Morgunblaðið - 11.03.1997, Blaðsíða 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
INGÓLFUR
MÖLLER
Ingólfur Möller
var fæddur í
Reykjavík 13. febr-
úar 1913. Hann lézt
hér laugardaginn
1. marz 1997. Hann
var næstelztur fjög-
urra sona hjónanna
Jakobs Möllers, f.
12. júlí 1880, d. 5.
nóvember 1955 síð-
ar ráðherra og
sendiherra, og
Þóru Guðrúnar
Guðjohnsen, f. 9.
nóvember 1887, d.
25. maí 1922, en
eftir lát Þóru eignaðist Jakob
dóttur; sjá síðar. Synir Jakobs
og Þóru eru: Gunnar Jens,
hæstaréttarlögmaður og for-
stjóri Sjúkrasamlags Reylqa-
víkur, f. 30. nóvember 1911, d.
6. júní 1988, kvæntur Agústu
Sigríði f. Johnsen, f. 26. júní
1913; Ingólfur; Baidur, ráðu-
neytisstjóri, f. 19. ágúst 1914,
kvæntur Sigrúnu Markúsdótt-
ur, f. 5. desember 1921; Þórð-
ur, yfirlæknir, f. 13. janúar
1917, d. 2. ágúst 1975, kvæntur
Kristínu Magnúsdóttur, f. 11.
apríl 1926. Systir þeirra bræðra
er Helga Möller Thors, f. 18.
febrúar 1923, gift Thor R.
Thors (látinn).
Hinn 19. október 1936 kvænt-
ist Ingólfur Brynhildi Skúla-
dóttur, f. 19. janúar 1915, d.
10. desember 1995. Böm þeirra
em: Skúli, framkvæmdastjóri,
f. 20. apríl 1939, kvæntur Krist-
ínu Sjöfn Helgadóttur, f. 9.
-> nóvember 1943, þau eiga einn
son, en í fyrra hjónabandi með
Astu Högnadóttur eignaðist
Skúli tvö börn; Jakob Ragnar,
hæstaréttarlögmaður, f. 7. nóv-
ember 1940, ókvæntur; Þóra,
f. 7. júní 1942, d. 14. ágúst 1969,
gift Jóni Þórhallssyni, f. 11.
febrúar 1933, sonur þeirra Ing-
ólfur, f. 19. september 1966,
kvæntur Hafdísi Hreiðarsdótt-
ur, f. 23. desember 1956, Ingólf-
ur var að miklu leyti alinn upp
hjá Brynhildi og Ingólfi; Elín,
húsmóðir og ritari, f. 16. sept-
ember 1946, gift Jóni G. Bald-
vinssyni, þau eiga fjögur böm;
Anna Ragnheiður, fram-
-> kvæmdastjóri, f. 18. ágúst 1952,
gift Stefáni Hjaltested, f. 22.
, desember 1948, þau eiga þijár
dætur.
Ingólfur starfaði nánast alla
starfsævina á sjó og við störf
tengd sjóflutningum. Hann fór
léttadrengur á
varðskip, en var svo
háseti á varðskip-
um og farskipum
frá 1928 - 1934.
Hann lauk stýri-
mannsprófi frá
Stýrimannaskólan-
um 1934, varð fyrst
stýrimaður á e.s.
Brúarfossi elzta, en
síðar á es. Heklu frá
1934-1939. Þá sinnti
hann um skeið
störfum við lagn-
ingu hitaveitunnar
í Reykjavík, en varð
svo hafnsögumaður við Reykja-
víkurhöfn frá 1940-1947. Réðst
hann þá skipstjóri á ms. Foldina
(síðar Drangajökull), sem þá
var í smíðum í Svíþjóð. Var
hann síðan samfellt skipsljóri,
lengst á skipum Jökla hf., til
1966 er hann kom í land og
vann til 1969 sem búða- og
starfsmannastjóri hjá Foss-
kraft við Búrfellsvirkjun. Árið
1969 réðst hann til Hf. Eim-
skipafélags íslands og vann þar
til loka starfsferils, fyrst til
1972 við hagræðingu við vöru-
afgreiðslu Eimskips í Evrópu,
en frá 1972 til starfsloka 1983
sem vöruafgreiðslustjóri í
Reykjavík, meðal annars við
uppbyggingu afgreiðslu Eim-
skips í Sundahöfn.
