Morgunblaðið - 23.01.1998, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
HEIMAEYJARGOSIÐ
FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1998 23
hjá þeim sem voru úti í Eyjum var
gaseitrun, sem þekkt er t.d. úr
Heklugosum. Koltvísýringur sem
myndast er einum og hálfum sinn-
um eðlisþyngri en venjulegt and-
rúmsloft og gat því leynst í lægðum
og kjöllurum. Þegar komið var fram
í febrúar mátti sjá útblástur bif-
reiða liggja ofan á gasinu eins og
þráð, en það var ósýnilegt og mönn-
um tekinn vari fyrir að beygja sig
niður úti. Var um tíma nokkurs kol-
sýrings vart, sem fólki gat orðið illt
af. 17. febrúar var augiýst hættu-
svæði af þeim sökum. Eitt banaslys
varð af þessu síðar í gosinu er mað-
ur fór einn og óséður ofan í kjallara.
En yfirleitt var auðvelt að varast
þetta.
Skelfíleg eyðilegging
Eftir fyrstu vikuna var ástandið
ekki gott. Mikill kraftur í hraun-
rennslinu og það stefndi á höfnina.
Jarðýtur voru settar til að hlaða
upp varnargörðum. Eldfjallið varð
myndarleg keila, en þá tók vestur-
barmur gígsins að skríða með tug-
um milljóna lesta af gosefnum í átt
til bæjarins og hraunskriðan kaf-
færði hús. Eftir að hrundi úr gíg-
barminum 20. febrúar stóð upp úr
hraunstraumnum um 70 m hár efn-
ismassi og mátti sjá hvar hann
sigldi í honum. Voru daglega fluttar
frétth- af þessum svonefnda Flakk-
ara, þar til hann á endanum stöðv-
aðist skammt frá kælda hraunjaðr-
inum í marslok. Annar minni hafði
þá slegist í för.
Þetta var allt hrikalegt á að
horfa. Skelfileg eyðilegging blasti
við og þegar komið var fram í mars
æddi hraunflóð eftir heilum götum
og sópaði húsunum af grunni á und-
an sér. Minnisstæða nótt stóðum við
og horfðum á gamla þriggja hæða
Hótel Berg rugga framan í hraun-
kantinum þar til það lét undan
þrýstingnum og skall fram yfir bfl-
skúrinn, sem Sigurður hótelhaldari
hafði rétt nýlega farið inn í eftir
jámbraut sonar síns og smeygt sér
út um rifuna á hurðinni sem askan
lagðist að. Þar held ég að maður
hafi séð hurð skella næst hælum.
Skammt frá voru menn í kappi að
reyna að bjarga gömlum, dýrmæt-
um vélum úr Vélskólanum. Gamla
rafstöðvarhúsið gleyptu eldarnir og
götuljósin slokknuðu. Ailt svart ut-
an hvað eldarnir lýstu upp. 27. mars
brann Hraðfrystistöð Vestmanna-
eyja og menn voru önnum kafnir við
að flytja símstöðvarhúsið upp í
Gagnfræðaskólann. Þessar myndir
ber fyrir augu þegar gosdagar úti í
Eyjum eru rifjaðir upp.
Hraunið kælt með sjó
I marsmánuði var fyrir alvöru
hafín tilraun með sjókælingu, sem
dr. Þorbjörn Sigurgeirsson og fleíri
höfðu trú á. Snemma í mars var
sprautað úr dæluskipum á
hraunjaðarinn austur af hafnar-
garðinum og margir töldu að tekist
hefði að hnika til stefnu hraunsins,
sem annars hefði runnið út í höfnina
að austan. Ekki er undarlegt þótt
þeim, sem horfðu á menn standandi
með mjóa vatnsslöngu og pusa á 15-
20 m háan glóandi hraunvegg er
seig áfram, sýndist þetta æði óraun-
sætt. En aðferðin byggist á því að
ná að kæla framhliðina úr 1.100
gráðum niður fyrir 700 gráður svo
að hún storknaði og veitti fyrir-
stöðu, sem hraunelfan svo hrannað-
ist upp á bak við. í mánaðarlokin
komu loks með flugvél 40 banda-
rískar háþrýstidælur og slöngur,
sem juku vatnskraftin um 50% og
réðu úrslitum. 28. mars hljóðaði
fréttin til Morgunblasins svo að nú
stæðu fiskvinnsluhúsin ein á milli
hraunsins og hafnarinnar. Hinn 31.
mars stöðvaðist hraunstraumurinn
loks þar sem hann gnæfði hátt og lá
upp að horni ísfélagshússins og
Fiskiðjunnar. Milli línanna í frétt-
inni kl. 10 um kvöldið má lesa furðu
þar sem segir að hraunveggurinn
virðist raunverulega hafa verið
stöðvaður, hafi myndað kaldan 15-
20 m háan varnarvegg sem hlaði
glóandi hrauninu upp að baki. Eftir
gos mátti sjá þennan háa stirðnaða
hraunkant þar sem hann hafði kom-
ið í sundið milli stóru fiskvinnslu-
húsanna og þetta sýnilega undur
Morgunblaðið/Sigurgeir
A HRAUNSTRAUMURINN
tekur húsin við Heima-
götu, malar þau og grefur.
-4 BARIST við eldana
með sjókælingu. Ekki náð-
ist að bjarga Hraðfrystistöð-
inni en hraunveggur-
inn var stöðvaður við hús-
vegg Isfélagsins
og Fiskiðjunnar.
▼ AUSTURBÆRINN að fara
á kaf í byrjun mars.
Morgunblaðið/Sigurgeir
▲ MEÐAN eldarnir grófu og gleyptu húsin reyndu björgunarmenn að bera
út úr þeim húsum sem voru í mestri hættu.
með hraunrennslinu og loks sendi al-
mannavarnanefnd 3. júlí frá sér tilkynn-
ingu um að gosvirkni í fellinu væri hætt.
Gosið í Heimaey hafði þá staðið í 155
daga og myndað um ferkólómetra hraun
á landi og 2,3 ferkflómetra í sjó, auk Eld-
fellsins, sem að lokum reis þarna 220
metra hátt.
mundi eflaust enn draga að ferðafólk á
borð við píramídana, ef þessar minjar
hefðu ekki verið hreinsaðar burt. Hvað
um það, þetta var í fyrsta skipti sem
hraunrennsli var stöðvað með vatni og
vekur enn heimsathygli.
Þarna urðu þáttaskil. Úr því fjaraði
gosið smám saman út. Stöðugt var fylgst
Morgunblaðið/Sigurgeir