Morgunblaðið - 12.11.1998, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Rússnesk andrómantík og
bandarískur andsöngleikur
Platonov í Málmey í íslenskri uppsetningu
og „Black Rider“ í Kaupmannahöfn eru
tvær stórvel heppnaðar leiksýningar, sem
Sigrún Davíðsdóttir hefur séð nýlega.
LEIKÁRIÐ er komið
á fulla ferð beggja
vegna sundsins. I borg-
arleikhúsinu í Málmey
var leikrit Antons
Tjekovs, Platonov,
frumsýnt nýlega, undir
leikstjórn Kjartans
Ragnarssonar og þar
koma íslendingar mjög
við sögu. Á Betty Nan-
sen-leikhúsinu á Frið-
riksbergi gengur söng-
leikurinn „Black
Rider“, byggður á sögu
Williams Burroughs
með tónlist Toms
Waits. Báðar sýning-
arnar bjóða upp á allt,
sem gott leikhús getur
boðið upp á: góðan leik
og hugvitsamleg leik-
húsbrögð.
Platonov með
íslensku ívafi
Kjartan Ragnarsson
leikstjóra þarf ekki að
kynna fyrir íslenskum
leikhúsunnendum. I
Málmey þarf hann held-
ur ekki kynningar við
eftir að hafa sett upp
sýningar með leiklistar-
skóla borgarinnar og nú
síðast í borgarleikhús-
inu þar. Sænsku verk-
efnin halda áfram, því á þessu leikári
mun hann setja upp Þrjár systur í
Örebro, á næsta leikári kemur röðin
að Grandavegi 7 Vigdísar Grímsdótt-
ur í Jönköping, auk þess sem hann
er með í athugun tilboð frá fjórum
öðrum sænskum leikhúsum.
í Platonov hefur Kjartan tekið
með sér fleiri íslenska krafta. Text-
inn er útgáfa þeirra Kjartans og Pét>
urs Einarssonar, sem einnig var not-
uð í uppsetningu þeiira í Borgarieik-
húsinu. I Málmey eru hún í þýðingu
Maríu Árnadóttur. Leikmynd og
búningar eru eftir Axel Hallkel Jó-
hannesson og tónlistin eftir Egil
Ólafsson.
Kjartan hefur haft hóp af góðum
leikurum að vinna með og útkoman
er líka eftir þvi. Sýningin líður yfir
sviðið, ýmist með hægfara samræð-
um, sem undirstrika tómleikann í lífi
persónanna eða með galsafengnum,
leikrænum uppákomum sem sýna
hið sama. Sýningin fer fram á af-
löngu sviði, sem áhorfendur sitja
beggja vegna við og sem leikeridur
ýmis dóla sér um á eða æða yfir,
koma inn í annan endann og þjóta út
hinum megin. Áhrifin
eru sérlega skemmti-
leg.
Á fyrsta heita degi
sumarsins í sveitinni
hittir ekkjan Anna
Petrovna, nýkomin frá
borginni, granna sína í
sveitinni. Leikur daðurs
og leiða frá fyrri sumr-
um upphefst og allt
virðist ætla að verða
sem áður. Anna daðrar
við kennarann
Platonov, sem ýmist
niðurlægir eða lætur
vel að Söshu, eiginkonu
sinni og hæðir og stríðir
Marju Grekovu efna-
fræðing, sem að eigin
. sögn er nútímakona, en
þó ekki nútímalegri en
svo að hún fellur flöt
fyrir Platonov. Auk
daðursins heldur
Platonov öllum uppi
með uppbyggiiegum
siðferðishvatningum.
Nikolaj Ivanovitsj
læknir, bróðir Söshu,
tilheyrir hirðinni í
kringum Önnu, en bein-
ir viljalausri athygli að
Mörju. Og þarna snar-
snýst einnig Porfiríj
Semjonovtsíj, auðugur
sveitalúði, lánardrott-
inn og aðdáandi Önnu. Hún reynir
bæði að halda honum frá og laða
hann að sér, án þess að gefa honum
tækifæri á að bera upp bónorðið,
sem brennur á vörum hans.
En í hópinn er kominn nýr leik-
andi, Sofja, nýbökuð eiginkona
Sergejs, stjúpsonar hinnar skuldum-
vöfðu Önnu. Sergej getur ekki
ákveðið hvað hann ætlar sér og
Platonov lætur hann njóta góðs af
siðferðisræðum sínum. Sofja þekkir
Platonov frá því forðum og þessi
æskuást hennar hefur öldungis ekki
orðið jafn merkilegur og hugur hans
stóð tíl. Fyrsta spurning hennar til
hans í allra viðurvist er af hverju svo
hafi ekki orðið. Um leið hefst upp-
hafið að endalokunum. Til hliðar við
fína fólkið fylgist Osip með, sveita-
durgurinn og hestaþjófurinn, sem
vinnur fyrir Ónnu sökum aðdáunar
hans á henni og sem síðan dregst inn
í uppgjör hinna.
Pað er vísast hæpið að ætla sér að
bera saman hinn sænska Platonov
Kjartans við uppsetningu hans á
sama verki 1992 í Borgarleikhúsinu.
