Morgunblaðið - 12.11.1998, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Snobb óhjá-
kvæmilegt?
Getur verið að þessi hvimleiði uppskafn-
ingsháttur - snobbið - sé sprottinn afein-
hvers konar minnimáttarkennd og öfund?
Hví ekki að koma til dyranna eins og
maður er klæddur?
Eftir Skapta
Hallgrímsson
Sönn saga úr daglega
lífinu: Ung kona fór
ekki alls fyrir löngu
inn í „fína“ verslun í
Reykjavík og þóttist
skynja að hún væri ekki talin
sérlega spennandi viðskiptavin-
ur. Ástæðan ef til vill sú að hún
var klædd eins og, ja, má ég
segja venjuleg kona! Petta er
myndarleg stúlka en var ekki
sérstaklega tilhöfð í þetta skipti.
Langaði því að gera svolitla
könnun að gamni sínu: klæddi
sig upp á daginn eftir; málaði sig
og puntaði, fór i fín fót og pels
utan yfir allt saman og skundaði
í sömu verslun og daginn áður.
Og viti menn - bragðið virkaði.
Henni var tekið með kostum og
UinUODC kynjum; þarna
VltJnUKI- hlautaðvera
komin kona
með væna inn-
stæðu á banka-
reikningnum og því „góður“ við-
skiptavinur.
Löngum hefur verið vitað að
Jón og séra Jón væru tvennt
ólíkt. Líklega hvar sem er. Þessi
litla saga er þó, held ég, varla
dæmi um græðgi - frekar snobb,
og líklega bara harla gott dæmi
um það, því snobbið er svo yfir-
borðskennt.
Allir eru líklega merkilegir,
hver á sinn hátt, þótt halda megi
því fram með góðri samvisku að
einstaklingar séu misjafnlega
merkilegir. Mjög margir eiga
skilið að borin sé virðing fyrir
þeim, fyrir ýmsar sakir. Islend-
ingar eru ef til vill ekki þjóða
bestir í að sýna hver öðrum til-
hlýðilega virðingu, stéttaskipting
hérlendis er einnig afar óljós
þótt hún virðist engu að síður að
einhverju leyti fyrir hendi. En
áðurnefnt fyrirbæri, ákaflega
hvimleitt, virðist dafna bærilega
hér á landi. Snobbið; uppskafn-
ingsháttur af ýmsu tagi.
Snobb hefur líklega fylgt
mannskepnunni mjög lengi, fyr-
irbærið virðist mörgum ákaflega
mikilvægt en er - þegar grannt
er skoðað - með ólíkindum
spaugilegt og hallærislegt.
Hverjir snobba? Fyrir hverj-
um? Hvar? Hvernig? Hvenær?
Hvers vegna? Er það óhjá-
kvæmilegur hluti lífsins að
snobba fyrir ákveðnu fólki eða
dauðum hlutum sem þeir, sem
skapa tískuna, ákveða hverjir
eru?
Getm- verið að til að teljast
gjaldgengur í ákveðnum hópum
þjóðfélagsins verði viðkomandi
að kunna að snobba? Ef svarið
er já, hvernig á að fara að því?
Þarf hann að borða á „réttu“
veitingastöðunum, klæðast
„réttu“ fótunum, eiga „rétta" bíl-
inn, þekkja „rétta“ fólkið? Hver
ákveður hvað er „rétt“ í þessu
sambandi?
Getur verið að umbúðir skipti
mestu máli í nútímaþjóðfélagi?
Sé svo eru þó, held ég, skemmti-
legar undantekningar. Nefni
engin nöfn, en listamenn sumir
hverjir og fleiri, sem skilið eiga
virðingu og aðdáun fyrir afrek
sín, „leyfa sér“ - og komast upp
með það, ef svo má að orði kom-
ast - að klæðast nákvæmlega að
vild og haga sér eins og þeir
sjálfír kjósa helst. Eru þeir sjálf-
ir, eins og stundum er komist
svo snilldarlega að orði. Þeir
vilja (auðvitað) ekki sýnast, því
þeim líður vel eins og þeir eru,
og vegna eigin gæða er sú fram-
koma tekin góð og gild. Þeir sem
vilja láta á sér bera, vilja fyrir
alla muni teljast til hinna „fínu“
en hafa hugsanlega ekki jafn
mikið til brunns að bera og hinir,
verða hins vegar að passa upp á
umbúðimar.
