Morgunblaðið - 12.11.1998, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
H

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HÖLDUM YÖKU
OKKAR
RÁÐSTEFNA Barnaheilla um kynferðislegt ofbeldi gegn
börnum var haldin í Reykjavík í fyrradag, með þátttöku
erlendra og íslenskra sérfræðinga á þessu sviði. Augljóst er,
af þeim erindum sem flutt voru á ráðstefnunni, að víða er
pottur brotinn og mörg vítin sem varast ber.
Það nær auðvitað ekki nokkurri átt, að í fæstum þeirra
kynferðisbrotamála gagnvart börnum hérlendis sem rann-
sökuð eru af lögreglu er þolendum tryggður réttargæslumað-
ur. Þetta kom fram í viðtali í nóvemberhefti fréttablaðs
Barnaheilla við Sif Konráðsdóttur lögmann, en blaðið er að
þessu sinni helgað umfjöllun um kynferðislegt ofbeldi gegn
börnum.
Sif greinir frá því að börnum og raunar öllum þolendum
kynferðislegs ofbeldis hafi verið tryggður skýlaus réttur til
réttargæslu í nágrannalöndum okkar allt frá 1980. Þannig er-
um við Islendingar allt að 20 árum á eftir Norðurlöndunum í
þessum efnum og því er það vissulega spor í rétta átt, að
dómsmálaráðherra hefur sagt það vera forgangsmál hjá rétt-
arfarsnefnd að ljúka umfjöllun og tillögugerð um nýjar laga-
reglur um rétt brotaþola. Fram hefur komið að frumvarp um
þessi mál verði líklega lagt fram á Alþingi fyrir áramót.
Á ráðstefnunni kom einnig fram í máli Braga Guðbrands-
sonar, forstjóra Barnaverndarstofu, að í undirbúningi væri
könnun á vegum Barnaverndarstofu á ferli kynferðisafbrota-
mála gagnvart börnum í gegnum kerfið og á ástæðum þess að
aðeins lítill hluti þeirra mála þar sem grunur er um kynferð-
isafbrot leiðir til ákæru.
Það er brýn nauðsyn að sem gleggstar upplýsingar liggi
fyrir um þessi efni, því geysilega mikið er í húfi fyrir sálar-
heill barna sem eru þolendur í kynferðisafbrotamálum, að
mál séu rannsökuð í þaula og þeir sem ábyrgir eru fyrir brot-
um, séu látnir sæta ábyrgð.
Þá kom glöggt fram í erindi breska sérfræðingsins Johns
Carrs hversu vel á varðbergi foreldrar og kennarar þurfa að
vera gagnvart notkun barna á svokölluðum spjallrásum á
Netinu, eða því sem í daglegu tali er nefnt „irkið“: Carr lýsti
því hvernig barnaníðingar nota „irkið“ til þess að efna til
kynna við börn undir fölsku flaggi. „Níðingarnir kynna sig til
leiks sem börn og geta efnt til það náinna kynna að börnin
samþykkja að hitta „nýja félagann“ einhvers staðar,“ sagði
Carr. Hann sagði að eftir að níðingarnir hefðu þannig lokkað
börn til sín beittu þeir þau kynferðislegu ofbeldi og stundum
væri um þaulskipulagða og yfirvegaða starfsemi að ræða.
Kynferðisglæpir gegn börnum eru viðurstyggð og öllum
þeim sem hlutverki hafa að gegna, að því er varðar uppeldi
og vernd barna og ungmenna, ber að taka höndum saman í
baráttunni gegn glæpunum, þar sem markmiðið er það eitt
að uppræta glæpina.
STARF í FRAM-
HALDSSKÓLUM
AF KÖNNUN menntamálaráðuneytisins á starfstíma í
framhaldsskólum skólaárið 1997-1998 má ráða, að að-
halds þess sem ráðuneytið boðar, í bréfi til 31 framhalds-
skóla, sé full þörf, til þess að lögum um starfstíma framhalds-
skóla verði fullnægt.
