Morgunblaðið - 02.11.1997, Page 18

18 SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„Stríðsmenn
andans“
MYNPLIST
Listhúsið Borg
MÁLVERK
LJÓÐSKREYTING
ÞORLÁKUR
KRISTINSSON
THOR VILHJÁLMSSON
Opið daglega frá 12-18. Laugardaga
og sunnudaga frá 14-18.
Til 3. nóvember.
ENN er Tolli á ferðinni með sitt
villta málverk, sem hann sótti um
árið til höfuðstöðva þess, á þeim
tíma tvískiptrar Berlínarborgar.
Hann er tvímælalaust helstur full-
trúi hinnar óheftu listastefnu hér
á landi, vettvangurinn rafmagnað-
ar hremmingar heimsborgarinnar,
en eins og menn muna var borgin
bitbein stórveldanna frá lokum
heimsstyrjaldarinnar 1945 til falls
múrsins 1989. Margt öfugsnúið
þróaðist í þessu háskalega um-
hverfi, þar sem andstæð pólitísk
öfl börðust um andrými, og meðal
þess var hið svonefnda veggjakrot,
graffiti. Annars staðar einangrað-
ist það helst við neðanjarðarstöðv-
ar eða auða veggi yfírgefínna verk-
smiðjuhúsa, en í Berlín var ósóm-
inn út um allt, vestan megin þó
aðallega eftir endilöngum múrn-
um. Rýninum var hins vegar ekki
ljóst fyrr en nú í sumar hve krotið
var yfírþyrmandi í austurhlutan-
um, en mál skipuðust þannig að í
pakkaferð var honum vísað til hót-
els í Lichtenberg, sem er lengst í
austurhlutanum og tekur heilar 30
mínútur að ná til miðbæjarins,
Berlin Zoo, með lest og allt að 40
mínútur í leigubíl. Berlín er stór,
yfírgengilega stór. Útsýnið úr lest-
argluggum og leigubílum var því
hið breytiiegasta því farið var
gegnum ýmsa afmarkaða hluta
Berlínar, en hvort heldur sem var
blasti veggjakrotið við á hinum
Fjáröflun-
artónleikar
á Flateyri
TÓNLEIKAR á vegum Minningar-
sjóðs Flateyrar verða haldnir á
morgun, mánudag kl. 20.30, í
íþróttahúsinu á Flateyri. Fram
koma Þóra Einarsdóttir sópran-
söngvari og Bjöm Jónsson tenór-
söngvari.
Undirleikari er Jónas Ingimund-
arson. Flutt verða verk eftir innlend
og erlend tónskáld, bæði þekkt verk
og minna þekkt.
Minningarsjóður Flateyrar var
stofnaður eftir snjóflóðið sem féll á
byggðina hinn 26. október 1995.
Hlutverk sjóðsins er að byggja upp
og varðveita skrúðgarð í minningu
þeirra sem fómst. Tónleikarnir á
mánudaginn eru árlegir íjáröflunar-
tónleikar Minningarsjóðsins.
Bjöm Jónsson stundaði nám við
Söngskólann í Reykjavík, Trinity
School of Music og Guildhall School
of Music and Drama í London. Björn
lauk námi frá óperudeild Guildhall
á síðasta ári og hefur síðan sungið
m.a. hlutverk Borsa í Rigoletto og
hlutverk Nemorinos í Ástardrykkn-
um hjá English Touring Opera.
Þóra Einarsdóttir stundaði nám
við Söngskólann í Reykjavík hjá
Ólöfu K. Harðardóttur og hjá Laura
Sarti í Óperudeild Guildhall School
of Music and Drama í London.
Strax að loknu námi var Þóra ráðin
við Glyndebourne óperuna og söng
þar hlutverk Mirror og Zerlinu.
Meðal annarra hlutverka Þóru er-
lendis er Pamina í Töfraflautunni
hjá Opera Factory.
