Morgunblaðið - 11.03.1997, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1997 31
Dáið þér Beethoven?
Morgunblaðið/ Golli
SIGURÐUR Halldórsson og Daníel Þorsteinsson
TONLIST
Gerðuberg
KAMMERTÓNLEIKAR
Verk eftir Beethoven. Sigurður Hall-
dórsson, selló; Daníel Þorsteinsson,
píanó. Gerðubergi, sunnudaginn 9.
marz kl. 17.
„DÁIÐ þér Beethoven?" stóð
kankvíslega slegið upp á vegg í
menningarmiðstöðinni Gerðubergi,
og var greinilega höfðað til Aimez-
vous Brahms? með Ingrid Bergman
og Anthony Perkins. Það gera sem
kunnugt er margir - bæði Beethov-
en og Brahms - enda skartaði mið-
stöðin ágætri aðsókn sl. sunnudagss-
íðdegi, þegar fyrri tónleikar af
tveimur fóru fram sem beina athygl-
inni að heildarsmíðum Beethovens
fyrir selló og píanó í tilurðarröð (þeir
seinni verða 20.apríl).
Sem endranær var tónleikaskrá
Gerðubergs hin læsilegasta. Höfund-
ur hennar, Reynir Axelsson, sem oft
er fundvís á eftirtektarverðan fróð-
leik og fersk sjónarhorn, rakti í stór-
um dráttum uppruna sellósónötunn-
ar og tiltók þann meginmun á sónöt-
um Beethovens og afurðum helztu
fyrirrennara hans í tóngreininni,
Vivaldis og Boccherinis, að síðartald-
ir sömdu fyrir selló og tölusettan
bassa (fylgibassa, basso continuo)
að hætti barokktímans, en Beethov-
en var fyrstur þekktra tónskálda til
að þróa samleik sellós og píanós á
jafnræðisgrundvelli.
Reyndar var þróunin ekki komin
alveg svo langt í fyrstu tveim sónöt-
unum er þeir Sigurður og Daníel
fluttu nú, Op. 5 nr. 1 & 2 í F-dúr
og g-moll frá 1796, því sellóið sveifl-
ast þar milli undirleikshlutverks (líkt
og fiðlan í snemmklassískum fiðlusó-
nötum) og hlutverks „obbligato“-
raddar, þ.e. laglínuhljóðfæris næst
aðalrödd að mikilvægi - önnur arf-
leifð úr barokki sem vandræðaorðið
„fylgirödd" á mun betur við en um
basso eontinuo - þó að sellóið hafi
auðheyranlega sótt í sig veðrið þeg-
ar í nr. 2. Sömuleiðis virðist hljóm-
borðssatzinn í nr. 2 heldur „píanó-
legri“ en í nr. 1, þar sem sembal-
áhrifin eru sterkari. Slaghörpur
samtímans voru enda miklu hljóm-
minni en á seinni árum Beethovens
og mynduðu á vissan hátt millistig
milli þessara ólíku höfuðhljómborða
barokks og rómantíkur. Var gaman
að lesa um áhyggjur tónskáldsins
af því að sellóið kynni að yfirgnaéfa
píanóið, en sú áhætta mun sem
kunnugt er löngu fyrir bí.
Annars var ójafnvægi lítið vanda-
mál í samleik þeirra félaga þrátt
fyrir voldugan tón nútíma-Stein-
ways Gerðubergs. Knéfiðlunni var
komið fyrir þar sem hún sendi bezt
út í sal, og yfirleitt heyrðist hver
einasti tónn nema í einstaka hröðu
undirleiksvíravirki sellósins, þar sem
„piano“-fyrirmæli höfundar voru
tekin aðeins of bókstaflega, en hefði
eflaust skilað sér betur í tómum
sal. Fremur þurr akústík Gerðu-
bergssalarins gerir annars lítið fyrir
strokhljóðfæri, en safaríkur tónn
Sigurðar bætti þar nokkuð úr skák.
