Morgunblaðið - 05.12.1997, Blaðsíða 65

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 1997 65
(
(
1
(
(
i
(
I
(
(
(
(
VILBORG
JÓNSDÓTTIR
+ Vilborg Jóns-
dóttir fæddist á
Bildudal 24. febrúar
1908. Hún lést á
Hrafnistu 27.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Hall-
dóra Magnúsdóttir
f. 12. okt. 1869 á
Felli í Tálknafirði,
d. 17. apríl 1937 á
Bíldudal, og Níels
Jón Sigurðsson f. 9.
júní 1859 á Hofs-
stöðum í Gufudals-
sveit, d. 4. mars
1921 á Bíldudal. Börn þeirra
önnur en Vilborg eru: Hermann,
f. 12. des. 1891, d. 30. sept. 1974;
Árni, f. 17. júní 1893, d. 1917;
Helga, f. 25. des. 1894, d. 2. jan-
úar 1895; Magnús, f. 6. febrúar
1900, d. 23. apríl 1901; Lilja, f.
7. nóvember 1901; Hildur, f. 10.
des. 1903, d. 16. des. 1987;
Magga, f. 1. ágúst 1909, d. 2.
júní 1911; Hólmfríður, f. 3. febr-
úar 1911; Sigurður, f. 20. júlí
1912, d. í september 1990.
Hinn 23. maí 1925
giftist Vilborg Að-
alsteini Guðmunds-
syni, f. í Reykjavík
8. ágúst 1903. Hann
lést 13. júní 1994.
Aðalsteinn starfaði
yfir hálfa öjd hjá
Olíuverslun íslands
hf. Þeirra börn eru:
Pálína, f. 29. ágúst
1925, gift Valbergi
Gíslasyni mat-
reiðslumanni, f. 14.
júní 1918; Halldóra,
f. 16. júní 1927, gift-
ist Magnúsi Þor-
björnssyni prentara, f. 17. febr.
1924, d. 12. ágúst 1996, þau
eignuðust tvö börn; Agnes, f.
16. mars 1935, gift Brynjólfi
Sandholt fyrrv. yfirdýralækni,
f. 18. september 1929, og eiga
þau þijú börn; Guðmundur, f.
30. mars 1942, kvæntur Stein-
unni Aðalsteinsdóttur, f. 9. maí
1942, þau eiga þrjú börn.
Utför Vilborgar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
i
I
(
(
(
(
.
1
(
(
1
(
(
I
(
(
1
Vilborg Jónsdóttir tengdamóðir
mín er látin og skorti hana þá að-
eins þrjá mánuði í nírætt. Vilborg
fæddist og ólst upp á Bíldudal og
átti til vestfirskra að telja í báðar
ættir.
Á Bíldudal var mikið athafnalíf
í byijun þessarar aldar. Uppistaðan
var stórútgerð á vegum Péturs
Thorsteinssonar og margháttuð
önnur umsvif sem henni fylgdu.
Auk þess rak hann brauðgerðarhús
sem var nýlunda og gaf út blaðið
Arnfírðing. Afkoma fólks á Bíldu-
dal mun á þessum tíma hafa verið
betri en almennt gerðist í landinu.
Jón faðir Vilborgar lést árið 1921
og hafði starfað lengst af sem verk-
stjóri hjá Pétri Thorsteinssyni. Á
þessum tíma var heldur farið að
halla undan fæti fyrir athafnalífinu
á Bíldudal. Eftir fráfall Jóns þyngd-
ist róður fjölskyldunnar og þegar
Vilborgu bauðst starf í vist hjá
Jóni Hermannssyni lögreglustjóra
í Reykjavík og konu hans Ástu, en
hún var dóttir Péturs Thorsteins-
sonar, þá tók hún því boði og flutt-
ist suður enda atvinnuhorfur ekki
sem bestar fyrir vestan. Vilborg
var þá á fimmtánda ári og lýsir
ferð sinni sjóleiðis til Reykjavíkur
þannig að hún hafi verið klædd í
sitt besta púss, sem var íslenskur
búningur, þann hinn sama sem hún
hafði fermst í. Taldi hún þetta hafa
verið sína erfiðustu ferð því að hún
varð að gæta þess vel að koma vel
til höfð á væntanlegan vinnustað
en ekki var farþegarýmið upp á
það besta um borð.
Hún var hjá þeim hjónum í þrjú
ár eða þar til hún giftist Aðal-
steini Guðmundssyni árið 1925.
Pyrstu 12 hjúskaparárin bjuggu
þau í húsinu Lindargötu 23. Í
þessu húsi var æskuheimili Aðal-
steins. Árið 1937 fluttu þau að
Hofsvallagötu 15 þar sem þau
bjuggu síðan næstu 54 árin eða
þar til þau urðu að flytja vegna
aldurs og lasleika á Dvalarheimilið
á Hrafnistu í Reykjavík.