ólíklegustu stöðum og æstist frek-
ar eftir því sem farartækin nálguð-
ust hið mikla holrými þar sem
múrinn var áður. Að sjálfsögðu var
þetta ólöglegur verknaður, nema
kannski hvað múrinn vestan megin
snertir, fyrsta, önnur og þriðja
reglan var því að vera snöggur,
lífið gat legið við. Þetta var undir-
staða vinnubragðanna sem teljast
grunnur villta málverksins, sem sló
í gegn í vesturhlutanum undir heit-
inu „Die Neuen Wilden“, þótt sjálf
útfærslan gæti verið önnur, enda
málað á mjúka dúka afmarkaðra
stærða á vinnustofum en ekki
veggi. Þá er að segja frá því, að
einn nafnkenndasti fulltrúi stefn-
unnar, Karl Horst Hödicke, bjó í
háhýsi á Dessauer Strasse 6/7 og
hafði útsýni yfír múrinn vestan
megin sem var í mörgum lögum
útbíaður veggjakroti, sem hafði
drjúg og afgerandi áhrif á listsköp-
un hans. Hödicke þessi var prófess-
or við listháskólann og mun hafa
verið helstur lærimeistari Tolla.
Villta málverkið átti mestu fylgi
að fagna á níunda árratugnum og
graffiti-listin sömuleiðis, og svo
mikil var eftirspumin í fyrra tilvik-
inu að sumir höfðu allt að 15 að-
stoðarmenn til að anna henni og
voru dúkamir þó iðulega í yfir-
stærðum. En svo skipuðust mál
að sljákkaði á seglunum við fall
múrsins, vindátt breyttist og önnur
viðhorf sem verið höfðu í skuggan-
um ruddu sér rúms. Nýju viðhorfm
hafa svo ýtt villta málverkinu til
hliðar, þótt flestir fulltrúar þess
haldi tryggð við það, en sumir á
öðrum forsendum og í þróaðri bún-
ingi.
Þetta er þannig bakgrunnur
vinnubragða Tolla sem reynist
þeim trúr, þrátt fyrir umskiptin
og minna gengi þeirra úti í heimi,
segir okkur að hann sé að því
marki enginn línudansari. Það telst
líka rétti hátturinn að rækta sinn
garð og hér hefur nokkur misbrest-
ur verið á í röðum íslenzkra mál-
ara, í sumum tilfellum sorglegur
ef litið er til baka. En þetta mun
eðlileg afleiðing einangmnar og
rótleysis, er menn eins og svífa í
tómarúmi leitandi að öryggi og
haldfestu.
Framkvæmd listamannsins er
afar skilvirkt sýnishorn af vinnu-
brögðum villtu málaranna á níunda
áratugnum, en í stað hremminga
stórborgarinnar er sviðið íslenzkt
landslag, og í einstaka tilviki leitað
á vit goðsögunnar eins og í stóm
myndinni „Hreinn undir fullum
mána“. En hér er hraðinn, fírring-
in og umbúðaleysið til staðar ásamt
hvellum og hljómmiklum litum,
sem eru bornir á dúkana líkt og
víga- og stríðsmenn sveifli
pentskúfunum. Og samkvæmt
hefðinni mun þessi sýning augljós-
lega hafa verið máluð í einni roku,
um það eru afar keimlík vinnu-
brögð til vitnis, allt í senn í lit,
áferð og sértæku vinnulagi, með
litlum frávikum nema helst í stóru
myndunum „Heiðin andar“ (5) og
„Litglóð jarðar" (7), sem minna
ekki svo lítið á Kjarval. Að upplagi
er Tolli líka „artisti" eins og Kjarv-
al, en hefur ekki sama bakgrunn
í akademískum vinnubrögðum og
litirnir liggja mun lausar á mynd-
fletinum.