Leikur þeirra félaga var svolítið
varfærnislegur framan af og vaðið
haft fyrir neðan í hröðum þáttum,
en flest gerði sig samt vel. Því skal
þó ekki neitað, að allegróin í báðum
sónötum hefðu mátt vera nokkru
„brilljantari," því músikin gerði
meira út á það en í seinni tíma verk-
um Beethovens, þar sem tækni
tækninnar vegna þokar fyrir tján-
ingardýpt. Með aukinni upphitun
jafnaðist hins vegar smá óöryggi i
tónstöðu á efsta sviði sellósins sem
gætti framan af, og píanóið færðist
nær ídeali hins „syngjandi allegrós"
í forte-spili, sem skilaði sér annars
vel á veikum stöðum. Samhæfing
spilaranna í dýnamík og rúbatói var
víðast hvar mjög góð, eins og t.d.
mátti heyra í snörpum andstæðum
9. tilbrigðis í Tólf tilbrigðum um
stef úr „Judas Maccabaeus" eftir
Hándel (WoO 45), betur þekkt með-
al kórsöngvara sem „Canticorum
Jubilo.“
í Sjö tilbrigðum um „Bei Mann-
ern, welche Liebe fúhlen" úr Töfra-
flautu Mozarts söng samleikurinn i
moll-tilbrigðinu (nr. 4) mjög fallega,
og nr. 5 leiftraði af þokka, en í lokar-
ondóinu hefði að ósekju mátt stíga
meir á benzínið, þó svo að knúsaður
Alberti-bassinn væri efalítið betur
til þess fallinn á sembal en píanó.
Síðasta verk á dagskrá var g-
moll sónatan, Op. 5 nr. 2. í hægum
inngangi fyrri þáttar bregður fyrir
dýrðlegri „aprés-vu“ stemmningu er
vísar fram á miðskeiðs-Beethoven,
þegar punkteraður rytminn tekur á
sig tignarlegan höfga og vídd með
aðstoð raddfærslutækni, og var það
eftirminnilegt augnablik í einbeittum
samleik þeirra félaga. „Allegro
molto piuttosto Presto" hefði mátt
vera ögn hraðari, en virkaði engu
að síður vel.
Miðað við tilurðartíma er hinn
þjóðlagainnblásni lokaþáttur
(Rondo. Allegro) furðu rómantískur
og bregður fyrir allt að því Brahms-
legum þéttleika og angurværð, t.d.
í moll-kaflanum. Stórhendingamót-
un hefði e.t.v. mátt vera markviss-
ari og píanótónninn breiðari, þ. á m.
á áherzlunótum - kannski var Daní-
el fullspar á pedal miðað við aðstæð-
ur - en í heild var flutningur þeirra
Sigurðar vel samtvinnaður og sann-
færandi, og verður spennandi að
heyra hvernig til tekst til á seinni
tónleikum þeirra næstkomandi april,
þegar meistari Beethoven tekur á
hinum stóra sínum.
Ríkarður Ö. Pálsson
Þrek
ogtár
SÍÐUSTU sýningar á leikriti Ólafs
Hauks Símonarsonar, Þrek og tár
verða fimmtudaginn 13. mars og
sunnudaginn 23. mars.
Þrek og tár hefur gengið fyrir
fullu húsi síðan í september 1995.
Sýningar eru nú orðnar 85 talsins.
Þrek og tár verður að víkja vegna
plássleysis, því rýma þarf fyrir
næstu frumsýningu á Stóra sviðinu
sem er Fiðlarinn á þakinu. Á mynd-
inni eru Gunnar Eyjólfsson, Ánna
Kristín Arngrímsdóttir og Hilmir
Snær Guðnason í Þreki og tárum.
„Skært lúðrar hljóma“
HLJ ÓMSKÁLAKVINTETTINN
byijar tónleikasyrpu í Reykjanesbæ
árdegis í Holtaskóla í Keflavík á
vegum verkefnisins Tónlist fyrir alla.
I kynningu segir, að kvintettinn
muni flytja um 2.500 grunn- og
framhaldsskólanemendum fjöl-
breytta efnisskrá og kynna þeim um
leið hljóðfæri máimblásarakvintetts-
ins. Margir nemenda þessara skóla
þekkja hljóðfærin af eigin raun og
taka nemendur tónlistarskólanna í
Keflavík og Njarðvík virkan þátt í
tónleikunum, málmblásarakvintett
skipaður nemendum Holtaskóla og
Fjölbrautaskóla Suðurnesja leikur
með á tónleikum þar og í Njarðvíkur-
skóla, yngsta deild lúðraveitar Tón-
listarskóla Keflavíkur leikur á tón-
leikunum í Myllubakkaskóla og Mar-
geir Hafsteinsson, trompetnemandi
í Tónlistarskóla Njarðvíkur, leikur á
öllum tónleikunum. Allir taka svo
þátt í fjölskyldutónleikum sem verða
í Ytri-Njarvíkurkirkju laugardag 15.
