Morgunblaðið - 12.12.1998, Síða 50

50 LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Alltaf heim-
ilt að brosa
Stórskyttur í handbolta eru takmörkuð
auðlind. Sigurður Sveinsson er því eigin-
lega eins og fallvötnin og fiskurinn! Sam-
eign þjóðarinnar, þó hann fái ekkert fyrir
nema virðingu og aðdáun.
*
Peningar tröllríða orð-
ið íþróttum, nánast
hvert sem litið er.
Halda mætti á stund-
um að ekkert skipti
lengur máli nema peningar; að
græðgin hafí tekið öll völd. Svo
er þó sem betur fer ekki, að
minnsta kosti ekki alls staðar,
því áhugamennska er ennþá til,
m.a. hérlendis.
íþrótt í útlandinu er að
minnsta kosti löngu hætt að
snúast bara um íþróttina sem
slíka; líklega yrði hlegið giska
hátt að þeim sem gerðist svo
djarfur að halda hinu gagnstæða
fram. Þessa dagana eru fyrstu
hlutafélögin á vegum íslenskra
íþróttafélaga
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
að verða að
veruleika - á
végum Kára og
Fótboltafélags
Reykjavíkur,
eins og þau hétu víst upphaf-
lega, en það er önnur saga!
Ekki ætla ég að halda því
fram að markaðsvæðingin sé
endilega slæm þegar íþróttir eru
annars vegar. Þetta er þróun
sem varla verður stöðvuð. Tíðar-
andinn er svona. Sumir lifa og
aðrir deyja. I íþróttum, eins og
fleiri hliðum viðskiptalífsins, er
staðreyndin sú að hinir stóru og
ríku verða stærri og ríkari en
áður en hinir litlu og fátæku
verða áfram litlir og fátækir.
Jafnvel enn minni og enn fátæk-
ari en áður. Auðvitað er það
ekki jákvæð þróun frá þeirra
sjónarhóli en líklega óumflýjan-
leg. Þeir „litlu“ hafa þó ýmis ráð
sem vert er að huga að. Samein-
ing hefur verið lausnarorðið hjá
mörgu fyrirtækinu og hvers
vegna skyldi það ekki vera íhug-
unarefni fyrir forystumenn ís-
lenskra íþróttafélaga, sumra
hverra, að hugleiða þá leið? Ætli
þeir sér að eiga raunhæfa mögu-
leika á að ná árangri, vel að
merkja. Ætli þeir félagi sínu
hins vegar einungis að „vera
með“ þurfa þeir engu að kvíða;
þá þarf litlu sem engu að kosta
til og engum að sameinast.
Keppnisíþróttir snúast hins
vegar um það að ná árangri. Og
þær eiga jafnframt að vera
skemmtun. Komi ekkert fólk að
horfa á íþróttina lognast hún útaf.
Mér er minnisstætt ávarp
Haraldar Sveinssonar, þáver-
andi framkvæmdastjóra Arvak-
urs, útgáfufélags Morgunblaðs-
ins, og núverandi stjórnarfor-
manns þess á 80 ára afmæli
blaðsins, fyrir fímm árum. Þar
sagði Haraldur meðal annars:
„Morgunblaðið er ekki gefið
út fyrir eigendur Árvakurs, út-
gáfúfélags þess.
Morgunblaðið er ekki gefið út
fyrir ritstjóra þess.
Morgunblaðið er ekki gefíð út
fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Morgunblaðið er ekki gefíð út
fyrir starfsfólk þess.
Morgunblaðið er gefið út
vegna lesenda sinna.“
Þetta má að vissu leyti heim-
færa á atvinnumennsku í íþrótt-
um. Iþróttirnar eru fyrir fólkið;
fyrir áhorfendurna. Þær væru
auðvitað ekki fyrir hendi ef eng-
ir væru íþróttamennirnir en
heldur ekki ef engir væru áhorf-
endurnir. Að minnsta kosti ekki
hinar hefðbundu flokkaíþróttir
eins og knattspyma og hand-
knattleikur. Nefna má að skv.
upplýsingum í Morgunblaðinu á
fimmtudaginn greiddu 24 full-
orðnir aðgangseyri að viðureign
Vals og Stjörnunnar í toppbar-
áttu 1. deildar karla í handknatt-
leik að Hlíðarenda deginum áð-
ur. Atta barnamiðar seldust
reyndar að auki á þennan
heimaleik Islands- og bikar-
meistaranna, en fjárhagslega
hefur það varla skipt sköpum.
Þessi aðsókn er auðvitað með
ólíkindum. Ekki kann ég skýr-
ingu á henni. Ef til vill eru kröf-
urnar orðnar svona miklar; að
um leið og Valsvélin hikstar ör-
lítið taki áhorfendur sér frí.
Kannski eru leikirnir of margir
og aðgangseyrir of hár. Ef til
vill eru Valsmenn að bíða eftir
úrslitakeppninni í vor.