Það er líkast sem kraumi í
nornakatli og á stundum er stíl-
brögðum hrært saman, landslagi
og fuglum skellt inn í litaslettur
og litaheildir er minna á tassisma
sjöunda áratugarins og útkoman
verður giska flott en brigðul. Mik-
il sjónræn hvíld er í aflanga mál-
verkinu „Fuglar í dögun“ (19), sem
er í jöfnum lit- og formrænni stíg-
andi. Þá er meira um eðlilegt lífs-
loft í vatnslitamyndunum.
Bókin þeirra Tolla og Thors Vil-
hjálmssonar er afar markverð
hönnun hið ytra en hið innra ríkir
formrænn óhemjuskapur. Á stund-
um minnir hún á formsmiðju
strangflatalistamanna sjötta og
sjöunda áratugarins og ýmis þau
lögmál sem þar voru tekin til með-
ferðar. Einstakar síður eru þó afar
formfagrar og þá helst í lokin en
rofin á myndasíðunum eru líkust
sjónrænum sprengingum og taka
jafnt frá myndunum sem ljóð-
skreytingum skáldsins. Slík sam-
vinna myndlistarmanns og skálds
er þó af hinu góða, en eitthvað
hefur mönnum hér legið lífið á.
Bragi Ásgeirsson
vera hún sjálf, og gefur stöku
sinnum skít í barnið sitt, af því
að hún vill lesa blaðið, sauma,
gera við mótorhjólið sitt, eða
eitthvað annað. Maður á að þora
að sýna börnunum sinum hvað
manni þyki skemmtilegt.
Og gott foreldri lætur vera
að skipta sér of mikið af börn-
unum og hugsa fyrir þau. Það
er fáránlegt að reyna að upp-
hugsa allar mögulegar hættur
sem börnin gætu staðið frammi
fyrir. Ég man eftir því þegar
sonur minn, eins og önnur börn
á hans aldri, var heillaður af
stríðsleikföngum. Mér fannst
það náttúrulega hræðilegt og
vildi taka leikfangavopnin af
honum. Þá horfði hann á mig
og sagði: „Hvers vegna tekur
þú ekki frekar stríðið í burtu?“
Bækurnar um Einar Áskel 25 ára
Gáfulegt að vera
barnalegur
„ÞAÐ er gáfulegt að vera
barnalegur. Við lærum - eins
og á tímum Jesú - af börnun-
um. En við gleymum þeim lær-
dómi allt of fljótt." Svo farast
Gunillu Bergström orð í samtali
við Berlingske Tidende fyrir
skemmstu en aldarfjórðungur
er frá því að fyrsta barnabók
Bergström um Einar Áskel kom
út.
Bergström segist fyrir löngu
hafa fengið sig fullsadda af því
viðhorfi sem mæti bamabóka-
höfundum, að þeir séu settir
skör lægra en þeir sem skrifi
fyrir fullorðna. Sem dæmi um
það sé sá fráleiti aðskilnaður
sem sé á milli barna- og fullorð-
insbóka en hann lýsi sér einna
best í því að barnabókahöfund-
ur hafi aldrei fengið bók-
menntaverðlaun Nóbels.
Bergström telur fullorðnum
það ekki hollt að vera of
skynsamir og duglegir. Þeir
verði að geta gert annað en að
vinna; geta sleppt fram af sér
beislinu og leikið sér og gefið
ímyndunaraflinu lausan taum-
inn. „Sannur raunsæishyggju-
maður tekur allt með í reikning-
inn, líka það sem er að baki
hinu raunverulega og því sem
við þekkjum," segir Bergström.
Hún þvertekur fyrir það að
vera orðin þreytt á Einari
Áskeli, sem er orðinn 25 ára
þrátt fyrir að hann sé ennþá
bara fimm ára í bókunum. „í
gegnum hann hef ég möguleika
á því að segja það sem ég vil,
hann er málpípan mín og mér
finnst eins og hann sé góður
kunningi. Þegar ég byrja á
nýrri bók um hann sest ég niður
og finnst eins og við segjum
hvert við annað; þá erum við
mætt hingað aftur, gamli fé-
lagi.“
Mamma Einars Áskels er
fjarri góðu gamni í bókunum
um hann og Bergström segir
hana geta verið hvar sem er,
að kaupa í matinn, eða í áfengis-
meðferð. Lesendur verði að
ákveða það sjálfir. Þegar hún
hafi teiknað fyrstu myndirnar
af Einari Áskeli hafi hún teikn-
að báða foreldra hans en sér
hafi fundist móðirin of plássf-
rek og því hafi hún einfaldlega
verið látin víkja.