Ingólfur var félagi í Skip-
sljórafélagi íslands frá 1948 og
formaður þess frá 1957 til 1962,
heiðursfélagi frá 1985. Hann
var formaður sóknarnefndar
Nessóknar 1968 - 1970. Félagi
í Karlakórnum Fóstbræðrum
var Ingólfur, eins og bræður
hans Gunnar og Þórður og
þeirra frændur margir, frá því
á stríðsárunum og. í Gömlum
Fóstbræðrum frá stofnun
þeirra. Hann söng síðast með
hátíðakór Fóstbræðra og Gam-
alla Fóstbræðra á 80 ára af-
mæli kórsins í nóvember á síð-
asta hausti. Ingólfur var félagi
í Frímúrarareglunni frá því
fljótlega eftir að hann kom í
land 1966. Hann var virkur um
áratugi í starfi Sjálfstæðis-
flokksins og skrifaði greinar
um þjóðmál og atvinnumál í
blöð, einkum Morgunblaðið.
Hann var sæmdur riddara-
krossi Hinnar íslenzku fálka-
orðu 1980.
Útför Ingólfs Möllers fer
fram frá Neskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
Það var skrið á Drangajökli í
hafnarmynninu, engin boðaföll, en
ferðin meiri, að sumra mati, en
góðu hófí gegndi. Við stóðum
nokkrir vinnufélagar á hafnarbakk-
anum með hendur í vösum og horfð-
um á einkennilega einbeitt stefnið
kljúfa hafflötinn og nálgast hratt:
„Ferð er á’onum,“ sagði sá, er
næstur mér stóð og spýtti í sjóinn,
„auðséð að kallinn er í brúnni“.
„Hann Ingólfur", bætti annar við,
„hann getur stoppað á fimmeyr-
ingi.“ Eg roðnaði svolítið og gat
ekki á mér setið: „Hann er föður-
bróðir minn.“ Einhverra hluta
vegna fannst mér máli skipta, að
þessi staðreynd væri ljós um leið
og skipið stöðvaðist nokkra faðma
frá okkur og mjakaðist síðan mjúk-
lega uppað, eins og síðan öll væri
að gæla við bakkann. Svona átti
að leggja skipi. Kallinn í brúnni
» kunni sitt fag. Þetta var fyrir um
það bil 40 árum.
1 Þeir bræður fjórir, Gunnar, Ing-
ólfur, Baldur og Þórður, fæddust á
i liðlega fímm árum, frá nóvember-
lokum 1911 til janúar 1917, hver
á sínum stað í bænum. Gunnar í
. Tjarnargötu, Ingólfur á Bókhlöðu-
? stíg 10, Baldur í Sauðagerði vestur
’ á Melum (einnig nefnt Skálholt) og
j Þórður í Gamla spítala við Þing-
holtsstræti. Fáum árum seinna, árið
1920, byggði Jakob Ragnar Valdi-
mar (ritstjóri, alþingismaður, ráð-
herra og sendiherra) reisulegt hús
að Hólatorgi 2 yfir syni sína og
eiginkonu, Þóru Guðrúnu Þórðar-
dóttur Guðjohnsens. Nú er Baldur
einn til frásagnar um æsku og upp-
vöxt þeirra bræðra og ætti að gera
reka að slíkri frásögn, en móður
sína unga misstu þeir bræður 34
ára gamla innan tveggja ára eftir
að fjölskyldan fluttist á Hólatorg
2, sem enn stendur. Hálfsystir
þeirra, Helga, fæddist síðar og ólst
upp hjá Lúðvíki föðurbróður sínum.
