Morgunblaðið - 23.01.1998, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1998
LISTIR
MORGUNB LAÐIÐ
Sannkallaðir glæsitónleikar
Morgunblaðið/Kristinn
Jenö Jando við píanóið.
TÓIMI.IST
lláskólabíó
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Flutt voru verk eftir Kodály, Liszt, og Bartók.
Einleikari: Jenö Jando. Stjórnandi: En Shao.
Fimmtudagurinn 22. janúar, 1998.
ÞETTA voru sannkallaðir ungverskir tón-
leikar, hvað snertir efnisval og einleikara og
hófust tónleikarnir á Dönsum frá Galanta, eftir
Kodály, þar sem leikið er með margvísleg ein-
kenni ungverskra þjóðlaga á meistarlegan
máta. En Shao er frábær stjórnandi og magn-
aði upp hjá hljómsveitinni mjög góðan leik og
skemmtilegar útfærslur á alls konar hraða-
breytingum. Nokkrir félagarnir í hljómsveit-
inni áttu sérlega fallega leiknar stófur, m.a.
Einar Jóhannesson.
Tvö næstu viðfangsefni eru eftir Franz
Liszt, sem talinn er vera fæddur Ungverji, þó
nokkuð sé óvíst um slíkt. Hann samdi í raun að-
eins tvo píanókonserta, sem er sérkennilegt,
þegar það er haft í huga, að hann var einn
mesti pínanóleikari sögunnar. Liszt fæddist
1811 og hann er alinn upp í niðurlagi klassíska
tímans, þar sem rómantíkin var að verða til
sem liststefna og það kom meðal annars í hlut
Liszts, að móta tónmál þessa tímabils og munu
fáir hafa haft eins mikil áhrif á þróun hljóm-
fræði og hann, enda eru verk hans að miklu
leyti byggð upp sem hljóðfræðilegar skreyting-
ar, þar sem hver leikútfærslan rekur aðra.
Konsertarnir eru glæsiverk mikil, sem Jenö
Jando náði svo sannarlega að útfæra af glæsi-
brag, sérstaklega seinni konsertinn, sem
ofinn er saman úr meiri andstæðum en sá
fyrri. Þar fer ekki á milli mála, að Jenö
Jando er mikill tekniker og hljómsveitin
undir stjórn En Shao var á köflum nokk-
uð góð. Auk þess að hafa mikil áhrif á
þróun hljómfræði og tónsmíði var Liszt
einn af skapendum hinnar rómantísku
hljómsveitar og mátti heyra mörg
skemmtileg tilþrif, sem hljómsveitin
leysti nokkuð vel af hendi og ber sérstak-
lega að nefna sellóeinleik í seinni konsert-
inum, er var mjög fallega mótaður af
Bryndísi Höllu Gylfadóttur.
Lokaverk tónleikanna var balletsvítan
„Mandaríninn yfirnáttúrulegi“ eftir Béla
Bartók. Þetta sérstæða verk er eitt af
meginhljómsveitarverkum 20. aldarinnar
og stendur nærri ballettunum eftir Stra-
vinskíj og minnir margt í Mandarínanum á tón-
mál og hljómsveitarrithátt hins síðarnefnda.
Hljómsveitin undir stjóm En Shao lék verkið
sérlega vel og aftur átti Einar Jóhannesson fal-
legan einleik, ásamt öðrum félögum sínum.
Þetta voru sannkallaðir glæsitónleikar og
bar þar hæst leik Jenö Jando og flutning
hljómsveitarinnar á meistaraverki Bartóks.
Jón Ásgeirsson
Tónleikar með
verkum
Arvos Parts
KAMMERSVEIT Reyjkjavíkur.
KAMMERSVEIT Reykjavíkur
heldur 1. febrúar tónleika í Lang-
holtskirkju, sem helgaðir eru verk-
um eistneska tónskáldsins Arvos
Párts. Stjómandi á tónleikunum
verður Andreas Peer Káhler.
Hann er aðalstjórnandi kammer-
sveitarinnar
Unter den
Linden í Beriín
og hefur unnið
mikið fyrir Arvo
Párt, sem verð-
ur viðstaddur
tónleikana.
Arvo Párt,
sem býr nú í
Arvo Part Berlín, er eitt
þekktasta tón-
skáld nútímans, þótt verk hans hafi
ekki oft heyrst á tónleikum hér á
landi segir í kynningu. Verkin, sem
leikin og sungin verða, em frá síð-
asta tímabili í tónsköpun hans eða
samin eftir 1976. Þau byggjast á
þríhljómum og tónstigum sem eru
mjög einkennandi fyrir tónlist
Párts, nk. bjölluhljómur. Þennan
stíl kallar hann sjálfur Tintinna-
buli-stíl (lat. tintinnabuli = bjöll-
ur). Verk Párts era hæglát og
hljómfögur leit kyrrðar og kær-
leika. Flest verka hans era trúar-
legs eðlis, bæði þau sem byggjast á
texta og þau sem era eingöngu
skrifuð fyrir hljóðfæri.