Hverjir em frægir á íslandi, í
augum Islendinga? Fyrir hverj-
um „á“ að snobba? Eru það þeir
sem gerðir em frægir í fjölmiðl-
um? Athafnamenn ýmiss konar,
listamenn, skáld, íþróttamenn og
þar fram eftir götunum? Á að
snobba fyrir fallegu fólki eða
rfku, frekar en öðmm? Lang-
skólagengnu? Stjórnmálamönn-
um?
Svo er víst hægt að snobba
fyrir sérstökum bílategundum,
„réttum" fatamerkjum, ákveðn-
um víntegundum, úmm - og
þetta skilst mér þurfi helst allt
saman að kosta sitt. Sá sem
þetta skrifar hefur ekki gengið
með úr í ein tuttugu ár, finnst
það heldur óþægilegt auk þess
sem nú til dags er það algjör
óþarfí. Hvarvetna er svo mikið af
klukkum að engum erfíðleikum
er bundið að fylgjast með hvað
tímanum líður. Það er megintil-
gangur með því að bera úr, eða
er ekki svo? Er ef til vill farið að
líta á úrið frekar sem skartgrip
en tímamæli? Stöðutákn? Þeir
sem ganga með andvirði bíls um
úlnliðinn vita a.m.k. vonandi
alltaf hvað klukkan er.
Mér fannst ansi gaman að því
sem franski kennarinn Gérard
Lemarquis sagði í samtali við
mig hér í blaðinu í sumar. Hann
hélt því fram að Islendingar
snobbuðu miklu meira fyrir létt-
víni en Frakkar. „íslendingum
finnst það fínast sem þykir fínt
annars staðar." Hann sagði að
nú orðið væri snobbisminn orð-
inn þannig í Frakklandi varð-
andi vln að fínast væri að
„þekkja bónda einhvers staðar
sem framleiðir vín sem enginn
hefur heyrt um. Láta vini sína
drekka það en það er ekkert
merki á flöskunni. Og í matar-
menningu Frakka er það fínasta
ekki það sem er að finna í
dýrasta veitingahúsinu, heldur
það sem er „ekta“; það sem fæst
hjá bóndanum. Færustu kokkar
í Frakklandi gorta sig þess
vegna af því að fara út á mark-
aði að kaupa grænmeti, að klifra
upp fjallið að tína jurtir; það
snobbaðasta er í raun og veru
sveitamenning".
Lemarquis sagði ennfremur:
„Ef ég kaupi gott álegg á íslandi
stendur alltaf lúxus á því, en ef
ég kaupi hráskinku í Frakklandi
stendur alveg eins og hjá ömmu í
sveitinni. í sveitinni þykir púkó á
íslandi.“ Og hann var furðu lost-
inn yfír þessu viðhorfí Islend-
inga.
Sumt þess merkilegasta fólks,
skv. skilgreiningu pistilshöfund-
ar, sem hann hefur hitt og um-
gengist er jafnframt það jarð-
bundnasta og yndislegasta. Al-
gjörlega laust við snobb. Getur
verið, þegar öllu er á botninn
hvolft, að snobbið sé sprottið af
minnimáttarkennd og að ein-
hverju leyti af öfund?
SVEINN
TÓMASSON
+ Sveinn Tómas-
son, fyrrverandi
slökkviliðsstjóri á
Akureyri, fæddist á
Bústöðum í Lýtings-
staðahreppi í
Skagafirði 30. júlí
1904. Hann lést á
Dvalarheimilinu
Hlíð á Akureyri 7.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Tómas Pálsson
bóndi á Bústöðum
og kona hans Þórey
Sigurlaug Sveins-
dóttir. Systkini
Sveins voru Ólafur, bóndi í
Garðshorni, kvæntur Stefaníu
Jóhannesdóttur, Páll, trésmiður
á Akureyri, kvæntur Önnu
Jónsdóttur, Eyþór Helgi, at-
vinnurekandi á Akureyri,
kvæntur Hildi Eiðsdóttur, Guð-
mundur, trésmiður á Akureyri,
kvæntur Rögnu Kemp, Böðvar,
trésmiður á Akureyri, kvæntur
Kristínu Jóhannesdóttur, og
Anna Þorbjörg, sem lést á öðru
aldursári. Bræður Sveins eru
allir látnir.
Hinn 23. desember 1928
kvæntist Sveinn eftirlifandi eig-
inkonu sinni, Helgu Gunnlaugs-
dóttur, f. 24. maí 1906. Börn
þeirra eru Anna Þórey, f. 16.
september 1929, gift Hreini
Hreinssyni, skipstjóra og eiga
þau fímm börn, Gunnlaugur Búi
varðstjóri á Slökkvistöð Akur-
eyrar, f. 24. febrúar 1932,
kvæntur Signu H. Hallsdóttur
og eiga þau þijú börn; og
Tómas Heiðar viðskiptafræð-
ingur, f. 13. febrúar 1941,
kvæntur Rannveigu Sigurðar-
dóttur og eiga þau tvö börn.