Einungis einn framhaldssskóli af 31 reyndist hafa kennt
tilskilinn dagafjölda á síðasta skólaári, en það var Hússtjórn-
arskólinn á Hallormsstað. Þar reyndust kennsludagarnir
hafa verið 149 og 158 ef skertir kennsludagar eru taldir með.
Níu aðrir framhaldsskólar náðu tilskildu lágmarki, ef skertir
kennsludagar eru taldir með.
Samkvæmt framhaldsskólalögum skulu kennsludagar ekki
vera færri en 145 á hverju skólaári. Langfæstir reglulegir
kennsludagar reyndust hafa verið í Menntaskólanum við
Hamrahlíð á skólaárinu 1997-98, eða 128 talsins. Þetta sam-
svarar því, að nemendur í MH hafi farið á mis við lögbundna
kennslu í þrjár og hálfa viku á skólaárinu og því vantar lið-
lega 12% upp á lögbundinn fjölda kennsludaga.
Það liggur í augum uppi, að þeir sem fá allt að mánaðar
styttri kennslu á skólaárinu en lögbundið er, standa ekki
jafnt að vígi og þeir, sem hlotið hafa kennslu í tilskilinn daga-
fjölda. Ef marka má þessa niðurstöðu, virðist vera full þörf á
auknu aðhaldi á þessu sviði frá menntamálaráðuneytinu.
Ráðstefna um áhrif evrunnar á íslc
Lönd utan EMU þu
markið hærra en löri
ÞRÍR framsögumanna um áhrif evrunnar: (f.v.) Clive Tomlinson, Magnús Pél
Á hádegi 31. desember
verður gengi sameigin-
legrar myntar 11 Evr-
ópubandalagsríkja
ákveðið. Þess er vænst
að klukkan fímm sama
dag muni ríkisstjórnir
landanna samþykkja það
og á miðnætti rennur
--------------------7---
upp tími evrunnar. Ahrif
þessa nýja gjaldmiðils
voru rædd á ráðstefnu,
sem haldin var í gær.
AÐEINS 50 dagar eru þar til
nýr gjaldmiðill verður tek-
inn í notkun í 11 af 15 aðild-
arríkjum Evrópusambands-
ins. Innreið hins nýja gjaldmiðils vek-
ur margar spurningar, en á ráðstefnu
um áhrif hans á íslenskt efnahagslíf í
gær kom í ljós að eining virðist ríkja
um eitt; á íslensku skal hann heita
evra. Þetta atriði var ekki rætt á ráð-
stefnunni, en það var orðið, sem frum-
mælendur notuðu og vhðist evran
hafa borið evróið ofurliði.
Evran mun setja svip sinn á fjármál
og viðskipti í heiminum og í ræðu
Magnúsar Péturssonar, ráðuneytis-
stjóra í fjármálaráðuneytinu, kom
fram að með tilkomu hennar yrðu rík-
in utan Efnahags- og myntbandalags
Evrópu að setja markið hæiTa en rík-
in utan þess.
Magnús vai’ flytjandinn, en ræðan
var Geirs H. Haardes fjármálaráð-
herra. Ástæðan fyrir því að Geir flutti
ekki ræðuna var sú að hann tafðist á
heimleið fi-á Norðurlandaráðsþingi.
EMU ekki einsdæmi
Magnús hóf mál sitt á að lýsa yfir að
þótt stofnun efnahags- og myntbanda-
lags Evrópu væri sennilega mesti við-
burður á sviði alþjóðafjármála frá því
Bretton Woods-samkomulagið var
gert í lok seinni heimsstyrjaldar þegar
Álþjóðabankinn og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn voru stofnaðii' færi því fjarri
að EMU væri einsdæmi í veraldarsög-
unni. Á þessu sviði hefðu Norðurlönd-
in verið fyrri tii.
,Árið 1873 var Norræna mynt-
bandalagið stofnað með þátttöku
Dana, Svía og Norðmanna og Islend-
ingar voru einnig aðilar vegna ríkja-
sambandsins við Dani,“ sagði hann.