Fjögur verk verða flutt: Frates
fyrir fiðlu, strengjasveit og slag-
verk; Es sang vor langen Jahren
fyrir altrödd, fiðlu og víólu; Tri-
sagion fyrir strengjasveit; Te De-
um fyrir kóra, píanó, segulband
(vindhörpu) og strengjasveit.
Einleikari á fiðlu verður Rut
Ingólfsdóttir og einsöngvari Alina
Dubik. Kór Menntaskólans við
Hamrahlíð og Hamrahlíðarkórinn
syngja með kammersveitinni verk-
ið Te Deum og er Þorgerður Ing-
ólfsdóttir kórstjóri. Með þessum
tónleikum heldur kórinn hátíðlegt
30 ára afmæli sitt. Forsala að-
göngumiða verður í Máli og menn-
ingu, Laugavegi 18.
Hughes rýfur
áratugaþögn um Plath
Rapp-ljóð-
skáld ráðið
til BBC
London. The Daily Telegraph.
TÆPLEGA fimmtugur rappari
verður fyrsta „hirðljóðskáld"
breska ríkisútvarpsins, BBC.
Rapparinn, John Agard, segir að
ástæðan fyrir litlum áhuga almenn-
ings á ljóðlist sé hvemig hún sé
kynnt og vill hann að ljóðin verði
kynnt í sem flestum þáttum út-
varpsins.
Agard hefur samið 26 ljóðabæk-
ur fyrir börn og fullorðna. Hann
leggur til að ljóð sem tengist garð-
yrkju, verði flutt í garðyrkjuþátt-
um og matarljóð í matreiðsluþátt-
um. A þann hátt höfði ljóðið til
fleira fólks og öðlist víðtækari
merkingu.
Það var Ljóðafélagið sem valdi
Agard úr stóram hópi ljóðskálda
og fær hann um 1,2 milljónir ísl.
kr. fyrir hálfs árs vera hjá BBC.
Er ráðning hans hluti af opinberu
ljóðaverkefni sem um 54 milljón-
um verður veitt til. Verða ljóð-
skáld ráðin tímabundið til nokk-
urra stórfyrirtækja, m.a. Marks
og Spencer og dýragarðsins í
London.
FRÁ því að breska skáldkonan
Sylvía Plath svipti sig lífi árið
1963, hefur eiginmaður hennar,
lárviðarskáldið Ted Hughes,
nær ekkert tjáö sig um dauða
hennar eða samlíf þeirra. Því
hefur útgáfa 88 Ijóða hans til
Plath komið mönnum í opna
skjöldu og þykir mikill fengur
að þeim, að því er segir í
Independent. Ljóðasafnið nefnis
„Birthday Letters“ (Afmælis-
bréf).
Tilvist ljóðanna kemur ekki
síður á óvart en á hvern hátt
Hughes tjáir tilfinningar sínar.
Samband Ijóðskáldanna hefur
verið eitt hið þekktasta í breskri
bókmenntasögu og mikið um
það ritað og rætt, allt frá þeim
degi sem Plath framdi sjálfs-
morð frá tveimur ungum börn-
um þeirra hjóna. Svívirðingar
og reiðilestrar hafa dunið á
Hughes, ekki síst frá bandarísk-
um femínistum sem hafa kennt
honum um dauða Plath. Er Hug-
hes heimsótti breska háskóla á
áttunda og níunda áratugnum
voru ósjaldan gerð að honum
hróp, hann kallaður morðingi og
þaðau af verra.
Hughes hefur ekki svarað
þessari gagnrýni beint, hefur
látið sér nægja að leiðrétta
rangfærslur blaðamanna og ævi-
sagnaritara án þess að bæta
nokkru nýju við. Og það sama
hefur gilt um fjölskyldu hans.
Líklega átti enginn von á játn-
ingum frá hendi Hughes, þær
voru miklu fremur á sviði eigin-
konunnar. Hann virtist ónæmur
fyrir gagnrýni, fálátur og
ósveigjanlegur, oft uppnefndur
„Járnmaðurinn" eftir barnabók
sinni. Nú kemur hann gagn-
rýnendunum, sem sökuðu hann
um tilfinningaskort að óvörum
og dýpkar um leið skilning
manna á Plath. Dregur upp
mynd af tilfinningaheitri og líf-
legri konu í stað hinnar lífiausu
myndar af eiginkonu sem svipti
sig lífi vegna þess að eiginmað-
urinn yfirgaf hana fyrir aðra
konu.