Hvað sem því líður eru íþrótt-
irnar til vegna fólksins og fyrir
það, fólksins, sem sækir viðburði
eða horfír á þá í sjónvarpi.
Aldrei má gleymast að íþróttir
eru skemmtun, íþróttamenn
skemmtikraftar jafnframt því
sem þeir reyna að ná árangri.
Enginn kemur á íþróttaviðburð
til þess að láta sér leiðast. Fólk
vonast alltaf eftir því að hafa
gaman af því sem boðið verður
upp á þó vissulega gangi það
ekki alltaf eftir.
Allt of oft hefur borið á því að
íþróttamenn, bæði hér heima og
erlendis, taka hlutverk sitt svo
alvarlega að þeir gleyma að hafa
gaman af verkefninu. 1 sumum
tilfellum mætti halda að bundið
væri í samning þeirra og félags-
ins að bannað væri að brosa á
leikvelli!
Undantekningar eru frá öllu
og svo er einnig í þessu tilfelli.
Einn er sá maður sem þjóðin
hefur dáðst að gegnum árum,
bæði vegna frábærra hæfileika
og léttrar lundar á leikvelli.
Hann getur alltaf brosað og hef-
ur verið öðram glæsileg fyrir-
mynd á handboltavellinum.
Hann er að verða fertugur en
síðast á miðvikudaginn var fór
hann á kostum með liði sínu,
HK, gegn KA á Akureyri og
gerði hvorki fleiri né færri en 15
mörk - hvert öðru glæsilegra.
Stuðningsmönnum KA hefur ef-
laust ekki verið skemmt en aðrir
landsmenn, sem sáu tilburði
mannsins í sjónvarpinu, geta
ekld annað en tekið ofan. Siggi
Sveins er einstakur. Sannkölluð
þjóðargersemi! Ljós í myrkrinu.
A þessum síðustu og hugsanlega
verstu tímum, þegar stórskyttur
í handknattleiksíþróttinni era
ekki á hverju strái, hlýtur að
mega meta stöðuna sem svo að
þær séu takmörkuð auðlind. Og
þar með er hann kominn í flokk
með fallvötnunum og fiskinum í
sjónum! Orðinn sameign þjóðar-
innar, þó hann fái ekkert fyrir
nema virðingu og aðdáun.
Fyrir næiri fimm árum skrif-
aði ég eftirfarandi í Morgun-
blaðið: „Sigurður Sveinsson er
lifandi sönnun þess að íþróttir
era skemmtun; hann er lista-
maður sem á fáa sína líka, ef
einhverja." Þarna er engu logið
og allt saman enn í fullu gildi.
ISLENSKT MAL
AUÐUNN Bragi Sveinsson í
Reykjavík sendir mér bréf sem
hér birtist að mestu leyti:
„Komdu sæll, Gísli Jónsson.
Ég hef lengi haft áhuga á ís-
lensku máli og reynt að vanda mál
mitt í ræðu og riti. Þess vegna
gremst mér mjög, þegar ég heyri
eða sé íslensku máli misþyrmt."
I fyrsta efnishluta bréfsins
mælir ABS gegn mikilli notkun
aukaframlagsins það, og þykir
umsjónarmanni það réttmætt.
Betra er að segja: Erfitt er að
gera þetta heldur en „það er
erfitt“ o.s.frv.
Síðan gef ég bréfritara aftur
orðið rétt strax. Hann hefur mikið
til síns máls. Um orðið sjálfbær
hef ég skrifað ýtarlega áður, og
rakti það þá annars vegar til
rangæskra bænda (um kýr sem
báru hjálparlaust) og hins vegar
til sr. Matthíasar Jochumssonai-
(um trúarsöfnuði sem ekki fengu
opinbera styrki).
Auðunn áfram:
„Nokkur orð, sem mér finnst að
tröllríði nú íslensku máli, en sem
ég fæ ekki betur séð en önnur orð
geti leyst þokkalega af hólmi.
Oft er sagt að eitthvað sé ekki
forsvaranlegt. Mér finnst að orðið
verjandi sé betri íslenska.
Nú er oft sagt að eitthvað sé eða
geti verið ásættanlegt eða óásætt-
anlegt. Við eigum ágæt orð um
þetta, viðunandi eða óviðunandi.
Oft heyrist sagt í útvarpi að
mikið af fólki hafi verið viðstatt
einhvers staðar. Fólk er teljan-
legt, þótt margt sé, ekki satt?
Þess vegna finnst mér fara betur
að segja og skrifa margt fólk.
Talað er um upplifun, að ein-
hver upplifi e-ð. Er þetta ekki
hrein danska? Þar segjast menn
opleve noget. Hvers vegna ekki
að segja að við reynum eitthvað,
að eitthvað sé ákveðin reynsla?
Hörmung er að heyra og sjá
orðtakið í stórum stíl sem veður
uppi í fjölmiðlum. Þetta er aðeins
danska, „i stor stil“. Betur fer á að
segja og skrifa: „í miklum mæli“.