„Þótt hér væri ekki um sameiginlega
mynt að ræða voru norrænu krónurn-
ar jafngildar og jafnnothæfar í öllum
ríkjunum. Þetta myntbandalag leið
undir lok við hrun gullfótarins svokall-
aða við lok fyrri heimsstyrjaldar."
Hann sagði að þetta norræna
bandalag yrði að teljast merkilegt því
að þar hafi mörgum
málum verið skipað með
áþekkum hætti og gert
væri í EMU.
I ræðunni kom fram
að ljóst væri að stofnun
EMU og framþróun þess myndi hafa
áhrif jafnt innan aðildarríkjanna sem
utan, þar á meðal á íslandi. Inntöku-
skilyrðin gerðu ákveðnar kröfur til að-
ildarríkjanna, meðal annars um að við-
halda stöðugleika í verðlags-, vaxta-
og ríkisfjármálum. Þær viðmiðanir
væru hins vegar ekki aðeins tengdar
aðildamkjum EMU.
„Þær eru orðnar að eins konar lág-
markseinkunn í efnahagslegu tilliti á
alþjóðlegum vettvangi," sagði Magn-
ús. „Þau ríki, sem ekki uppfylla skil-
yrðin, fá einfaldlega ekki sæti í úr-
valdsdeild alþjóðaefnahagsmála. Það
þýðir að þessi ríki njóta lakari láns-
kjara og eru á annan hátt talin ótrygg-
ari en ríki, sem uppfylla aðildarskil-
yrðin.“
Hann sagði að því væri mikilvægt
að hagstjórnin í þeim ríkjum, sem
stæðu utan myntbandalagsins, stæðist
þær kröfur, sem gerðar væru til ríkja
á alþjóðavettvangi. Það ætti bæði við
um stefnuna í gengis- og vaxtamálum
og ríkisfjármálum.
Fari hagstjórn úr böndum
vofir refsingin yfir
„Um leið og alþjóðamarkaðurinn
metur stöðuna þannig að hagstjórnin
sé að fara úr böndum refsar hann við-
komandi ríki með því að krefjast
hærri vaxta eða setja gengið undir
þrýsting,“ sagði hann.
Magnús rifjaði upp að á liðnu hausti
hefði ríkisstjórnin ákveðið að efna til
víðtækrar umræðu stjórnvalda og
helstu samtaka atvinnulífsins til að
ræða hugsanleg áhrif efnahags- og
myntbandalagsins á efnahags- og at-
vinnulíf á íslandi. í því skyni var sett-
ur á laggir sérstakur samstarfshópur,
sem kanna átti málið. Hann hefði fyn'
á árinu skilað áfangaskýrslu þar sem
meðal annars væri vakin athygli á því
að áhrifa bandalagsins myndi fyrst í
stað einkum gæta í gengis- og vaxta-
málum.
Hann sagði samráðshópurinn teldi
að EMU myndi að mörgu leyti hafa
jákvæð áhrif á íslenskt efnahagslíf.
Viðskiptakostnaður íslenskra fyrh'-
tækja myndi minnka og aukin hag-
kvæmni í viðskiptum innan mynt-
bandalagsins myndi að einhverju
marki skila sér til innlendra aðila.
Þessi áhrif yrðu þó minni í upphafi þar
sem nokkur mikilvæg viðskiptalönd
íslands, til dæmis Bretar, Svíar og
Danir, myndu ekki taka þátt í banda-
laginu, í það minnsta fyrst um sinn.
Hópurinn ræddi einnig hugsanleg
tengsl íslensku krónunnar við evruna í
framtíðinni, ekki síst í ljósi væntan-
legrar fjölgunar aðildarríkja.
