Morgunblaðið - 12.11.1998, Síða 56

56 FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998
MORGUNB L AÐIÐ
>
AÐSENDAR GREINAR
Það er svo mörgfii skrökvað
NUVERANDI háskólai-ektor
hefur þau misseri, sem hann hefur
gegnt því embætti, ítrekað hvatt
háskólamenn til aukinnar þátttöku
í þeim opinberu, málefnalegu rök-
ræðu, sem fram þarf að fara í þjóð-
félaginu og hann hefur réttilega
lýst ómissandi til að lýðræðið geti
verið virkt. Enginn getur haft vit-
lega skoðun á nokkrum hlut,
hvorki í kosningum né endranær,
nema hann hafi sæmileg tök á stað-
reyndunum, sem málið varða og
röksamhengi þeirra. Og engir eru
betur til þess fallnir að gera al-
menningi grein fyrir staðreyndum
mála, þannig að því sé ástæða til að
trúa, en það safn af snjöllum mönn-
um, sem til eru í háskólanum. Frá
þessu eru að vísu undantekningar,
sem sanna regluna, en almenning-
ur þekkir þær og varast. Nú síðast
hefur háskólarektor með sama
hætti hvatt kandidatana, sem út-
skrifuðust á dögunum til virkrar
þátttöku í rökræðunni um þjóðmál-
in. Skörp sýn háskólarektors á
mikilvægi hinnar óheftu opinberu
rökræðu fyrir lýðræðið og þróun
samfélagsins verður ekki dregin í
efa. Jarðveginn fyrir hana þarf að
plægja og herfa til að orðræðan
geti blómstrað. Það er nefnilega
svo miklu skrökvað að almenningi í
þessu þjóðfélagi, stundum beint,
stundum óbeint, stundum með
þögninni. Það er skrökvað af ráðn-
um hug til að boða fólk fylgi við
skoðanir, sem reistar em á stað-
hæfingum, sem ekki standast rök-
ræðu þeirra, sem leita staðreynd-
anna og vilja nýta þær til að móta
sér skoðanir. Þessar staðhæfingar
eru endurteknar í sífellu í fjölmiðl-
_j. um, stundum ókeypis í krafti að-
stöðu flytjandans (t.d. ráðherra eða
formanns hagsmunasamtaka),
stundum gegn því
gjaldi, sem aðgangur
að öflugum fjölmiðlum
kostar (sbr% áróðurs-
herferð LÍÚ). Mark-
miðin eru varðstaða
um valdastöður og
varsla sérhagsmuna,
sem greiða herkostn-
aðinn. Leiðin að mark-
miðunum er að villa
um fyrir almenningi,
svo hann viti ekki sitt
rjúkandi ráð og halli
sér áfram í öryggisleit
að þeim, sem með
völdin fara. Og til-
gangurinn helgar með-
alið eftir ævagömlum
forskriftum.
Hér og í greinum, sem kunna að
fylgja í kjölfarið, verður gerð grein
fyrir dæmum um hálfsannleika og
skrök, sem almenningi í landinu
hefur verið boðið upp á síðustu vik-
ur áður en þeta er skrifað. Sá skoð-
anahernaður fellur býsna vel að
greiningunni hér að ofan.
A dögunum var frá því skýrt í
fréttum, að utanríkisráðherra hafi
lýst því yfir í ræðu hjá Sameinuðu
þjóðunum, að á Islandi sé útgerð
án allra ríkisstyrkja og hvatt þjóðir
heims til að láta af slíkum ósóma.
Sama staðhæfing er höfð uppi í
áróðursauglýsingu LIÚ, sem birt-
ist í einni opnu Morgunblaðsins
laugardag nokkurn nýverið, undir
yfírskini „fræðslu“ fyrir almenn-
ing. En hvert er sannleiksgildi
þessara staðhæfinga?
Sérstakur sjómannaafsláttur
kostar ríkissjóð um 1,5 milljarða
króna á ári hverju í glötuðum tekj-
um. Þessi sérstaki afsláttur er ígildi
nál. 2,5 milljarða króna á ári fyrir
útgerðina. Það er sú fjárhæð, sem
útgerðin þyrfti að
greiða sjómönnum í
viðbótartekjur til að
þeir yrðu jafnsettir
eftir að sjómannaaf-
slátturinn væri felldur
niður. Og hvað er þetta
nema beinn ríkisstyrk-
ur, sem greiðir niður
laun í þágu útgerðar-
innar sem þessari fjár-
hæð nemur ár hvert?