mars kl. 16. Á vorönn 1976 komu
fimm nemendur Tónlistarskólans í
Reykjavík saman til æfinga og tón-
leikahalds. Markaði það upphafið að
samstarfi félaganna í Hljómskálak-
vintettinum, en þeir eru; Ásgeir
Steingrímsson og Sveinn Birgisson,
sem leika á trompet, Þorkell Jóels-
son, horn, Oddur Björnsson, básúan
og Bjarni Guðmundsson, túba.
„Tiltekt" í
Nýlistasafninu
NÝLISTASAFNIÐ í Reykjavík á
stærsta safn af nútímalist hér á
landi en vegna lélegs aðbúnaðar og
fjárskorts hefur það lítið verið rann-
sakað og engin skrá er til sem nær
yfir allt sem þar er að finna. Nú
er að heijast allsheijarátak í mál-
efnum safndeildar Nýlistasafnsins
og klukkan 14 miðvikudaginn 12.
mars verður með óformlegum hætti
opnuð óvenjuleg sýning í Nýlista-
safninu við Vatnsstig. Þá verður
hafíst handa við að flytja listaverk
safnsins úr gömlu geymslunum sem
hýst hafa þau undanfarin ár yfir í
betra húsnæði sem safnið hefur
tekið á leigu.
Nýlistasafnið var stofnað árið
1978 af ungum myndlistarmönnum
og var því bæði ætlað að vera vett-
vangur fyrir framsækna myndlist
og reka listasafn með öllum þeim
skyldum sem slíkri stofnun fylgja.
í Félagi Nýlistasafnsins eru nú um
140 manns, bæði íslenskir myndlist-
armenn og erlendir. Þessi tæplega
20 starfsár hefur sýningahald stað-
ið í ágætum blóma. Lengi framan
af óx listaverkaeign safnsins jafnt
og þétt enda gangast félagsmenn,
sem allir eru myndlistarmenn, und-
ir það skilyrði að gefa verk í safnið
með reglulegu millibili. Undanfarin
ár hefur þó ekki verið gengið hart
eftir því ákvæði segir í kynningu,
bæði vegna þess að ekki var mikið
pláss eftir í gömlu listaverka-
geymslunni en ekki síður vegna
þess að aðstæðurnar til varðveislu
voru svo lélegar að verkin voru
betur geymd annars staðar. Af þeim
sökum á safnið nú mikið af úti-
standandi verkum og er stefnt að
því að hefja innheimtuna á ný þeg-
ar geymslumálin verða komin í
betra horf. Skráningum, skrifum,
upptökum og útgáfum er varða ís-
lenska myndlistarsögu hefur lítið
verið hægt að sinna af fjárhagsá-
stæðum. Þó er ávallt reynt að gefa
út sýningarskrár með stærstu sýn-
ingunum sem safnið stendur sjálft
fyrir.
Nú er ætlunin að gera bragar-
bót. Tekið hefur verið á leigu betra
húsnæði undir listaverkageymsl-
urnar og á næstu tveimur vikum
verður listaverkaeignin dregin fram
úr myrkrinu. Ástand verkanna
verður metið og gert við þau sem
verst eru farin. Verkin verða mynd-
uð og myndir og aðrar upplýsingar
færðar inn í sérstakan gagnagrunn
sem hannaður hefur verið fyrir
safnið. Að lokum verður svo búið
um verkin og þeim komið fyrir á
sínum stað í nýju geymslunni. Þeg-
ar upp verður staðið verður ekki
einungis búið að bæta geymsluað-
stöðuna til muna heldur hafa menn
einnig greiðan aðgang að lista-
verkaeign safnsins í gegnum tölv-
una.