Gjafvaxta átti hún sómamann, Thor
Richardsson Thors, sem féll frá á
besta aldri.
Meðal heimilisfólks á Hólatorgi
voru föðuramma þeirra bræðra,
Ingibjörg Gísladóttir (d. 1942) og
fóstra Þóru Guðrúnar, Guðrún Pét-
ursdóttir (d. 1939) organista Guð-
jónsens, ekkja séra Jens Pálssonar
prófasts og alþingismanns í Görðum
á Álftanesi. Aðrir, óvandabundnir,
frá Görðum áttu þar einnig skjóls-
hús.
Þau Ingólfur og hans góða kona
Brynhildur Skúladóttir hófu búskap
1936 og bjuggu um hríð á Hávalla-
götu, Laufásvegi og Reynimel áður
en þau fluttust á Hólatorg með
sonum sínum ungum, Skúla og Jak-
obi R. Þetta var á þeim árum, sem
lífið og tilveran snerist um Hóla-
velli og næsta nágrenni, bernsku-
slóðir okkar frænda, og Geir í Eski-
hlíð lét aka út mjólk á hestvagni
handa viðskiptavinum lengst vestur
í bæ og Palli Stef. keypti í soðið
fyrir húsmæður og hélt bókhald
með skrautskrift frá Görðum á
Álftanesi. Það var skemmtilegt að
alast upp í þessu umhverfí, með
Ólaf Thors, Pétur Magnússon og
Jakob Ragnar Valdimar í einum
hnapp, og verða sjálfstæðismaður
áreynslulaust, eins og okkur frænd-
um var í blóð borið. Mér fannst
Hólatorg 2 bera af öðrum húsum
og fínna að sitja þar til borðs en
annars staðar, á stólum með brún-
um leðursetum bóluðum niður með
skínandi látúnsbólum. Þar hófust
kynni mín af Ingólfi frænda mínum
um það bil sem ég var að verða
læs. Meira en meðalmaður á velli,
fílsterkur, hvassyrtur og svo harð-
ákveðinn í fasi að sumum kann að
hafa staðið stuggur af. Hann hafði
farið ungur til sjós og kom þar
ýmislegt til, þar á meðal að þeir
áttu ekki skap saman Ágúst H.
Bjarnason, skólastjóri í Gagnfræða-
skóla Reykvíkinga, og Ingólfur og
varð annar frá að hverfa. Sjóaðist
og efldist sá síðarnefndi.
Það var ólga í kringum bæjar-
stjórnarfund í Góðtemplarahúsinu
við Vonarstræti 9. nóvember 1932,
sem var afmælisdagur Þóru Guð-
rúnar, móður þeirra bræðra. Jakob
Ragnar Valdimar var framsögu-
maður meirihluta bæjarstjórnar í
viðkvæmu hitamáli, sem snerist um
áform meirihlutans um að lækka
kaupgreiðslur í bæjarvinnunni. For-
kólfar minnihlutans hleyptu fund-
inum upp, en úti stóðu hundruð
verkamanna sem biðu úrslita og var
heitt í hamsi. Forkólfar minnihlut-
ans æstu menn til upphlaups og
óeirða og urðu margir sárir, þar á
meðal fjöldi lögreglumanna. Jakob
Ragnar Valdimar komst af fundar-
stað en við Dómkirkjuna náðu hon-
um tveir óeirðaseggir, sem höfðu
hann undir. Það var lán Jakobs, að
Ingólfur, nítján ára, var í landi.
Hafði hann fýlgst með því sem fram
fór álengdar og hljóp þar til sem
árásarmenn gerðu sig líklega til að
misþyrma föður hans. Sjónarvottar
segja svo frá: Ingólfur kom að þeim
í þeim svifum, greip í hálsmál
beggja hvorri hendi, hóf þá á loft
og laust þeim saman. Skullu saman
höfuðin og voru þeir til engrar frá-
sögu færir um hríð. Fylgdi Ingólfur
síðan föður sínum í var á Hótel
Borg.