Um þessar mundir eru 40 ár síð-
an ég kynntist þeim hjónum Vil-
borgu og Aðalsteini. Það var gott
að koma í þeirra hús því að fá hjón
hefí ég hitt á lífsleiðinni sem hafa
verið samrýndari en þau. Þegar hér
var komið voru þau á miðjum aldri
og lífsbaráttan orðin léttari en
löngum hafði verið frá því að þau
hófu búskap. Mesta happ töldu þau
að húsbóndinn hafði haft fasta
vinnu alla tíð og hitt að þau fengu
inni í verkamannabústöðunum. Að
flytja í sitt eigið húsnæði á kreppu-
árunum hefði ekki tekist nema á
þennan farsæla hátt.
Eins og siður var á flestum heim-
ilum á þeim tíma vann Vilborg inni
á hpimilinu ncr verkefnin voru mörff
meðan börnin uxu úr grasi. Það
var í nógu að snúast við að sauma,
þvo og sjá um matargerð þegar öll
íjölskyldan var heima. Umhyggjan
fyrir fjölskyklunni var æðsta tak-
markið. Þegar um hægðist var ekki
ástæða til að fara út á vinnumark-
aðinn því að kröfur þeirra hjóna i
lífskjarakapphlaupinu lágu ekki í
auknun tekjum heldur í minna
vinnuálagi. Og það tókst eins og
best var á kosið. Mikið og gott
samband var við börnin og fjöl-
skyldurnar alla tíð og velferð þeirra
borin fyrir brjósti. Fáir dagar tel
ég hafí liðið án þess að talað væri
saman í síma eða komið við á
Hofsó. Því taldi Vilborg það hið
mesta flan þegar við Agnes tókum
okkur upp úr Búðardal og fluttum
vestur um haf í nokkur ár. Við
myndum áreiðanlega týnast þar og
svo væri aðeins hægt að skrifast
á. Tilefnið þurfti að vera ærið mikil-
vægt til að símtólið væri tekið upp
og hringt á milli heimsálfa eins og
nú er daglegt brauð. Því var gleðin
mikil þegar við komum til baka og
fluttum í Búðardal á ný. Fjarlægð-
in hafði áður verið mikil vestur í
Búðardal en nú var eins og við
byggjum í túnfætinum.
Aldrei eignuðust þau hjón neitt
farartæki, ekki einu sinni reiðhjól
sem hefði verið þægilegt að hafa
til að fara á til vinnu þegar umferð-
in var minni en nú er hér í borg-
inni. Á hinn bóginn fóru þau í
starfsmannaferðir sem í boði voru
og áttu þaðan margar skemmtileg-
ar minningar sem oft voru rifjaðar
upp. Meðan við bjuggum í Búðard-
al komu þau þangað á hverju sumri.
Sérstaklega hafði Aðalsteinn mikla
ánægju af að koma vestur og hitta
kunningja sem hann hafði átt sam-
skipti við í gegnum starfið í ára-
tugi og spjalla við þá. Ein ferð er
mér þó minnisstæðust og það er
ferð sem börnin og tengdabörnin
buðu þeim hjónum í þegar Aðal-
steinn varð sextugur. Farið var um
Suðurlandið í blíðskaparveðri svo
að vart fannst skýskaf á himni.
Heimsóttir voru staðir sem þau
höfðu ekki séð í nokkra áratugi og
gaman var að sjá hve þau glöddust
yfir þeim framförum sem þar höfðu
orðið á þeim tíma.
Með hækkandi aldri minnkaði
þrekið og erfiðleikar sóttu að,
bæði andlega og líkamlega. Eftir
að Aðalsteinn féll frá elnaði sjúk-
leiki Vilborgar og síðustu misserin
voru henni ákaflega erfið. Ég vil
hér með fyrir hönd aðstandenda
Vilborgar þakka hjúkrunarfólki og
læknum á Dvalarheimilinu Hrafn-
istu fyrir einstaka hjúkrun og hlý-
leik í allri aðstoð og umönnun
meðan hún dvaldi þar. Með Vil-
borffu er fallin ein af beim stoðum
sem farsæld sérhvers þjóðfélags
byggist á. Hún sóttist ekki eftir
að starfa utan heimilisins heldur
sinnti því hlutverki sem hún kaus
sér með sæmd og reisn alla tíð.
Blessuð sé minning Vilborgar
Jónsdóttur.
Brynjólfur Sandholt.
Hún Bogga mágkona er dáin og
hafði þráð það lengi, líklega næst-
um frá því að Lalli hennar féll frá.