í kynningunni segir ennfremur,
að nákvæmar tölur yfir fjölda verka
í Nýlistasafninu séu ekki til en víst
er að þau skipta þúsundum. Verkin
eru af ýmsu tagi, m.a. stærsta bók-
verkasafn á landinu, einnig mál-
verk, skúlptúrar, bókverk, hljóð-
verk, grafík, teikningar, ljósmyndir,
myndbönd o.s.frv. Sum eru bara
hugmynd eða heimild um verknað
eða athöfn sem ýmist átti sér stað
eða hefur aldrei verið framkvæmd-
ur. Sú ábyrgð hvílir á Nýlistasafn-
inu að færa komandi kynslóðum
þau listaverk sem því er trúað fyr-
ir. Þau eru hluti af menningararfi
framtíðarinnar og mega ekki glat-
ast. Gjörningurinn sem nú fer í
hönd í Nýlistasafninu undir nafninu
„Tiltekt" er þáttur í því að axla
þessa ábyrgð. Átak þetta mun að
miklu leyti fara fram fyrir opnum
dyrum og eru allir áhugamenn um
myndlist hvattir til að líta inn í
safnið á meðan á því stendur. Safn-
ið verður opið 12.-26. mars, þriðju-
daga til föstudaga milli kl. 14 og
18. Auk þess er stefnt að því að
fá listamenn sem vel þekkja til verk-
anna í safninu til að koma saman
og rifja upp minningar þeim tengd-
ar, segir m.a. í kynningu Nýlista-
safnsins..
Tónleikar
til heiðurs
Þuríði
Pálsdóttur
í TILEFNI af 70 ára afmæli
Þuríðar Pálsdóttur óperusöng-
konu, munu Söngskólinn i
Reykjavík og Þjóðleikhúsið
efna til hátíðartónleika í Þjóð-
leikhúsinu á afmælisdegi Þur-
íðar 11. mars kl. 20.
Samstarfsfólk Þuríðar í
Söngskólanum og Þjóðleikhús-
inu munu heiðra hana með
söng og „óvæntum uppákom-
um“, segir í kynningu. Þá
koma fram einsöngvarar úr
röðum nemenda Þuríðar, nem-
endur hennar fyrr og nú
syngja saman, nemendur
óperudeildar Söngskólans, Ár-
nesingakórinn og Kór íslensku
óperunnar syngja. Alls koma
um 160 listamenn fram og
munu í lok hátíðarinnar syngja
saman undir stjórn afmælis-
bamsins.
Söngskólinn í Reykjavík og
Þjóðleikhúsið bjóða ættingj-
um, vinum, velunnumm og
öllum sem til Þuríðar þekkja
til þessa afmælisfagnaðar,
sem haldinn verður í Þjóðleik-
húsinu 11. mars kl. 20.
Háskólatón-
leikar í Nor-
ræna húsinu
ÓLÖF Sesselja Óskarsdóttir
og Snorri Örn Snorrason leika
tónlist frá barokk-tímanum á
Háskólatónleikum í Norræna
húsinu miðvikudaginn 12.
mars kl. 12.30. Tónleikarnir
eru um hálftími að lengd.
Á efnisskrá er verk eftir
Marin Marais, Robert De
Visée, Tobias Hume og Marin
Marais.
Snorri Örn og Ólöf Sesseija
hafa leikið saman í Musica
Antiqua hópnum frá stofnun
hans árið 1981 og tekið þátt
í flutningi barokkverka á upp-
runaleg hlóðfæri hér heima og
erlendis, þau hafa einnig leikið
inn á geisladiska.
Handhöfum stúdentaskír-
teina er boðinn ókeypis að-
gangur, en aðgangseyrir fyrir
aðra er 400 kr.
Skjálist í
Hinu húsinu
HÓPUR myndlistarnema í
Fjöltæknideild við Myndlista-
og handíðaskóla íslands opn-
uðu sýningu laugardaginn 8.
mars sl. í Gallerí Geysi, Hinu
húsinu.
Viðfangsefnið er skjálist
(videolist) sem unnin hefur
verið á síðata misseri.
Þeir sem sýna eru: Jóhann
Pálmason, Marta Valgeirs-
dóttir, Margrét Einarsdóttir,
María Pétursdóttir, Helga
Óskarsdóttir, Sólrún Trausta
Auðunsdóttir, Hilmar Bjarna-
son, ísak Eldh og Ragna Jorm-
ing.
Opin æfing á
Völundarhúsi
OPIN æfíng verður á nýju leik-
riti, Völundarhúsi, eftir Sigurð
Pálsson í Borgarleikhúsinu
miðvikudaginn 12. mars kl.
20.
Aðgangseyrir er kr. 900.