar hefði verið
safnað saman í borðsal 1-2 klukkustundum
áður en farið var fram á aðstoð varðskips.
Aðspurður hvort skipstjórinn hefði þá talið
hættu á ferðum sagði Karl að hann hefði alla
vega séð ástæðu til að safna saman þeim skip-
veijum sem ekki voru að vinna við akkerisspil
eða annað.
Dýptarmælir bilaður?
Karl sagði að sér hefði skilist að dýptarmæl-
irinn um borð væri bilaður enda hefði skipstjór-
inn haft orð á því. Upplýsingar dýptarmælis
hefðu alla vega ekki komið heim og saman
við staðsetningu á korti, sem sýndi að þarna
væri 20-30 metra dýpi.
Karl ítrekaði aðspurður að skipstjórinn hefði
ekki getað efast um að varðskipsmenn, stjórn-
stöð Gæslunnar og hann sjátfur hefðu talið
hættu yfirvofandi. „Hann taldi að akkeri
myndu halda og vélin færi í gang. Svo var
þetta spurning um björgunarlaun. Hann vildi
gera allt sem hann gæti til að komast út úr
þessu af eigin rammleik."
Aðspurður hvort hann væri viss um að skip-
stjórinn hefði tafið fyrir aðstoð vegna björgun-
arlauna svaraði Karl: „Hann var ekki að tefja
neitt, ég sagði það ekki, en hann lifði í voninni."
Skipstjórinn á Vikartindi, Michael Barz, var
kallaður aftur fyrir eftir vitnisburð Karls.
Hann var spurður nokkuð um skráningu stað-
arákvarðana skipsins og sagði að þær hefði
ekki verið búið að færa inn í skipsbók. Hann
sagði að dýptarmælirinn hefði verið í lagi en
þar sem mikil hreyfíng hefði verið á skipinu
hefði hann sýnt rangar tölur af og til. Hann
sagði að akkeri hefðu haldið þar til kl. rúm-
lega 18 en skilaboð hefðu borist nokkrum sinn-
um frá Ægi um að rétt væri að skipið yrði
tekið í tog.
I
I
i
l
I
i
l
{
I
I
1
i
t
l
«
I
I
t
I
i