Morgunblaðið - 22.12.1998, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 1998 33
Af listhúsi
MYMILIST
Lislhús við Kngjateig
MÁLVERK
SJÖFN HARALDSDÓTTIR
Opið virka daga frá 12-19, laugar-
daga 11-19, sunnudaga 14-19. Til 22.
desember. Aðgangur ókeypis.
EIGINLEGA tel ég mig í fríi frá
almennum rýniskrifum til áramóta,
gerði þó undantekningu varðandi
Haustsýninguna í Hveragerði, en
um hana hafði einhverra hluta vegna
ekki verið fjallað af rýniskrifurum
blaðsins. En vel samið og athyglis-
vert viðtal Elínar Pálmadóttur við
Sjöfn Haraldsdóttur, sunnudaginn
13. desember, kveikti í mér, einkum
íyrir þá sök hve skilmerkilegt og op-
inskátt það var. Er með sanni fátítt
að myndlistarmenn leysi á þann veg
frá skjóðunni nú um stundir og
mætti gerast oftar, því slík orðræða
stuðlar að heilbrigðara andrúmslofti.
í bili vil ég minni áhyggjur hafa af
því hvemig aðrir munda pentskúfinn
hér á landi, en sé tiiefni til að koma
inn á mikilvæg mál er varða hags-
muni allra myndlistarmanna.
Varðandi byggingu húsa í þágu
listarinnar, er minna vitað en vera
skyldi um fyrirgreiðslu frá opinber-
um aðilum til einstakra mjmdlistar-
manna, en þó fara um það ýmsar
sögur. Ennþá minna um reglur og
kvaðir um uppbyggingu sem for-
gang hefur fengið vegna listastarf-
semi, og hér er mikilvægt að líta
nánar á þann flöt. Það varðar skilj-
anlega miklu að sérbyggð hús þjóni
tilgangi sínum, einnig eftir að við-
komandi listamenn flytja úr þeim
eða falla frá, og verði fyiú- sem
minnstu raski. Einnig skiptir miklu
að myndlistarmenn njóti undan-
tekninga frá almennum byggingar-
reglum hvað snertir gluggaskipan,
því öllu varðar að jöfn lýsing sé í
húsunum, sér í lagi hvað náttúru-
birtu snertir. Þetta vita allir sem
inni eru í málum og það mun einmitt
ástæðan fyrir því hve treglega gekk
að selja Englaborg, hús Jóns Engil-
berts, sem hafði þveröfuga .glugga-
skipan miðað við það sem almennt
gerist og reglur kveða. I þessu til-
viki stuðlaði það að farsælum endi,
því að fyrir vikið náði ungt og upp-
rennandi listafólk að festa sér húsið.
Þá aðalgluggar og miklir um sig
vísa í suður, þarf mjög dýran útbún-
að til að hindra að óheft sólarljós
skíni á viðkvæm myndverk, en sól-
arflæði inn um almennt rúðugler er
hvortveggja falskt sem mikill skað-
valdur, einkum þegar mjög ljósnæm
efni eiga í hlut, ekki síst akvarellur
og riss. Það er ástæðan fyrir því að
slíkar myndir eru sýndar í demp-
aðri birtu á söfnum, einkum ef þær
eru komnar til ára sinna.
Æskilegt er vitaskuld að hið opin-
bera leggi listamönnum lið við að
byggja yfir sig eins og öðrum þjóðfé-
lagsþegnum, án þess að til komi líf-
eyrissjóðsréttindi, eins og gert var
fyrir margt löngu en lagðist af. Þá er
líka eðlilegt að til komi einhverjar
skýrt markaðar reglur og kvaðir um
sérhönnuð hús svo þau nýtist áfram
og komi í veg fyrir leiðindi og óæski-
lega þróun. Fátt er hryggilegra en
er sérstæð og falleg hús sem miklar
fómir þurfti að færa til að koma upp,
prýði umhverfisins, fara að þjóna allt
öðrum tilgangi en þau voru hönnuð
fyrir. Hér hafa opinberir aðilar ekki
verið bamanna bestir í áranna rás
og eðlilegt að einhverjir einstakling-
ar dragi dám af. Orðræðunni er
einnig mjög ábótavant á vettvangin-
um, eins og menn óttist að það skaði
þá persónulega segi þeir meiningu
sína hreint út, sem því miður hefur
við rök að styðjast í þessu dvergríki.
Hvað Listhús í Laugardal varðar,
mun hafa verið gerður lóðasamning-
ur við borgina um listamiðstöð með
vinnustofum og vinnustofuíbúðum
ásamt sýningaraðstöðu, og jafn-
framt var umsókn um byggingar-
leyfi samþykkt á sömu forsendum.
Allt þetta var staðfest með nafngift
hússins sem var nýyrði, er ég hafði
tekið upp úr mál- og málfarsþáttum
Gísla Jónssonar, en þar hafði verið
kvartað yfir útlenzka orðinu, gallerí,
sem hafði að auk verið misnotað á
margan hátt. Var fyrst notað á hús
varðandi sýningarsalinn að Vestur-
götu 17, sem Guðni í Sunnu stóð að
og festist undrafljótt í málinu.
Sú saga er raunaleg sem Sjöfn
Haraldsdóttir segir í viðtalinu og
einnig blasir við gesti og gangandi,
ber ekki vott um mikla virðingu fyrir
nafninu, listamiðstöð, listastarfsemi
né listhugtakinu yfirhöfuð. Við bætt-
ist að gluggar á sýningarsal voru öf-
ugum megin á byggingunni og fengu
að auk aldrei þann dýra útbúnað sem
þurfti til að hindra óheft geislaflæði
sólar beint á myndverkin inni fyrir.