Síðar fór Ingólfur í Stýrimanna-
skólann, lauk þaðan prófí og var
stýrimaður um árabil, þ.á m. á
Heklunni, en kom í land 1939. Var
m.a. við verkstjórn hjá Höjgaard &
Schultz, þegar hitaveitan var gerð,
en Kaj Langvad, yfirverkfræðingur
Höjgaard & Sehultz og síðar aðal-
eigandi E. Pihl og Sön var kvæntur
Selmu, móðursystur þeirra bræðra
Jakobssona. Á stríðsárunum var
Ingólfur þó lengst hafnsögumaður
í Reykjavík. Árið 1947 fór hann
aftur til sjós sem skipstjóri Foldar-
innar, eftir að hafa haft umsjón
með smíði skipsins í Svíþjóð. Seinna
seldi Foldarskipafélagið Jöklum hf.
skipið, sem upp frá því hét Dranga-
jökull. Var Ingólfur enn skipstjóri
um langt árabil á skipum þess fé-
lags.
Á þessum árum varð okkur Skúla
og nafna mínum Jakobi R. ljóst,
að skyldfólk okkar flest byijaði með
Dé-i. Feður okkar og föðurbræður,
mæður okkar og móðurbræður og
móðursystur voru: Dundi, Dúlli,
Dalli og Doddi; Daggi, Dódó, Dæja,
Dunna og Dúlla; og Dídó, Dista og
Dalli (í sömu röð: Gunnar, Ingólfur,
Baldur og Þórður; Theódór, Þor-
valdur, Arndís, Guðrún og Bryn-
hildur; og Friðþjófur, Ágústa og
Rögnvaldur). Þetta kerfi fór ofurlít-
ið úr skorðum árið 1949, þegar
Baldur kvæntist Sigrúnu Dé-jausri
Markúsar á Sólvallagötu 6 Ivars-
sonar í Héðni, en réttist við fjórum
árum síðar, er Þórður gekk að eiga
Diddu, Kristínu séra Magnúsar í
Ólafsvík.
Árið 1950 byggðu þeir saman
bræður, Gunnar og Ingólfur á
Ægisíðu 90. Jakobi Ragnari Valdi-
mari var ætluð risíbúðin í húsinu,
en hann tók ekki í mál að taka sig
upp nýkominn heim eftir nokkurra
ára útlegð í Kaupmannahöfn. Þótt
tilvera yngri kynslóðarinnar færðist
um set fannst afa mínum út í hött
að flytjast og bjó hann á Hólatorgi
til dauðadags, 1955. Borðstofustól-
ar hans láta enn lítið á sjá í eldhús-
króknum hjá þeim, er þessar línur
ritar, í smáþorpi við rætur Júra-
fjalla. Þórður og hans indæla kona
Didda, höfðu hins vegar stans í ris-
inu á Ægisíðu í staðinn þar til þau
fluttust í embættisbústað yfírlæknis
Kleppsspítala nokkrum árum síðar.
Þórður, yngstur þeirra bræðra, lézt
fyrstur langt um aldur fram, árið
1975, og harmaðj frændgarður all-
ur fráfall hans.
Þeir bræður voru samrýmdir all-
ir, Gunnar, Ingólfur, Baldur og
Þórður. Líkir um sumt, stífir á
meiningunni, en ólíkir um annað.
Allir höfðu þeir yndi af leiklist og
tónlist eins og þeir áttu kyn til.
Foreldrar þeirra höfðu verið virkir
félagar í nýstofnuðu Leikfélagi
Reykjavíkur, en Marta María Pét-
ursdóttir, kona Indriða Einarssonar,
var föðursystir Þóru Guðrúnar. Þrír
bræðranna, Gunnar, Ingólfur og
Þórður, sungu um árabil í Fóst-
bræðrum undir stjórn náfrænda
síns Jóns Halldórssonar og er á
engan hallað, þótt hann sé talinn
fágaðasti kórstjóri á íslandi fyrr og
síðar. Hann var gæddur þeirri fá-
gætu hæfni að geta stjórnað með
augnaráðinu án handapats. Ingólf-
ur reyndist þessum frænda sínum
vel til hinzta dags og heimsótti
hann reglulega háaldraðan á
Grund. Sagði mér bróðursonur
Jóns, Óttar Pétur Halldórsson, að
gamli maðurinn hefði metið tryggð
Ingólfs mikils.