Ung var hún gefin Aðalsteini, og
svo voru þau samrýnd og samhent
alla tíð, að vel mátti trúa, að hann
biði við rúmstokk hennar að taka
á móti henni. Hún kom inn í fjöl-
skyldu okkar, þegar kynslóðir voru
að skarast með seinna hjónabandi
föður okkar og miklum barneign-
um. Þau ungu hjónin tóku völdin
á efri hæð í húsi tengdaforeldra
hennar á Lindargötu 23, og urðu
þær stjúptengdamæðgur samtímis
uppteknar við að koma okkur
krökkunum í heiminn, níu í allt,
þar af okkur sex stelpunum, þrem
hjá hvorri. Þau Bogga linntu þó
ekki fyrr en strákurinn var kom-
inn, en þá í nýjum heimkynnum
þeirra í verkamannabústöðunum
við Hofsvallagötu. Það kom sér því
vel, hve einstaklega barngóð Bogga
var, og um leið hlý og góð vinkona
móður okkar, en þannig var allt
hennar geðslag og persónuleiki.
Eigum við um það margar minning-
ar, sem við erum henni þakklátar
fyrir.
Þessi stóri barnahópur varð í
reynd eins og einn systkinahópur,
og sérstaklega urðum við stelpurn-
ar samrýndar. Var elsta dóttir
Boggu þar sýnu elst, enda upp frá
því kölluð „Palla stóra“. Pössuðum
við hver aðra samkvæmt hinu
venjuhelga lögmáli aldursraðar, en
oftast var lagt á ungar herðar
nefndrar Pöllu að hafa forystu og
taka svari okkar yngri. Fólk gerð-
ist spurult um þessar hnátur, sem
hún passaði, og sperrti eyrun, þeg-
ar hún svaraði af eðlislægri sam-
viskusemi, að þetta væru föður-
systur hennar. Varð það til þess,
að sumir fóru að kalla hana sjálfa
föðursystur, þótt öfugt væri.
Þær tengdamæðgur pössuðu
einnig hvor aðra vel með sínum
hætti. Báðar voru fyrirmyndar
húsmæður að upplagi úr heima-
högum og af þjálfun, velmatreið-
andi, velsaumandi og veluppa-
landi. En þær skildu, að líkaminn
hneigðist til að slakna yfir pottum
og húsþrifum, og andinn með. Því
lögðu þær fyrir sig göngur allt út
á Granda og víðar, en komu gjarn-
an við í bakaríi á heimleiðinni að
fá sér orkubót eftir gönguna og
hátíðabrigði frá heimabakkelsi,
sem þær þurftu að reiða af hönd-
um í stríðum straumi fyrir heima-
fólk. Henti húsbóndi og tengdafað-
ir, víðkunnur af beinskeyttri en
góðlátlegri kímni, stundum gaman
að þessum hátíðarstundum þeirra
og mótsögnum í orkubúskap, og
fékk þær stundum niður á olíustöð
að vega þær og skrá. Okkur hinum
var hins vegar miður skiljanlegt,
hvernig slíkir snillingar í köku-
bakstri gátu fundið jákvæða til-
breytni í aðfengnu bakkelsi, en
svona er mannssálin.
Þegar kom að því eftir tólf ára
búskap, að unga fjölskyldan hleypti
heimdraganum og færði bú sitt
vestur í bæ. Þótti okkur systkinun-
um í fyrstu æði tómlegt á loftir.u,
en um leið framand- og ævintýra-
legt að koma í nýjabrum steinhúss
í vesturbænum að njóta ljúflegrar
gestrisni Boggu, sem ætíð hafði
það við að leggja á borð í stof-
unni, helst sparistell. Og ekki
spilltu tíð innlit þeirra á Lindargöt-
una. Aðdragandi vistaskiptanna
var sá, að Aðalsteinn hafði ungur
bundið trúss sitt við Landsverslun
og Héðin Valdimarsson og fylgdi
honum yfir í nýstofnaða Olíuversl-
un fyrir sjötíu árum, svo sem kom-
ið hefur fram í afmælisskrifí. Sem
félags- og stjórnmálafrömuður
beitti Héðinn sér fyrir upphafi
verkamannabústaða. og edevmdi
þá ekki starfsfélögum sínum. Að
endurgjaldi hlaut hann og fyrirtæk-
ið ævitryggð vandaðs og samhents
hóps samverkamanna. Milli þeirra
hjóna og Lalla og Boggu myndað-
ist vináttu- og trúnaðarsamband,
sem mun fágætt undir slíkum
kringumstæðum.