í ljóðunum útskýrir hann fyr-
ir Plath hvernig hlutirnir hefðu
átt að ganga fyrir sig, hann
rifjar upp fyrstu kynni þeirra
og lýsir andliti hennar. Dregur
upp mynd af konu sem er knúin
sjálfseyðingarhvöt, fyrstu
sjálfsmorðstilraunina gerði hún
árið 1943 þegar hún var tvítug.
Hann lýsir því hvernig það er
að gera sér grein fyrir því að
það að elska Plath var eins og
að leggja út á úfið úthaf. „Ég
gerði mér ekki grein fyrir því
að ég var orðinn nauðsyn," seg-
ir hann á einum stað. Og þótt
ljóð hans um eiginkonuna út-
skýri ekki hvers vegna hún
kaus að enda líf sitt, og gefi
ekki svar við því hvort skáldin
hefðu getað lifað saman, þykja
þau dýpka og auðga myndina
af Plath. Fyrir það beri að
þakka.
Einleikstón-
leikar í Hvera-
g-erðiskirkju
GUNNAR
Kvaran selló-
leikari heldur
einleikstónleika,
til styrktar
flygilkaupasjóði
Hveragerðis-
kirkju, sunnu-
daginn 25. janú-
ar kl. 16.30.
Á efnisskrá
era m.a. tvær
einleikssvítur eftir J.S. Bach.
Aðgangseyrir er 1.000 kr.
---------------
Franskt
tónlistartímarit
Sigrún Eð-
valdsdóttir í
fremstu röð
SIGRÚN Eðvaldsdóttir fiðluleikari
er í hópi þeirra hljóðfæraleikara í
heiminum, sem búast má við að
skari fram úr á komandi árum.
Þetta er álit þeirra Frakka sem
bezt þekkja til tónlistarheimsins, ef
marka má Le monde de la
musique, eitt helzta tónlistartíma-
rit Frakklands.
Undir yfirskriftinni ,AJdamóta-
kynslóðin 2000“ birtist í þessu virta
tímariti á dögunum úttekt á því
hvaða tónlistarfólk af yngri kyn-
slóðinni sérfræðingar blaðsins telja
líklegast til afreka á næstu árum.
Sigrún er talin í hópi efnilegustu
fiðluleikaranna, ásamt fólki eins og
Joshua Bell, Söruh Chang, Hilary
Hahn, Maxim Vengerov og Vadim
Repin, svo nokkur nöfn séu nefnd.
I umfjölluninni er tekið fram að
tónleikar Sigrúnar í New York í
desember síðastliðnum hafi tekizt
mjög vel. Frammistaða hennar þar
hefur að minnsta kosti orðið til
þess að vekja athygli hinna frönsku
tónlistarspekinga.
------♦♦♦------
Gunnar
Kvaran
Nýjar bækur
• STÚLKA. Ljóð eftir íslenskar
konur er XI bindið í ritröðinni Is-
lensk rit. Ritstjórar era Ásdís
Egilsdóttir, dósent í íslenskum
bókmenntum, og Helga Kress,
prófessor í almennri bókmennta-
fræði, báðar við Háskóla íslands.
Stúlka er sýnisbók ljóða eftir
43 íslenskar skáldkonur frá tíma-
bilinu 1876 þegar fyrsta ljóðabók-
in eftir íslenska konu, Stúlka eftir
Júlíönu Jónsdóttur, kemur út og
fram til okkar daga. Helga Kress
valdi ljóðin og ritar ítarlegan inn-
gang þar sem hún fjallar um
Ijóðagerð íslenskra kvenna frá
upphafi fram til um það bil 1970
með sérstakri áherslu á stöðu
þeirra í bókmenntasögu og bók-
menntahefð, uppsprettu ljóðanna
og viðtökur. í úrvalinu eru per-
sónuleg ljóð fremur en þau sem
fjalla um opinber málefni og
reynast konurnar mjög mikið
fjalla um sjálfan skáldskapar-
vandann, það að vera kona og
skáld, eins og segir í inngangi rit-
stjóra. Bókinni fylgir bókarauki
sem er Skáldkvennatal og tekur
það til allra nafngreindra skáld-
kvenna og ljóðabóka þeirra frá
1876 til 1995. Enn fremur er ljóð-
um hvers skálds fylgt úr hlaði
með stuttu æviágripi skáldsins
þar sem einnig er bent á mikils-
verð atriði ljóðagerð viðkomandi.
Utgefandi er Bókmenntafræði-
stofnun Háskóla íslands. Stúlka.
Ljóð eftir íslenskar konur er 439
bls., innbundin. Verð kr. 4.980.
Dreifíngu annast Háskólaútgáf-
an og Bókmenntafræðistofnun Há-
skóla Islands.