Erlenda orðið kollega þýðir
starfsfélagi á íslensku, gjarna not-
að um embættismenn. En sé það
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
983. þáttur
notað eins og það hljóðar á er-
lendum málum, finnst mér fara
best á að það sé óbeygt, en segja
ekki kollegi, eins og allt of oft
heyrist.
Nú er tekið að nota orðið sjálf-
bær um starfsemi, sem fullnægir
eigin þörfum innan frá. Er ekki til
skemmtilegra og eðlilegra orð um
þetta atriði? Jú, ég hefði haldið
það. Hefur ekki orðið sjálfbjarga
verið notað um þetta fyrirbrigði?
Ég hefði haldið það.
Að lokum ágæt setning úr ný-
legu blaði: „Við vitum, hvað það er
erfitt að hætta að reykja." Jú, jú,
við vitum hvað erfitt er að hætta
reykja.
Ég hef velt fyrir mér orðinu
einhverfur. Er þetta ekki breyt-
ing á orðinu einþykkur? Hæfir
e.t.v. ekki sem fræðiorð.
Vöndum málfarið! Notum
tungumálið, sem við fengum í
vöggugjöf, á réttan hátt, á fagran
hátt! Það er eins með tunguna og
annað sem okkur er léð, að úr því
má smíða fagra og nytsama hluti,
en einnig ljóta og afkáralega!"
★
Mörg afbrigði eru til af drótt-
kvæðum hætti, og kann Snorri
Sturluson skyn og dæmi þeirra
allra í Eddu, og mætti mín vegna
hafa búið eitthvað af þeim til.
Um hendingamar skal nú þegar
geta tveggja. Það era munnvörp á
máli Snorra, þegar engar hend-
ingar eru í frumlínum, en skot-
hendingar í síðlínum. Hann yrkir:
Eyddi úthlaupsmönnum
ítr hertogi spjóíum.
Sungu stál of stillis,
stóð ylgr í val, dolgum.
Hal margan lét höfði
hoddgrimmr jöfurr skemmra.
Svó kann rán að refsa
reíðr oddviti þjóðum.
(Efniságrip: Hinn ágæti herfor-
ingi drap uppreisnarmenn með
vopnum. Glamur þeirra dundi á
óvinum konungs. Hinn örláti kon-
ungur gerði margan höfðinu
styttri. Þannig kann hann, skap-
mikill foringinn, að refsa ráns-
mönnum.)
Ákaflega sjaldan slepptu menn
hendingum alveg, en kæmi það
fyrir, nefnist háttlausa hjá
Snorra:
Ortak, öld at minnum,
þásalframastvissak,
of siklinga snjalla
með sex tugum hátta.
Sísthafavegnévellum,
er vkðan mik létu
á aldinn mar orpit
(þats oss frami) jöfrar.
(Efniságrip: Ég hef ort með 60
háttum um hina snjöllu konunga
sem ég vissi alfremsta, fólki til
minnis. Ekki hafa þeir konungar
varpað á glæ heiðri og gulli sem
þeir hafa sæmt mig. Það er mér
frami.)
Hrynjandi (bragliðaskipting)
gat verið mismunandi í afbrigðum
dróttkvæðs háttar, en hér verður
aðeins nefnt eitt dæmi sem víkur
frá meginreglu, en þá eru síðlínur
stýfðar (eitt atkvæði í lokin).
Snorri kallar það hinn meiri stúf.
Yggs drósar rýfr eisa
öld móðseija tjöld.
Glóð stökkr í hof Hlakkar
hugtúns fírum brún.
Geðveggjar svífr glugga
glæs dynbrími hræs.
Hvattr er hyrr at slétta
hjaldrs gnaptuma aldrs.
(Efniságrip: Sverðið skellur á
brjóstum mannanna. Brúnn
brandurinn stingst í bringurnar.
Sveipandi sverðið skerst gegnum
brjóstsárin. Menn hvetja sverðin
til þess að gera aðra höfðinu
styttri.)
Ath. vel: I síðasta dróttkvæða-
þætti voru bragliðir hveraar línu
taldir sex, en átt var við atkvæði.
Bragliðir era þrír.
★
Geneologia
Naskur maður hét nafninu Jóni,
og niður hans var enginn dóni
og faðir Húnvetnings harla reifs,
hét sá maður Jón Leifs
og var talandi tónskáld á Fróni.
(Sigríður á Sandnesi.)
Síðustu ár hefur skátahreyfingin selt sígræn
eðaltré, í haesta gceðaflokki og prýða þau nú
mörg hundruð íslensk heimili.
í* 10 ára ábyrgð t*. Eldtraust
t* 12 stærðir, 90 - 500 cm t* Þarfekki að vökva
i& Stálfótur fylgir ;*• íslenskar teiðbeíningar
t* Ekkert barr að ryksuga >*■ Traustur söluaðili
& Truflar ekki stofubtómin Skynsamleg fjárfesting
:AUT 60
skatc