Við sambýlið á Ægisíðu 90 urðu
samskipti fjölskyldnanna einkar
náin. Þau Ingólfur og Brynhildur
áttu efri hæðina, foreldrar mínir,
Gunnar og Ágústa, þá neðri, en
innangengt var milli íbúðanna bak-
dyramegin. Vart leið sá dagur,
árum saman, að meðlimir íjöl-
skyldnanna beggja litu ekki við hjá
hinni, og átti það bæði við um yngri
kynslóðina og hina eldri. Þeim Ing-
ólfí varð fímm barna auðið (Skúli,
Jakob Ragnar, Þóra, Elín og Anna
Ragnheiður), en við systkinin á
neðri hæðinni vorum fjögur (Jakob
Þ., Jóhanna, Þóra Guðrún og
Helga). Sérstaklega kært var með
þeim Þóru Guðrúnu systur minni
og Þóru Ingólfsdóttur, en þær nöfn-
ur voru jafnaldrar og áttu einkar
vel saman. Þóra Ingólfs lézt ung
og var nöfnu sinni harmdauði og
fjölskyldunni allri. Á meðan Ingólf-
ur var á sjó, notaði hann hvert
tækifæri í landi til að ráðgast við
eldri bróður sinn og eftir að hann
kom í land alkominn árið 1966 hitt-
ust þeir bræður að máli daglega,
ár eftir ár. Aldrei varð þeim sundur-
orða.
Þeir bræður, Gunnar og Ingólf-
ur, áttu annað sameiginlegt áhuga-
mál í starfí Frímúrarareglunnar á
íslandi, en þá sögu kann ég ekki
að segja. Hins er mér ljúft að geta
að Ingólfur hélt uppteknum hætti
og heimsótti eldri bróður sinn dag-
lega, mánuðum saman, hinum síð-
ari til yndis í erfiðri sjúkdómslegu,
sem dró hann til dauða. Þá ræktar-
semi ber að þakka.
Ingólfur Möller var röggsamur
atorkumaður. Sennilega harður
húsbóndi á yngri árum til sjós og
lands, en ósérhlífinn og réttsýnn.
Hygg ég, að áhöfnin hafi jafnan
borið virðingu fyrir skipstjóranum
og borið til hans traust. Hann var
einskis manns eftirbátur, enda
kappsamur hugmaður, sem lét
hendur standa fram úr ermum á
meðan kraftar leyfðu.
í september 1994 héldu nokkur
hundruð afkomendur uppá 150 ára
fæðingardag móðurafa Ingólfs,
Þórðar Guðjohnsens, á Húsavík.
Mér er það minnisstætt frá þessari
tveggja daga hátíð, að á helgistund
í fegurstu kirkju landsins, bæjar-
prýði Rögnvalds Olafssonar, hljóm-
aði björt söngrödd Ingólfs af krafti
og bar af öðrum. Fyrrverandi 1.
bassa rödd úr Fóstbræðrum hafði
með aldrinum breytzt í 2. tenórs
rödd, hljómmikla og örugga sem
kæmi hún úr unglingsbarka. Bryn-
hildur sat við hlið bónda sínum,
áreiðanlega upp með.sér, þótt hún
léti ekki á því bera. Ég gladdist
fyrir hennar hönd og þeirra beggja,
en þetta var í næstsíðasta sinn, sem
frændi minn, kominn yfír áttrætt
og nokkuð farinn að heilsu, kom
mér þægilega á óvart. Nærri má
geta, að það var honum mikið áfall
að missa Brynhildi í desember 1995,
stoð hans og styttu í hartnær 60 ár.
