Morgunblaðið - 12.11.1998, Blaðsíða 65

Morgunblaðið - 12.11.1998, Blaðsíða 65
MORGUNBLAÐIÐ SKOÐUN FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998 65 skattafslætti. Nú eru uppi hug- myndir um að ríkið styðji sérstak- lega fólk sem kaupir hlutabréf í sjávarútvegsfyrirtækjum. Ríkið beitir margvíslegum aðgerðum í gegnum skatta- og velferðarkerfí til að ná fram þjóðfélagslegum markmiðum. Hvers vegna skyldi ríkið ekki styðja við búsetu á jaðar- svæðum, til dæmis með skattafslætti vegna hærri fram- færslukostnaðar á slíkum svæðum, eða vegna sérstakra þjóðfélags- legra vandamála þar? Eða einfald- lega vegna þess að það er efna- hagslega skynsamlegt? Tökum til dæmis sjómannaaf- sláttinn. Hann nemur nálægt ein- um og hálfum milljarði króna. Það er engin knýjandi þörf á skattafslætti fyrir hálaunafólk í sjómannastétt, frekar en fyrir sterkefnaða hlutabréfakaupendur á höfuðborgarsvæðinu. Ef skatt- afslátturinn væri tekinn af sjó- mönnum og færður fískvinnslufólki myndi nást í einni svipan umtals- verð styrking búsetunnar í sjávar- byggðunum. Flestir sjómenn myndu tapa litlum hluta heildar- kjara sinna, en hagur fískvinnslu- fólks myndi batna um nálægt 20.000 krónur á mánuði. Fólk sem er í láglaunastörfum munar um- talsvert um slíka kjarabót. Anægja þeiiTa yrði mun þyngri á vogar- skálum hamir.gjunnar en sorg sjó- mannanna sem missa af kjörum sínum. Kjaramunur karla og kvenna á landsbyggðinni myndi einnig minnka í einni svipan. Þar sem eiginkomn- sjómanna starfa við fiskvinnslu myndi sjómannaaf- slátturinn þó ekki fara út úr fjöl- skyldunni við þessi umskipti. Ójafnvægið sem skapast hefur milli veiða og vinnslu á síðastliðn- um árum myndi minnka og físk- vinnslan yrði mun fýsilegri vinnu- markaður fyrir Islendinga. Þá hefði landsbyggðarfólk færri ástæður til að flýja störf í fisk- vinnslu. Enn betra væri þó að skatt- afslátturinn yrði útvíkkaður í sér- stakan jaðarbyggðaafslátt (eða ,,landnemaafslátt“), sem næði til íbúa þeirra svæða sem sannanlega búa við lakari kjör en aðrir lands- hlutar. Þannig yrði jöfnun lífskjara milli landshluta markvissari. Auk þessa mætti hugsa sér að fjármagna jaðarbyggðastuðning að einhverju leyti með veiði- leyfagjaldi, sem myndi í leiðinni geta aftrað því að ofsagróði mynd- ist í garði útgerðarmanna og braskara fyrir tilstilli kvótakerfis- ins. Þessar hugmyndir eru einungis nefndar hér til að hreyfa við um- ræðu. Bestu útfærslurnar má svo finna með útreikningum á kostum og göllum, ef pólitískur vilji er til þess að snúa búsetuþróuninni við með einhvers konar jöfnunarað- gerðum. Aðgerðir til Iengri tíma Sú viðleitni sem ég hef hér gerst talsmaður fyrir, að spyrnt sé við róttæki’i hnignun búsetu á lands- byggðinni, má þó ekki ganga of langt. Við megum ekki líta á lands- byggðina sem eitt allsherjar byggðasafn, þar sem við engu má hrófla. Lífvænlegar byggðir þurfa í senn að bera arðbært atvinnulíf, menningarleg verðmæti og veita íbúum sambærileg kjör og almennt tíðkast í landinu. Kjör geta þó aldrei verið algerlega eins eða jöfn milli landshluta í öllu tilliti. Sumt er og verður betra á landsbyggð- inni, annað á höfuðborgarsvæðinu. Könnunin á búsetuskilyrðum, sem ég hef í greinum mínum vitnað til, sýndi að allir íbúar landsins gera kröfur um að njóta helstu lífs- gæðanna sem nútíminn býður upp á. Sumt af því er þó aðeins hægt að bjóða upp á í stærri þéttbýliskjörn- um. Óánægjan með lífskjörin og búsetuskilyrðin er mest í minnstu þéttbýlisstöðunum á landsbyggð- inni, þ.e. stöðum sem eru með frá 200 til 1.000 íbúa. Þetta dregur athyglina að mikil- vægi þróttmikilla byggðakjarna í hverjum landshluta, sem geta bor- ið uppi þjónustu, menningarlíf og verslun fyrir stór landsvæði, þegar samgöngur eru fullnægjandi. Þetta er gömul hugmynd, en hún hefur ekki náð fram að ganga, að heitið geti. Hún er samt skynsamleg. Ein leið til að ná því marki að byggja upp nægilega stóra byggðakjarna í öllum helstu landshlutunum er sú, að stýra búferlaflutningunum með virkri vinnumarkaðspólitík, eins og t.d. Svíar gerðu um langt árabil. Þá var fólki veittur stuðningur frá hinu opinbera til endui-menntunar og flutnings frá hnignunarsvæðum, sem ekki áttu sér viðreisnar von í atvinnutilliti, til blómlegri þróunar- svæða á landsbyggðinni. Ef menn gefast upp gagnvart því verkefni að viðhalda búsetu í um- talsverðum hluta sjávarbyggðanna við íslandsstrendur, eða ef tilraun- ir til þess mistakast, þá væri væn- leg leið að rétta fórnarlömbum markaðsvæðingarinnar í sjávarút- vegi hjálparhönd og freista þess í leiðinni að efla þróttmeiri svæði á landsbyggðinni með búferlaflutn- ingastyrkjum í anda virkrar vinnu- mai’kaðsstefnu. Við gætum sitt- hvað lært af reynslu Norðurlanda- þjóðanna og Evrópusambandsins í þeim efnum. 1 Peter N. Stearns (1975), European Society in Upheaval: Social History Since 1750 (New York: Macmillan) bls. 69 og 71. Höfundur er prófessor við Háskóla íslands og forstöðumaður Félagsvís- indastofnunar Háskólans. VINTERSPORT Bíldshöfði 20 • 112 Reykjavík S: 510 8020 • www.interspQrt.is msm ^asiG puníi^ SALOMDN COnVERSE* Rccbtík SPORTS FllA PRO 7UCH C3* Léttir kuldaskór Stærðir 28-40 Nýtt kortatímabil Skódeild Intersport er einstök þvi þar er að finna mesta úrval landsins af íþrótta- og útivistarskóm. FOkSyts/lK/fr Á au/laa/ kl. ? Fyrsta tækifæri til að sjá nýjustu stórmyndina frá Disney (með ísl. tali). Ókeypis á Guffagrín kl. 3 og 5 f Opið: Man fim: 318 - Fös: 313 - Lau: 1016
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.