Sveinn ólst upp í
Skagafirði til 18 ára
aldurs en þá fluttist
hann til Akureyrar
og hóf nám í járn-
smiði og lauk hann
sveinsprófi 1925.
Sveinn fékk meist-
araréttindi í eld-
smiði, ketil- og
plötusmfði og pípu-
lögnum auk þess
sem hann lauk mót-
oristanámskeiði.
Hann starfaði sem
járnsmiður á Akur-
eyri 1925-1953 og
var með eigin rekstur
1937-1953. Sveinn var áhalda-
vörður Slökkviliðs Akureyrar
1945-1953 og varaslökkviliðs-
stjóri 1953-1958 en þá var hann
ráðinn slökkviliðsstjóri og
gegndi hann þeirri stöðu þar til
hann lét af störfum fyrir aldurs
sakir árið 1974.
Sveinn var um hríð í stjórn
Vélstjórafélags Akureyrar og
var formaður Iðnaðarmannafé-
lags Akureyrar 1955-1964.
Hann varð heiðursfélagi Iðnað-
armannafélags Akureyrar 1964
og heiðraður af Landssambandi
iðnaðarmanna sama ár. Sveinn
var um hríð fyrsti varabæjar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins á
Akureyri og sat í ýmsum nefnd-
um fyrir flokkinn. Hann var
formaður skólanefndar Hús-
mæðraskólans í níu ár og einn
af stofnendum Lionsklúbbs
Akureyrar. Sveinn starfaði í
Oddfellowreglunni á Akureyri
frá 1945.
Útför Sveins fer fram frá
Akureyrarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Elsku afí. Okkur langar til að
kveðja þig með fáeinum orðum. Við
eigum margar góðar minningar um
þig og ömmu. Sterkasta minningin
um þig er þegar þú varst með pont-
una þína góðu og slóst úr henni á
handarbakið okkar og tókst tóbakið
upp í nefíð þitt af litlum höndunum
okkar. Þetta fengum við öll barna-
börnin þín að prófa og síðar börnin
okkar. Við munum hvað þetta kitl-
aði og þú hlóst með okkur og bættir
gjarnan við ýmsum fettum og
grettum á góðlega andlitið þitt.
Alltaf var jafngott og yndislegt að
koma til ykkar ömmu í Laugargöt-
una. Þið höfðuð ætíð tíma til að
spjalla við okkur og taka í spil.
Flest þau spil sem við kunnum í
dag kenndir þú okkur ásamt
nokkrum spilagöldrum og köplum.
Það var líka frábært að skreppa til
ykkar í frímínútum og frítímum til
að fá sér eitthvað í gogginn og var
þá rúsínuskúffan ávallt opin. Alltaf
var til nýbakað brauð og þóttu
kartöflulummurnar þínar og rúg-
brauðið bera þar af. Skólasystrum
okkar fannst heldur ekkert leiðin-
legt að fá að koma með okkur og
jafnvel nokkrar í einu.
Eftir að þú hættir að vinna talað-
ir þú stundum um að nú værir þú
búinn með þitt hlutverk og værir
tilbúinn að fá að fara. Þú varst
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Sverrir Olsen, Sverrir Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
alltaf viss um að þú færir á undan
bræðrum þínum. En þó varð raunin
önnur. Fyrir u.þ.b. fjórum árum
sagðir þú þetta í bundnu máli og
lýsir það vel hversu tilbúinn þú
varst:
Þegar ég er uppgefinn
og eytt hef kröfum mínum,
langar mig í síðsta sinn
að sofna í faðmi þínum.
Nú síðustu mánuði varst þú orð-
inn mikið veikur. Síðustu skiptin
sem við heimsóttum ykkur ömmu á
Hlíð svafst þú oftast, en þegar
amma átti afmæli í maí síðastliðn-
um vaknaðir þú vel. Þú vissir strax
hvaða dagur var og baðst um að fá
að kyssa hana á ennið og hélst svo
áfram að sofa.
Þegar við sátum hjá ömmu dag-
inn eftir að þú kvaddir fór amma
með þetta ljóð fyrir okkur og and-
varpaði:
Eg man það sem barn að ég margsinnis lá
og mændi út í þegjandi geiminn.
Og enn get ég verið að spyrja og spá
hvar sporin mín liggja yfir heiminn.