Reglusemi, ráðdeild og skipu-
lagshæfni þeirra hjóna eigum við
það að þakka, að þau eru komin
inn í íslandssöguna sem dæmi í
könnun fræðimanns á lífsháttum í
Reykjavík á fjórða áratugnum, sem
síðan var tekið upp í íslenskan
söguatlas, 3. bindi. Þar má lesa,
hvernig þau skipulögðu líf sitt,
dagstundir, húsakost, heimilishald,
neysluútgjöld og uppeldi barna
sinna, svo að hvergi féll blettur né
hrukka á og aldrei var hætt á óhóf
né öryggisleysi. Svo vandlega var
ráðum ráðið, að þau mundu nánast
alla tíð, hvað var til ráðstöfunar á
hverjum tíma og hvað hver hlutur
kostaði. Einnig er tíundað, af hverri
hófsemd þau tóku þátt í samkvæm-
is- og menningarlífi og hvernig fjöl-
+ Helgi Jensson fæddist í
Reykjavík 13. apríl 1929.
Hann lést á heimili sinu 23.
nóvember síðastliðinn og fór
útför hans fram í kyrrþey 1.
desember.
Nú er lokið löngu og erfiðu veik-
indastríði Helga frænda, en hann
lést 23. nóvember síðastliðinn eftir
hetjulega baráttu við ólæknandi
sjúkdóm. Lengstan tímann var
hann bjartsýnn á bata, en það fór
á aðra leið.
Það er sannarlega eftirsjá að
Helga, sem var dáður og virtur,
bæði af skyldum og vandalausum.
Hann var rólegur maður, stilltur,
en átti til skemmtilega glettni sem
engan meiddi. Hann var áreiðanleg-
ur og orðum hans mátti treysta og
hjálpsamur var hann. Þess nutum
við móðursystur hans á ýmsa lund.
Þeim fannst hátíð á elliheimilinu
Grund þegar Helgi og Dóra komu
með móður hans fjörgamla í heim-
sókn. Þá var eins og þær væru all-
ar orðnar stelpur aftur. Það er nú
þannig með fjörgamalt fólk að það
man einna best það sem gerðist
þegar það var ungt.
Helgi var lánsamur í ævistarfi
sínu sem loftskeytamaður í Gufu-
nesi jafnt sem einkalífinu. Hann
kvæntist Dóru Frímannsdóttur
1950 og áttu þau fjögur börn, Inga
Frímann, Gunnlaug Jens, Helga og
Guðrúnu Sigríði, allt dugnaðarfólk
í góðum stöðum. Barnabörnin veittu
Helga ómælda ánægju, enda var
hann blíður og barngóður með af-
brigðum.
Þau hjón ferðuðust töluvert, bæði
utanlands og innan. Þá þótti Helga
gott að komast í veiðivatn eða á.
skyldan . vann úr þeirri reynslu.
Hófsemi þeirra og tilhliðrunarsemi
var slík, að þeim entist íbúðin alla
ævi, þar til þau fengu öldruð inni
á Hrafnistu, og aldrei eignuðu þau
sér einkabíl, en komust allra sinna
ferða með almenningsfarartækj-
um og í hópferðum, þar til börnin
fóru að taka þau upp á sinn eyk.
Orðvör og gætin fóru þau sér
hægt í félagslegum efnum, flíkuðu
ekki flokkspólitískri afstöðu og
fóru ekki í manngreinarálit í því
tilliti.
Þau hjónin fóru vel með allt, sem
umhverfís þau var, ekki síst börnin
og hvort annað. Að öðrum kosti
hefðu börnin ekki mannast svo
vel, né þau sjálf náð um og yfir
nírætt. Síðustu þrjú og hálft ár, frá
því hann leið, hefur hún lifað hljóðl-
átri tilveru og mest í fortíðinni við
horfnar hamingjustundir. Þær
sömu stundir þökkum við af hjarta
og vottum fjölskyldunni innilega
hluttekningu.
Anna, Pálína og Rósa
Guðmundsdætur.
Flugur átti hann margar listilega
hnýttar, sem hann sagðist dútla við
að hnýta í góðu tómi. Annað áhuga-
mál hafði hann sem honum þótti
skemmtilegt og hressandi, en það
var golf. Annars var hann mikill
heimilismaður og þar undi hann sér
best.
Helgi barðist við sjúkdóm sinn
heima, þar sem Dóra hjúkraði hon-
um með mestu prýði til hinstu
stundar. Fyrir það verðum við syst-
ur ávallt þakklátar.
Ég samhryggist Dóru og börnun-
um, systur minni Guðrúnu og Birni,
bróður Helga. Blessuð sé minning
góðs manns.
Anna Helgadóttir.
Þetta er bókin...
Leyndardómar Vatnajökuls eítir
Hjörleif Guttormsson og
Odd Sigurðsson
íyrir alla sem
unna íslenskri
náttúru
€%F)ÖLL OG FIRNINDl Dreifing: l>11»I60SACA‘,*
Uulsmii: 567 1777
HELGIJENSSON