„Niðurstaða hópsins var að
heppilegasta lausnin væri
ótvírætt sú að freista þess að
ná samningum við hinn nýja
Seðlabanka Evrópu um tví-
hliða tengingu íslensku krón-
unnar við evruna þar sem það myndi
styrkja tiltrú á hagstjórn hér á landi,“
sagði hann. „Hér eru vitaskuld ýmis
Ijón í veginum þar sem það er ekki
sjálfgefið að með slíkri tenginu séu
stjórnvöld alfarið að afsala sér réttin-
um til að fella gengið. Slík óvissa get-
ur haft neikvæð áhrif á trúverðugleika
efnahagsstefnunnar, en það er lykilat-
riði í að varðveita stöðugleikann hér á
landi. Eg tel afar brýnt að þetta sjón-
armið sé haft að leiðarijósi við hugsan-
lega endurskoðun á gengisfyrirkomu-
laginu."
Hann sagði að þótt íslensk stjórn-
völd hefðu ákveðið að sækja ekki um
aðild að Evrópusambandinu að svo
stöddu gerðu menn sér fyllilega grein
fyrir því að ekki einungis aðild að
myntbandalaginu heldur einnig al-
þjóðavæðing gerði miklar kröfur um
ábyrga hagstjórn til þeirra landa, sem
vildu láta taka sig alvarlega á alþjóð-
legum vettvangi.
„Þetta þýðir einkanlega, hvort sem
okkur líkai' betur eða verr, að þau
lönd, sem standa utan bandalagsins,
þuifa að setja markið hæn-a en gert
er innan þess,“ sagði hann. „Þetta á
ekki síst við um stefnuna í ríkisfjár-
málum. Ég tel mikilvægt að stefna
ríkisstjórnarinnar miði að þessu
markmiði og við höldum áfram að
treysta stöðu ríkisfjái'mála."
Evran hvatning til hagræðingar
Sigurður B. Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri Verðbréfasjóðs íslands-
banka, fjallaði um áhrif evrunnar á
hagvöxt á Islandi. Hann sagði að flest-
ir virtust vera sammála um að evi'an
myndi verða fyrirtækjum í Evrópu
hvatning til aukinnar hagræðingar,
framleiðni og hagnaðar. Framundan
væri aukin hlutabréfavæðing við það
að einkafyrirtæki og opinber fyrirtæki
breyttust í almenningshlutafélög. Á
næstunni væri í vændum tímabil
lækkandi vaxta.
Sigurður kvaðst eiga von á því að
evran yrði góð fyrir hagvöxt á íslandi.
Hagvöxtur hér hefði verið meiri und-
anfarin fimm ár en næstu 20 ár á und-
an. Engu að síður hefði stöðugleiki
verið meiri en áður og gengi stöðugra.
Helsti hvatinn að auknum hagvexti
væri meiri samkeppni í landinu á
mörgum sviðum að sjávarútvegi með-
töldum.
„Evran veitir betra tækifæri til að
halda áfram þessari þróun, en unnt er
að fá með nokkrum öðrum hætti,“
sagði hann. ,Á næstu árum verður
evran besta tækið sem völ er á til að
auka samkeppni, en hún er um leið
akkeri í gjaldeyrismálum, sem leiðir af
sér minni sveiflur og óvissu í fjár-
magnsmálum. í raun og veru mætti
halda því fram að evran muni óvíða
hafa meiri áhrif en einmitt á Islandi
með því að gera verðsamanburð auð-
veldari og treysta þann stöðugleika,
sem hér hefur tíðkast. Tekjuaukning á
íslandi á fyrsta áratug 21. aldarinnar
getur því orðið með því mesta sem við
þekkjum, jafnvel þótt íslendingar séu
nú þegar komnii' í hóp allra tekju-
hæstu þjóða veraldar."
Evran að niörgu leyti
eins og viagra
Clive Tomlinson, yfirmaður hjá
NatWest, 11. stærsta banka í heimi,
fjallar um evruna og fræðslu þar að
lútandi fyrir viðskiptavini bankans á
Bretlandseyjum. Hann sagði að evran
væri að mörgu leyti eins og stinning-
arlyfið viagra: „Állir hafa heyrt um
fyrirbærið, allir eru að tala um það, en
enginn getur með vissu sagt til um
aukaverkanirnar."
Norðurlöndin
fyrri til með
myntbandalag