Telst allra hagur, einkum þjóðfé-
lags í mótun, að útiloka að slíkt geti
SJÖFN Haraldsdóttir.
átt sér stað í framtíðinni, einnig
hvað varðar byggingar yfir einstaka
listamenn, nema í undantekningar-
tilvikum og til komi samþykkt frá
listasamtökum, sem þurfa nú að
gaumgæfa þessi mál. Miklar vonir
voru gerðar til hússins á Engjateig,
eftir að væntanleg framkvæmd
hafði verið rækilega auglýst og tí-
unduð í fjölmiðlum á sínum tíma,
undruðust þá margir stórhuginn að
baki. En þróunin varð önnur og það
gerðist að myndlistarmenn fóru
frekar að forðast húsið en hitt, auk
þess sem nafngiftin, listhús, hefur
verið grómuð líkt og alþjóðlega
heitið gallerí áður.
Þegar öllu er á botninn hvolft
telst það stórum þýðingarmeira, að
hér sem annars staðar sé rétt að
málum staðið, blóðstreymi aukið til
daglegrar starfsemi á listavett-
vangi, en að standa að hávaða á yf-
irborðinu líkt og gervilistamið-
stöðvum og misvel undirbúnum
listahátíðum. Fjáraustur til slíkra
og móttaka listaverkagjafa af öllu
tagi á kostnað athafnavettvangs
starfandi myndlistarmanna gengur
ekki upp. Hér þarf að marka
grunnreglur og hætta að hrista
hlutina úr erminni eftir því hvernig
og hvaðan vindur blæs. List er ekki
flottheit heldur hverri stoltri þjóð
lífsnauðsyn.
Þakka ber fyrir viðtal Elínar
Pálmadóttur við Sjöfn Haraldsdótt-
ur og vekja um leið athygli á sýn-
ingu listamanns sem haft hefur
markaðan starfsvettvang í bygging-
unni frá upphafi, en hefur nú eðli-
lega gefist upp. Síðustu forvöð eru
að skoða sýninguna í dag, og lokið
er kafla í sögu hússins er dyr falla
að stöfum.
Bragi Ásgeirsson
LJÓÐ MILLI SKÝJA
BÆKtJR
Ljóð
EYJA I' LJÓSVAKANUM
eftir Baldur Óskarsson.
Bjartur 1998 - 68 bls.
ÞAÐ er fremur stórbrotið og lit-
ríkt ljóðmálið í nýrri ljóðabók Bald-
urs Oskarssonar, Eyja í
ljósvakanum, og vand-
rataður vegur þess að
röklegum skilningi.
Miklu fremur að les-
andi verði að treysta á
skynjun sína en skiln-
ing. Ljóð Baldurs eru
oftast nær einhvers
konar augnabliksmynd-
ir sem miðla kenndum
augnabliksins, gjaman
myndræn náttúrusýn
sem jafnframt túlkar
innri mann. Þannig er
t.a.m. myndin af ein-
manaleikanum í kvæð-
inu utar í hafi:
Einmani
hokinn á bjargi
fjaran svört
flóðbylgjan freyðandi hvít
og sólsprengd skýin
drangur einn og
annar utar í hafi
Ljóð Baldurs eru oft hlaðin tilvís-
unum og hann kallast á við súrrea-
lista og imagista sem ortu ljóð sín
fyrr á öldinni. Þetta gerir ljóð hans
stundum torræð og einkaleg enda
grípur Baldur jafnvel til skammstaf-
ana likt og Ezra Pound.
í kvæði sem hann nefn-
ir E.M. segir svo:
Kalt
kvöldljóð seytlar inn.
Situr við borðið blági'æn
systír-starandiaugu-
blóðlitað kringlótt borð.
Að mörgu leyti er
eins og Baldur sé að
mála með orðum. Hann
notar mikið litaorð. í
kvæðinu Korgaður
rauður sem ort er „á
vegum René Magritte“
fjallar Baldur öðrum
þræðinum um einhvers
konar umbreytingu:
Hún óx á bjargi við sjóinn
hin blaðmikla jurt.
Blöðunum uxu vængir
og myndaðist dúfa
Og lirfan kom - og lagðist í bringuna.
Um stund varð myrkur.
Silfurgljár síðdegishiminn
skín í gegn.
Heimur Baldurs er ekki heimur
einfaldrar sælu. Hann líkir veginum
inn í birtuna við hnífsegg og dauð-
inn er nærri kvæðum hans. Tilfinn-
ing hins ófullkomna er líka sterk
eins og í líkingu sjálfsins og hálf-
mánans sem tengist áttlausu hálfu
lífi. Hálfmánar á bláfati eru „hall-
kvæmii' / og sporin mín / spígspor /
út um lönd og álfur - // helftin er
dimm / líkt og ég sjálfur."
Þó er það fegurðin sem sefar
hjartað, gefur lífinu gildi eins og
ljóðið í þessu fallega ljóðbroti:
Einn vonnorgun ljósan
ljóð
á milli skýja
Ljóðheimur Baldurs Óskarssonar
í hinni nýju ljóðabók hans, Eyja í
ljósvakanum, er með þeim hætti að
hann verður fremur skynjaður en
skilinn. Sá sem gengur á þeim for-
sendum inn í hann og gefur sér tíma
til að skoða þá sýningu ljóss, birtu og
lita sem okkur er þar boðið upp á
fær margföld laun síns erfiðis.
Skafti Þ. Halldórsson
Baldur
Óskarsson
Ralmagnað
uruuí yZýnr john
Muiilð iólabónusinn ;
Ef þú verslar fyrir 7.000 krónur eða meira, fer nafn þitt í
lukkupott þar sem dregið er í hverri viku um
100.000 krónur j
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SlMI 569 15 OO
http.//www.ht.is
umboðsmenn um land allt