Hið síðasta sinni, sem ég var
verulega hreykinn af frænda mín-
um, eins og á Eyrinni forðum, var
á jólagleði fjölskyldunnar, sem hald-
in var á Kornhlöðuloftinu á Bem-
höftstorfu sunnudaginn 29. desem-
ber síðastliðnn. Fjórir ættliðir fjöl-
menntu á þessa hátíð. Yngra fólkið
sá um skemmtiatriði, söng og hljóð-
færaslátt og tókst með ágætum.
Hélt ég, að við hin eldri myndum
láta við það sitja að drekka kaffi
og fá með’ðí. Nú hafði Ingólfur
drukkið nóg. Stóð hann þá upp,
með nokkrum erfiðismunum þó,
gekk við staf að hljóðnemanum og
sneri sér að áheyrendum tæplega
áttatíu og þriggja ára gamall. Með
snjallri röddu og djúpum skilningi
á efninu flutti hann utanbókar Pró-
lógus Davíðs Stefánssonar að
Gullna hliðinu og hreif alla, jafnt
unga sem aldna.
Þeir voru af gamla skólanum
Ingólfur og faðir minn, sem fór
með Gunnarshólma hnökralaust á
sjúkrabeð skömmu fyrir andlátið.
Ætli aðrir skólar gerist betri. Hve
margir núlifandi íslendingar kunna
að fara með Prólógus Gullna hliðs-
ins eða Gunnarshólma blaðlaust?
Þau eru fallin frá bæði, Ingólfur
og Brynhildur. Blessuð sé minning
heiðurshjóna.
Jakob Þ. Möller.
Komið er að kveðjustund. Oft hef
ég velt því fyrir mér, pabbi minn,
síðustu 14 mánuði, eða frá því
mamma dó, hvað yrði langt þangað
til að þú færir líka. Það var mjög
gaman að sjá hvað þér tókst að
gera á þessum tíma, hluti sem þú
vildir svo gjarnan gera, en við héld-
um að þú ættir e.t.v. ekki eftir, það
var að fara upp í Borgarfjörð, fram
að Húsafelli og að fara yfir Kalda-
dal. Þetta tókst þér að gera síðasta
sumar þegar þið Jakob fóruð í
ferðalag. Einnig var mjög skemmti-
legt að sjá þegar þú tókst þátt í
hátlðartónleikum Fóstbræðra í til-
efni af 80 ára afmæli kórsins og
söngst með gömlum Fóstbræðrum
og tókst þátt í afmælishátíðinni
allri, enda þótt það tæki þig nokkra
daga að jafna þig á eftir.
Elsku pabbi minn, það er ein-
kennilegt að hugsa til þess að heim-
sóknirnar á Dalbrautina verði ekki
fleiri. Ég þakka þér fyrir alla þá
hlýju og umhyggju sem ég hef allt-
af notið frá þér. Umhyggjan sem
þú hefur borið fyrir okkur og þá
ekki síst dætrum okkar er ómetan-
leg. Stuðningurinn sem þú og þið
mamma hafíð veitt okkur fjölskyld-
unni verður aldrei fullþakkaður.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þðkk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Anna Ragnheiður og Stefán.
Elsku afí. Þá ert þú farinn í þína
síðustu ferð. Ferð sem þú ert búinn
að bíða eftir að komast í allt frá
því að amma dó fyrir rúmu ári. Þið
hafíð nú náð saman á ný á himnum.
Þótt ég viti að þetta hafi verið
þín ósk er söknuðurinn mikill. Það
er erfitt fyrir alla og ekki síst fyrir
okkur sem yngri erum að þurfa að
sjá á bak ástvini og hvað þá þegar
maður sér á eftir bróður, ömmu og
nú afa á tæpum tveim árum.
Þegar við komum í heimsókin á
Dalbrautina mátti alltaf finna þig
í stólnum þínum og þú leist til
manns með þinni einstöku hlýju.