En í minningunni náði íslenska sýn-
Kjartan Ragnarsson
Egill Ólafsson
FREDRIK Gunnarson og Pár Ericson í hlutverkum sínum í
Platonov í Málmey.
ingin enn betur hinu seiga og þunga
andrúmslofti, tómleikanum, sumar-
hitanum og krampakenndum tilþrif-
um til að skemmta sér. I samanburði
við þessar minningai' ristir sænska
sýningin ekki alveg eins djúpt. Á
hinn bóginn er áferð sænsku sýning-
arinnar leikandi lipur og tökin eru
sterk þegar samkvæmisleikir per-
sónanna víkja fyi'ir alvöru og átök-
um, því leikendurnir eru margir
hverjir frábærir.
Að öðrum ólöstuðum er Clas Gör-
an Söllgárd í hlutverki Osips einn sá
áhrifamesti. Hann segir ekki mikið
framanaf, en hver þögul hreyfing
hans og augnaráð er þrungið merk-
ingu.
Búningar Axels Hallkels Jóhann-
essonar falla vel að tilefninu og sama
er með sviðsmyndina. Sviðið er
hjúpað blúnduefni, sem bæði mynd-
ar skemmtilega áferð á sviðinu og
dregur hugann að tímabilinu á heill-
andi hátt. Miðað við framlag Egils
Ólafssonar þá er ekki hægt að óska
leikhúsgestum betra en að hann fái
sem oftast að gera leikhústónlist og
vísast væri kvikmyndatónlist frá
hans hendi ekki síðri. í augum út-
lendinga einkennir það oft Islend-
inga að þeim sé margt til lista lagt og
bæði Egill og Kjartan eru sannai'-
lega gott dæmi um íslenska þúsund-
þjalasmiði.
Platonov gengur á Hippodromen,
borgarleikhúsinu í Málmey, fram til
19. desember. Sími leikhússins er
+46 40 208600.
Burroughs og Waits
Að kvöldi 6. september 1951 fékk
drukkinn og dópaður William S.
Burroughs þá óheillahugmynd að
leika Vilhjálm Tell og skjóta ginglas
af höfði Joan, konu sinnar. Skotið
geigaði og fór í gegnum enni Joan,
sem lést innan stundar. Upp úr
þessu fór Burroughs að skrifa þó
drykkja og dóp fylgdi honum áfram.
Saga Burroughs í „Black Rider“ er
byggð á þýsku þjóðsögunni um frí-
skyttuna, sem einnig var Weber yrk-
isefni í óperunni „Der Freischútz“.
Það hljómar óneitanlega kaldhæðn-
islega að sagan segir frá hinum ást-
sjúka Wilhelm sem selur djöflinum
sál sína til að geta orðið góð skytta
og gengið í augu fóður Kátchen og
unnið stúlkuna. En djöfullinn áskilur
sér eina kúlu, sem hittir stúlkuna.
Þríeykið Burroughs, söngvarinn
og trúbabúrinn Tom Waits og stór-
leikstjórinn Robert Wilson sköpuðu
síðan and-söngleikinn „Black Rider",
sem frumsýndur vai' í Hamborg, en
hefur síðan farið víða. Einnig er til
samnefndur geisladiskur þar sem
Waits syngur lög úr söngleiknum.
Hinn bandaríski Wilson hefur sett
upp hverja merkissýninguna á fætur
annarri og rækilega skrifað nafn sitt
á blöð leikhússögunnar. „Black
Rider“ vai- ein af sýningunum, sem
borið hafa hróður hans víða. Um
þessar mundir er hann að hefja æf-
ingar í Stokkhólmi á Draumleik
Strindbergs og vart þarf að taka
fram að sænskir leikhúsunnendur
mega vart vatni halda af spenningi
yfir hvernig honum muni takast til
við þessar leikbókmenntir þeirra.
Rammi söngleiksins vísar til
þýskrar revíu- og kabaretthefðar á
fyrri hluta aldarinnar, þai’ sem
kjólklæddur kynnir dregur áhorf-
endur með sér inn í söguna, líkt og í
Kabarett og tónlist Waits vekur upp
sömu hugrenningar. Það er ekki
auðvelt verk að setja upp söngleik-
inn án þess að vísa til sýningar Wil-
sons, en leikstjórinn Katrine
Wiedemann sá ekki sýningu Wilsons
og einbeitti sér aðeins að textanum
og tónlistinni. Michael Kvium, einn
athyglisverðasti danski málarinn,
gerir sviðsmynd og búninga og á
drjúgan hlut í áhugaverðu og leik-
rænu yfirbragði sýningarinnar.
Sýningin spilar á heim þjóðsagna
og ævintýra í ýktri og stílfærðri túlk-
un og útliti leikenda. Nútíminn er
nálægur í textanum, þar sem djöfull-
inn er dópið, sem aldrei sleppir tök-
unum á þeim ístöðulausu sálum, sem
ánetjast hafa það líkt og persónurn-
ar ánetjast djöflinum og eiga sér
ekki undankomu auðið. I sýningunni
morar allt af alls konar sniðugum
leikbrögðum, sem koma stöðugt á
óvart. Eftirminnileg sena er þegar
elskendurnir ná saman og svífa um í
rómantískri alsælu og þegar her-
bergi birtist á endavegg þar sem ein
persónan spi'angar um á veggnum.