Að afneita þessu sem
ríkisstyrk er orðheng-
ilsháttur eða feluleikur
með staðreyndir.
Annað form opin-
berra styrkja til út-
gerðar fiskiskipa, sem
áratuga hefð er fyrir í landinu, er
niðurgreiðsla hafnarþjónustu, sem
þau þurfa á að halda. Hafnargjöld
fiskiskipa eru hefðbundið mun
Of grunnt er á til-
hneigingunni til skoð-
anakúgunar, segir Jón
Sigurðsson í fyrstu
grein sinni af 5.
lægri en hafnargjöld flutninga-
skipa og gjöld af afla sömuleiðis
mun lægi'i en vörugjöld af öðrum
flutningi. Reykjavíkurhöfn mun
vera eina, rekstrarlega sjálfbæra
fiskihöfnin í landinu og þar eru
gjöld af flutningi nauðsynjavara til
almennings- og atvinnurekstrar í
landi látin greiða niður þjónustuna
fyrir fiskveiðarnar. I öðram fiski-
höfnum landsins er öðru vísi farið
að. Ríkissjóður greiðir strax í upp-
hafi 60-100% framkvæmdakostn-
aðar við slíkar hafnir til að unnt sé
að hafa þjónustugjöldin sem lægst.
Þar á ofan mun ekki óþekkt, að
sveitarfélög þurfi að greiða halla af
hafnarekstri til viðbótar hluta
sveitarfélags í upphaflegum fram-
kvæmdakostnaði. I fjárlagafrum-
varpi fyrir 1999 er fjárframlag rík-
issjóðs vegna þessa röskar 600
milljónir og á sú fjárhæð varla eftir
að lækka í meðförum Alþingis.
Skv. þessu eru ársframrlög heima-
manna á bilinu 300^100 milljónir
og er þá ótalin sú niðurgi-eiðsla,
sem endanlegir greiðendur allra
viðskipta við Reykjavíkurhöfn, aðr-
ir en fiskiskipaútgerð, leggja henni
til. Heildarfjárhæðin er þannig vís-
ast yfii' milljarði króna á ári. Til
eru þeir, sem í öðru samhengi telja
slíkar sósíalískar millifærslm-
mestu óhæfu, því varla verður
þetta kallað neitt nema opinberir
styrkir til útgerðarinnar.
Samtals nema þessir styi'kir
meiru en 5% af veltu útgerðarinn-
ar, meiru en tvöföldum hagnaði
hennar skv. opinberam upplýsing-
um LÍÚ, svo þeta er alls ekki lítil-
ræði, sem menn geta bara gleymt.
Þá er það mikilsverðasta í þess-
um efnum ótalið. Hvað ætli mörg
evrópsk fiskveiðifyrirtæki vildu
gefa eftir alla sína ríkisstyrki til að
fá ókeypis aðgang að fiskimiðunum
við Island? Útgerðarmenn á Is-
landi hafa í viðskiptum sín í milli
metið verðmæti þessa aðgangs á
æði marga tugi milljarða króna á
ári. Það er að vísu engin vitglóra í
því mati þeirra, en engu að síður er
ljóst, að sá aðgangur, eins og hann
er nú veittur án teljandi endur-
gjalds, er ígildi mikilla ríkisfram-
laga.
Þannig hefur LIÚ ski'ökvað að
þjóðinni og utanríkisráðherra að
henni og öllum heiminum. Fleira er
Jón
Sigurðsson
M/
Laugardaginn 14. nóvember 1998
Efla ljósvakamiðlar íslenska tungu?
11.00
11.05
11.20
11.50
12.30
13.15
14.15
14.25
Borgartúni6 *kl. 11.00- 14.30
Setning. Baldurjónsson práfessor.
Ávarp. Bjöm Bjamason menntamálardðherra.
Ljóðalestur.
Tjánlngartæki og fyrirmynd. Um mál í útvarpi og sjónvarpi.
Ari Páll Kristinssonjorstöðumaðuríslenskrarmálstöóvar.
Hádegishlé. Veitingar.
Ljóðalestur.
Kynntar niðurstöður úr nýrri athugun á notkun íslensks
máls í útvarpsstöðvum.
GuðríðurHaraldsdóttirogPéturArason,
nemar í hagnýtriJjölmiðlun íHáskóla íslands.
PaUborðsumræður.