En hvar sem þau verða mun hugurinn minn
við hlið þína margsinnis standa
og vel getur verið í síðasta sinn
ég sofhi við faðm þinn í anda.
Þetta segir okkur að amma er
með hugann hjá þér, enda á hún
margar minningarnar eftir sjötíu
ára hjónaband. Við huggum okkur
við það að þú ert nú kominn þangað
sem hugur þinn stefndi og vitum að
þér líður vel núna. Við söknum þín
sárt og eitt sjö ára langafabarnið
Legsteinar
í Lundi
. v/Nýbýlaveg
SÓLSTEINAR 564 4566
þitt sagði: „Það segja allir að afa
líði vel núna, en af hverju líður okk-
ur þá öllum svona illa?“ Og viljum
við láta það verða orð okkar líka.
Hvíl í friði, elsku afi.
Halla og Helga.
Með nokkrum orðum langar okk-
ur bræðurna að kveðja Svein
langafa okkar. Það var á afmælis-
degi langafa 1982 sem mamma og
pabbi fluttu í Laugargötu 3 eða í
sama hús og hann og langamma
höfðu búið í í rúm 30 ár. Því nutum
við þeirra forréttinda að fá að alast
upp í návist þeirra. Við þekkjum
varla hvernig það er að koma heim
að tómu húsi eftir skóla eins og
mörg börn þurfa að gera í dag, því
ef mamma var af einhverjum
ástæðum ekki heima gátum við
treyst því að á neðri hæðinni yrði
vel tekið á móti okkur. Það þótti
eiginlega betra ef enginn var heima
uppi, því þá gátum við farið niður
til langafa og langömmu og fengið
rjúkandi kakó, heimbakaða jóla-
köku og rúgbrauð, svo ekki sé
minnst á pönnukökurnar. Það verð-
ur að segjast eins og er að stundum
var laumast inn niðri þótt við viss-
um að einhver væri heima uppi.
Langafi var hreinn snillingur í að
baka pönnukökurnar sem hann
rúllaði upp með sykri. Það var
virkilega gott að eiga hann að þeg-
ar við héldum upp á afmælin okkar
eða þegar við þurftum að mæta
með brauð á bekkjarkvöld í skólan-
um, þá bakaði langaafí „pönnsur“
fyrir okkur. Ekki þarf að taka fram
að alltaf kláruðust pönnukökurnar,
þó nóg væri eftir af öðru góðgæti.
Margar stundir áttum við með
langafa úti í bflskúr við smíðar eða
einhverja aðra iðju. Það var með
ólíkindum hvað hann gat nýtt alla
hluti. Þegar mamma og pabbi end-
urnýjuðu eldhúsið hjá ser var
gömlu eldavélinni hent út. Áður en
eldavélin fór á haugana tók langafi
hana í sundur og hirti allt heillegt
úr henni. Stundum þótti okkur nóg
um nýtnina en í dag skiljum við að
þetta var gert í tvennum tilgangi.
Annars vegar var þetta gert til þess
að hafa ofan af fyrir okkur og hins
vegar til að kenna okkur að það er
betra að hugsa aðeins áður en
gömlum hlutum er hent. Það sýndi
sig síðar að margt af því sem
langafi safnaði saman í skúrinn
kom að góðum notum. Hann hafði
aldrei vanist því að hægt væri að
stökkva til og kaupa alla skapaða
hluti. Fólk varð að notast við það
sem til var. Við unga fólkið hefðum
gott af þvi að setja okkur í spor
kynslóðarinnar hans langafa til
þess að læra að meta og þakka
hvað við höfum það gott í dag.
Sveinn langafi var ekki margmáll
maður, það var helst þegar hann
sagði okkur sögur úr Skagafirðin-
um, þar sem hann ólst upp, að það
losnaði um málbeinið á honum og
oftar en ekki laumaði langamma
einni og einni stöku inn á milli.
Hann sagði okkur stundum frá
ferðalögum frá Bústöðum í Austur-
dal til Sauðárkróks eða Akureyrar
og þykir okkur ótrúlegt að menn
skuli hafa farið slíkar ferðir fót-
gangandi jafnt að sumri sem vetri
og litið á það sem sjálfsagðan hlut.
Við bræður vitum að þótt langafi
hafi ekki verið mikið fyrir ferðalög
seinni árin þá er sú ferð sem hann
er nú farinn í honum ekki á móti
skapi. Hann mun eiga farsæla
göngu fyrir höndum.
Góða ferð, langafi.
Gunnlaugur Búi og Ólafur Búi.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Erfidrykkjur
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
^ Simi 562 0200
fTIIIIIIIIlf
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/