Bókabéusinn Wilhelm á ekki
minnstu möguleika á að vinna stúlk-
una, en gott tilboð frá Peg Leg,
rauðklæddum og ísmeygilegum ná-
unga með klumbufót, breytir öllu.
Hinn rauðklæddi skratti er yfir og
allt um kring í öldungis stórfengleg-
um leik Jimmy Jorgensens. Hér er
skrattinn ekki með neinar fettur og
brettur, heldur alltaf með ögn ein-
feldningslegan, næstum vinalegan
en um leið hrollkaldan svip. Undir-
tök hans verða aldrei dregin í efa.
Hér er á ferðinni sýning, sem er
ein af þeim eftirminnilegu. Jafnvel
þeir sem ekki eru sleipir í dönsku
njóta hennar. Textinn er ekki fyrir-
ferðarmikill og söngtextarnir eru á
ensku, því höfundarnir hafa lagt
bann við að þeir séu þýddir. Sjálft
verkið verður vonandi íslensku leik-
húsfólki efniviður, sem gera má sér
mat úr. Sýningar standa fram eftir
hausti í Betty Nansen Teatret,
Frederiksberg Allé 57, sími +45
3121 1490.
Nýjar bækur
Norræna húsið
Málmblásar-
ar leika
sænsk sam-
tímaverk
KVINTETT Corretto heldur tónleika
í Norræna húsinu föstudaginn 13.
nóvember kl. 20.30. Á efnisskránni er
nær eingöngu sænsk samtímatónlist
eftir Torbjöm Iwan Lundquist, Folke
Rabe, Bo Nilson, Sven-David Sand-
ström og Witold Lutoslawsky.
Kvintett Corretto er málmblásara-
kvintett, stofnaður árið 1994. Kvin-
tettinn hefur haldið sjálfstæða tón-
leika og komið fram við ýmis tæki-
færi, m.a. fyrir STEF og norræna
tónskáldaráðið.
Meðlimir kvintettsins, Einar Jóns-
son, trompet, Eiríkur Örn Pálsson,
trompet, Emil Friðfinnson, horn, Sig-
urður Þorbergsson, básúna, og Þór-
hallur Ingi Halldórsson, túba, eru
flestir hljóðfæraleikarar í Sinfóníu-
hljómsveit íslands og hafa um árabil
starfað með helstu kammerhópum á
Reykjavíkursvæðinu.
Corretto fór sl. sumar í tónleika-
ferð til Þýskalands og hélt þrenna
tónleika og fengu góða umsögn gagn-
rýnenda.
Kvintett Coretto fékk styrk frá
FONK (Fonden for Nordiska
Konserter) tii að flytja þessi verk á
árinu.
• BOX er eftir Bubba Morthens og
Sverri Agnarsson. í bókinni er fjall-
að um allar helstu hnefaleikastjörn-
ur fyrr og nú, t.d. Joe Louis, Rocky
Marciano, Muhammad Ali, George
Foreman, Mike Tyson, Evander
Holyfield, Roy Jones, Oscar de ia
Hoya og Prinsinn - Naseem Hamed.
I kynningu segir að höfundar bók-
arinnar hafi fylgst með hnefaleikum
frá blautu barnsbeini. Hér draga
þeir upp meitlaða mynd af helstu
meisturum boxins og baráttunnar
utan hrings og innan.
Útgefandi er bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 168 bls. Prentun og bók-
band: Prentsmiðjan Oddi hf. Verð:
3.280 kr.
0 SKAGFIRSK skemmtiljóð II er
seinna bindi í samantekt Bjarna
Stefáns Konráðssonar, fyrra bindið
kom út á sl. ári.
Á meðal þeirra sem eiga ljóð í
bókinni eru Sigurður Hansen,
Andrés H. Valberg, Jóhann Guð-
mundsson, systurnar María og Guð-
ríður Helgadætur, Birgir Hart-
mannsson, Kristján Runólfsson,
Ólafur B. Guðmundsson, Hilmir Jó-
hannesson, Ólína Jónasdóttir og
Þorleifur Konráðsson.
Útgefandi er bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 112 bls., prentuð í As-
prenti/POB ehf. Forsíðumynd er af
Mælifellshnjúki eftir Stefán Peder-
sen. Verð: 1.980 kr.
0 BESTU barnabrandararnir -
brjálað fjör er þriðja bókin í þessum
bókaflokki. Áður hafa komið út bæk-
urnar Bestu barnabrandararnir og
Bestu barnabrandararnir - meira til.
Útgefandi er bókaútgáfan Hólar.
Bókin er 88 bls. Prentvinnsla: Ás-
prent/POB ehf. Káputeikning er eft-
ir Höllu Kristínu Einarsdóttur. Verð
990 kr.