StjómandiSigríðurÁmadóttirJféttamaður.
Þátttakendur: EddaBjörgvinsdðttir, dagskrárgerðamiaður og
leikkona, GuðlaugurÞór Þórðarson, borgarfulltníi og fyrrverandi
útvarpsstjóri, Hreggviðurjónsson útvarpsstjóri, Margrét Blöndal
dagskrárgerðarmaðurogMarkús ÖmAntonsson útvarpsstjóri.
Samantekt. Þórarinn Eldjám rithöfundur.
Þingslit. Guðrún Kvaran, varafonnaðuríslenskrar málnefndar.
Fundarstjóri Bessí lóhannsdóttir, nefndarmaður í Útvarpsréttaniefnd.
Sigurvegarar 1 upplestrarkeppni bama síðastliðið skólaár annast Ijóðalestur.
Að þinginu standa íslensk málnefnd og Útvarpsréttamefnd
Ráðstefnugjald 500 kr.
AU» er
títvarps- M
réttarneiiid ÍSLENSK MÁLNEFND mjólkursamsalan
nrnr
Leitin að réttu eigninni
hefst hjá okkur
Vettvangur fólks í fasteignaleit

<&■■
w.mbl.is/fasteignir
Fjölskyldan,
orð og efndir
BÖRNIN eru dýr-
mætasta eign samfé-
lagsins en þegar við
skoðum hvernig tekið
er á móti þessum nýju
þegnum þá fer maður
að efast um að það sé
unnið miðað við þá stað-
hæfingu.
Jafnvægi milli fjöl-
skyldulífs og atvinnu
Það er staðreynd að
mikill meirihluti kvenna
vinnur utan heimilis en
samfélagið hefur ekki
tekið tillit til þessara
þjóðfélagsbreytinga. I
flestum sveitarfélögum
er einungis boðið upp á leikskóla-
pláss frá 2ja ára aldri. Samt er
sveitarfélögunum kunnugt um að
börn fæðast fyrir 2ja ára aldur. Ég
veit að tekjur sveitarfélaga eru
takmarkaðar en verkefnin æði-
mörg, engu að síður er nauðsynlegt
að mæta óskum foreldra um lausn-
ir til að ná jafnvægi milli atvinnu
og fjölskyldulífs.
Samþætting náms og íþrótta
I stærri bæjarfélögum fer iðu-
lega mikill tími foreldra í að aka
bömum í íþróttir og tónlistartíma.
Það geta hins vegar ekki allir for-
eldrar veitt börnum sínum slík
tækifæri, vegna atvinnu eða fjár-
skorts. Best væri að íþróttum og
tónlistartímum yngstu bamanna
yrði fléttað inn í stundaskrá grann-
skólanna. Þá hefðu allir foreldrar
efni á því að leyfa börnunum að
kynnast þessu tvennu. Iþróttir og
tónlistarnám eru góð foi-vörn og
því mikilvæg til að styrkja heil-
brigða æsku.
Það er algengt um-
kvörtunarefni for-
eldra, að sumarleyf-
islokun leikskóla sé á
allt öðrum tíma en
sumarleyfi foreldra
og erfiðleikar sem
mæta foreldram
vegna „frídaga"
vegna fundarhalda í
skólum og leikskól-
um. Hvor tveggja
hefur skapað óþarfa
vandamál hjá foreldr-
um sem sveitarfélög-
in geta leyst með öðr-
um hætti.
Fæðingarorlof
Það er að mínu mati mikilvægur
réttur allra barna að báðir foreldr-
ar fái fæðingarorlof og axli þannig
sameiginlega ábyrgð. Fæðingaror-
lof er allt of stutt hjá mæðram og
ekki fá allir feður fæðingarorlof.
Lengja þarf fæðingarorlof beggja
og jafnframt veita viðbótartíma
sem annað hvort foreldri tekur.
Fyrirtækin geta þó ekki tekið á sig
þessa viðbót og því verður að koma
til sameiginlegur sjóður, annars
verða bæði kynin seint jafn kjör-
geng á vinnumarkaði. Konurnar
verða ekki aftur sendar inn á heim-
ilin. Hins vegar finnst mér æski-
legt að foreldrar sem vilja annast
börn sín fái tækifæri til þess, en
þetta val er ekki fyrir hendi í dag.