Að gefa skít í barnið sitt
Að mati Bergström eru for-
eldrar allt of uppteknir af því
að standa sig vel í foreldrahlut-
verkinu. „Gott foreldri er full-
orðin manneskja sem þorir að
Bubbi,
Thor og
Tolli í Gall-
eríi Borg
í TILEFNI af nýútkominni bók
Tolla, Stríðsmenn andans, sem
Thor Vilhjálmsson hefur ljóð-
skreytt, heldur Bubbi Morth-
ens tónleika kl. 15 í Gallerí
Borg og Thor Vilhjálmsson les
úr bókinni.
Á morgun, mánudag, lýkur
sýningu Tolla í Galleríi Borg.
Galleríið er opið laugardag kl.
12-18 og sunnudag kl.
14-18.
Vígslutón-
leikar í
Hveragerðis-
kirkju
SÓNÖTUKVÖLD verður hald-
ið í Hveragerðiskirkju í kvöld,
sunnudag kl. 20.30. Þar mun
Jónas Ingimundarson vígja
nýjan flygil sem Tónlistarfélag
Hveragerðis og Ölfuss hafa
fest kaup á.
Efnisskráin samanstendur
af fjórum sónötum eftir Scarl-
atti, Mozart, Beethoven og
Schubert.
Aðgangseyririnn rennur
óskiptur í flygilsjóð og er kr.
1.000, en 500 kr. fýrir tónlist-
arnema.
Himneskir
tónar í Lista-
klúbbi Leik-
húskjallarans
TÓNLEIKAR fyrir tvær hörp-
ur verða í Listaklúbbi Leikhú-
skjallarans mánudaginn 3.
nóvember kl. 20.30. Það eru
belgíski hörpuleikarinn Sophie
Marie Schoonjans og franski
hörpuleikarinn Marion Herr-
era sem leika verk fyrir tvær
hörpur eftir J.C. Bach, C. Gro-
ot, C.P.E. Bach, J.M. Damase,
C. Franck, D. Scarlatti og J.
Thomas.
Efnisskráin spannar tónlist
allt frá baroktímabilinu fram
á daginn í dag en tvö verk-
anna, Rauða kistan og Ilmandi
vals, eru eftir hollenskt sam-
tímatónskáld, Cor de Groot.
Sophie Marie Schoonjans er
fædd í Belgíu og lauk námi í
hörpuleik frá Conservatoire
Royal de Musiqeu í Brussel
1984. Hún hefur unnið til
margra verðlauna fyrir leik
sinn og leikið með ýmsum
hljómsveitum og sinfóníu-
hljómsveitum víðs vegar um
Evrópu og starfaði hjá Hong
Kong Philharmonia Orchestra
1987-1988. Sophie er nú bú-
sett á íslandi.
Marion Herrera er fædd í
Frakklandi og lauk námi í
hörpuleik árið 1996 frá Cons-
ervatoire National de Region
í París og hafði þá lagt stund
á hörpuleik í 16 ár eða frá 13
ára aldri. Strax á námsárum
sínum vann Marion til margra
verðiauna og viðurkenninga
og hefur þrátt fyrir ungan ald-
ur haldið fjölda tónleika og
leikið með á hljóðritunum jafnt
á samtímaverkum sem klass-
ískum.
Kynnir á tónleikunum verð-
ur Anna Magnúsdóttir tónlist-
arfræðingur.
Áður auglýst dagskrá: Sjón-
hverfingaleikhús fellur niður
af óviðráðanlegum ástæðum.