Skattamál
Ymsar ákvarðanir stjórnvalda
eru óheppilegar fyrir barnafjöl-
skylduna og dæmi eru um að í
þeim felist óbein hvatning til
hjónaskilnaðar. Samt er ég sann-
færð um að það var ekki ætlun
Drffa
Sigfúsdóttir
athugavert í téðri ræðu utanríkis-
ráðherra frá þessu sjónarmiði, eins
og Sveinbjörn Jónsson á Suðureyi'i
bendir á í grein í Morgunblaðinu
27. okt. Það er eiginlega óþarft að
geta þess, að sjávarútvegsráðherra
hefur tekið þátt í leiknum með sínu
lagi.
Þessi skrif era orðin nógu löng,
svo að fleiri dæmi um það, sem er
skrökvað, bíða betri tíma. En víkj-
um aftur að upphafinu. Er hægt að
ætlast til þess, að háskólamenn fari
að baka sér óvild valdamanna og
jafnvel stofna starfsframa sínum
og velvild þægðarmanna í hættu
með því að segja svona sannleika,
þótt þeim sé hann fullljós? Um það
hef ég mínar efasemdir. Nægilegt
víðsýni og umburðarlyndi gagnvart
opinskárri umræðu á of langt í land
og of gi-unnt er á tilhneigingunni til
skoðanakúgunar. I þetta skein á
dögunum, þegar ég fékk kveðju í
Morgunblaðinu frá Brynjólfi
Bjarnasyni út af grein, sem ég
hafði skrifað. Hann tók upp úr
grein minni, að ég hefði skerpt
hugsun mína með skrifum í Mbl.
„og fengið til þess rými“. Þarna
skrapp úr penna Brynjólfs nokkuð,
sem hann kannski ekki ætlaði sér,
en merkingin og skoðunin að baki
hennar er augljós. Það á að þagga
niður í svona mönnum. Þeir, sem
hafa vald á fjölmiðlum eiga að sjá
til þess með því að synja þeim um
rýmið. Þegar við er að eiga menn
af þessu sauðahúsi er eins gott að
þátttakandinn í orðræðunni sé ann-
aðhvort kjarkmikill baráttumaður
eða maður, sem ekkert þarf að
sækja til þeirra, eins og ég, sem
þetta skrifa. Tækist þeim hins veg-
ar að útrýma prentfrelsinu af síð-
um Morgunblaðsins, eins og hug-
urinn stendur greinilega til, væri
komið að nýjum kafla í baráttunni
fyrir lýðræði á Islandi.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri og stuðningsmaður
Samtaka um þjóðareign.
þeirra sem ákvarðanirnar tóku.
Það er mikilvægt að endurskoða
skattlagningu barnaíjölskyldna og
leikskólagjöld.
Fjölskyldufræðsla
Fræðsla um fjölskylduna og
uppeldi barna er fremur fátækleg i
skólakerfinu. Samt er það hlutverk
flestra að ala upp börn og öll eigum
við okkar fjölskyldu. Til forna
bjuggu oft nokkrir ættliðir saman
og foreldrar gátu því auðveldlega
fengið upplýsingar og stuðning við
uppeldið. Nútímafjölskyldan er
Meirihluti kvenna vinn-
ur utan heimilis, segir
Drífa Sigfúsdóttir, en
samfélagið hefur ekki
tekið tillit til þessara
þjóðfélagsbreytinga.
hins vegar fámenn. Ef litið er á töl-
ur t.d. um hjónaskilnaði, upplausn
heimila og slys á börnum, þá er
ljóst að foreldrar þurfa stuðning og
meiri fræðslu um fjölskylduna og
uppeldismál. Kennsla m.a. um góð
samskipti, lausn deilumála og upp-
eldi barna getur styrkt foreldra og
bætt samskipti við aðra. Aukin
kennsla um uppeldis- og fjöl-
skyldumál ásamt annarri upplýs-
ingamiðlun mun styrkja foreldra.
Auglýsingar sem sést hafa að und-
anfórnu til að styrkja foreldra ung-
menna til að segja nei, eru jákvætt
dæmi um stuðning við foreldra.
Mikilvægasta verkefni sem fólk
tekur að sép á lífsleiðinni er að ala
upp barn. Ég vil ekki gera lítið úr
ábyrgð foreldra sem uppalenda en
ábyrgð samfélagsins á aðbúnaði
bamafjölskylda er einnig mikil. Við
þurfum því að skoða öll mál út frá
sjónarmiði fjölskyldunnar.
Höfundur er varaþingmaður og ný-
skipaður formaður Fjölskylduráðs.