Morgunblaðið - 19.03.1999, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FOSTUDAGUR 19. MARZ 1999
il
í skýrlu sinni frá því í janúar síð-
astliðinn fjallar Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn um aukið frelsi í gjaldeyr-
isviðskiptum hér á landi. Lagði
hann áherslu á það að þó svo að í
slíku frelsi felist möguleikar á tals-
verðri hagræðingu þá fylgi því ýms-
ar hættur. Vegna þessa telur sjóð-
urinn ástæðu til þess að stjórnvöld
auki eftirlit á ýmsum sviðum hag-
kei-fisins. í því sambandi nefndi
hann sérstaklega eftirlit með endur-
útlánum erlends skammtímafjár-
magns, mikilli skuldaaukningu
heimilanna og frjálslegri útlána-
stefnu bankakerfisins.
Ástæða er til að taka ábendingar
sjóðsins alvarlega. Núverandi
ástand efnahagsmála hér á landi er
að mörgu leyti sláandi líkt ástand-
inu í Austur-Asíu áður en kreppan
þar skall á. Hagvöxtur hefur verið
mikill; gengi krónunnar er haldið
föstu á meðan viðskiptahallinn er
u.þ.b. 5% af þjóðarframleiðslu; og
erlent lánsfé hefur verið notað til að
auka heildarútlán bankakerfisins
gríðarlega á skömmum tíma. Þótt
ástand efnahagsmála sé betra nú en
það hefur nokkru sinni verið getur
slíkt tekið skjótan endi eins og við
íslendingar höfum margoft reynt.
Löggjöf um eriend skammtímalán í
anda fyrrnefndrar stefnu Chíle
myndi verulega draga úr hættunni
á því að sveiflukennt framboð á er-
lendum gjaldeyri verði stöðugleik-
anum að falli. Slík löggjöf er því
skref í þá átt að festa núverandi
efnahagsástand í sessi.
Einhverjh- munu eflaust gagmýna
þessa tillögu með því að segja að
með henni sé verið að leggja stein í
götu þeirra sem vilja afla sér eriends
áhættufjármagns. Þeir munu halda
því fi'am að vegna þess aukna kostn-
aðar sem samkvæmt tillögunni fellur
á lánveitendur munum við íslending-
ar þurfa að bjóða hærri vexti til að
afla sama magns af erlendu lánsfé.
Sú þarf alls ekki að vera raunin.
Eins og staðan er í dag heimta er-
lendh' lánveitendur háa áhættuþókn-
un fyrir að fjárfesta í íslenskum
krónum. Ástæðumar em tíðar geng-
isfellingar og almennur óstöðugleiki
sem hrjáð hefur íslenskt efnahagslíf
í gegnum tíðina. Erlendir fjárfestar
munu sjá að með löggjöf í anda
stefnu Chíle minnkar hættan á geng-
isfellingum. Þeir munu því vera til-
búnir að lækka áhættuþóknun sína.
Minni áhætta mun áreiðanlega vega
upp á móti auknum kostnaði og gott
betur þegar um lengri lán er að
ræða. Þegar öll kurl era komin til
grafar ætti tillagan því að auðvelda
öflun erlends langtímafjármagns og
lækka langtímavexti.
Höfundur er hagfræðinemi, sem
stundar nám við Princeton-háskóla í
Bandaríkjunum.
■■\
grein fyrir því að vanlíðan, erfið-
leikar, álag og áföll geta valdið
vefrænum breytingum og svoköll-
uðum líkamlegum sjúkdómum. Það
kom því á óvart hversu auðveldlega
Barna- og unglingageðdeild var út-
hýst úr fyrirhuguðum barnaspítala
Hringsins á Landspítalalóð. Sér-
staklega með tilliti þess að á undan-
förnum árum hefur oft verið vakin
athygli á skorti á þjónustu við geð-
sjúk börn.
I febrúar 1997 skipaði heilbrigð-
isráðherra nefnd sem skyldi móta
stefnu í geðheilbrigðismálum. Eftir
að hafa kynnt sér málið vel var það
samdóma álit nefndarmanna að
rétt væri að málefni barna hefðu
mestan forgang, m.a. með því að
geðheilbrigðisþjónusta yrði veitt í
nýjum barnaspítala. Þessi for-
gangsröðun þýðir að mikilvægara
er að fjölga meðferðarúrræðum
fyrir geðsjúk börn heldur en að
leysa vanda heimilislausra geðfatl-
aðra eða draga úr sumarlokunum
geðdeilda, svo nokkur dæmi séu
nefnd. Ekki er auðvelt að for-
gangsraða einu af þessum alvar-
legu vandamálum ofar en öðru.
Samt er það gert.
Gefum geðsjúkum börnum for-
gang. Veitum þeim þjónustu í nýjum
barnaspítala. Jafnvel þótt það kosti
nýja skóflustungu í Fossvogi.
Höfundur er fornmður Geðhjdlpar.
Minni stærðfræði?
SÍÐASTA ár hefur
staðið yfir vinna vegna
nýrra aðalnámskráa
fyrir grann- og fram-
haldsskóla. Nýlega
hefur menntamálaráð-
herra tilkynnt að farið
verði að vinna eftir
nýrri námskrá fyrir
framhaldsskóla strax
næsta haust.
I nýju námskránum
hefur verið markvisst
stefnt að því að
minnka bilið milli
grunnskóla og fram-
haldsskóla. Því miður
virðist ekki hafa verið
hugað að bilinu milli
framhaldsskóla og háskólastigs.
Samkvæmt lögum um fram-
haldsskóla frá 1996 er bóknáms-
brautum ætlað að veita undirbún:
ing undir nám á háskólastigi. í
þeim plöggum sem kynnt hafa ver-
ið opinberlega kemur fram að meg-
inbreytingin á bóknámsbrautum er
að vægi sérgreinabrautanna eykst.
Lágmarksfjöldi eininga í stærð-
fræði minnkar aftur á móti á öllum
brautum, um 50% á málabraut, um
60% á félagsfræðabraut og um 28%
á náttúrufræðabraut. Háskóli Is-
lands hefur lagt áherslu á að góð
almenn menntun, sérstaklega góð
kunnátta í íslensku, ensku og
stærðfræði, sé besti grannurinn
fyrir háskólanám. Háskóli íslands
er til muna stærsti skólinn hér á
landi sem veitir menntun á há-
skólastigi. Minnkað vægi stærð-
fræði í framhaldsskólum virðist því
vera í mótsögn við hið lögbundna
markmið bóknámsbrauta að búa
nemendur undir háskólanám.
Reyndar er vandséð
hvaða rök liggja að
baki þessari breyt-
ingu. I námskrá fyrir
grunnskóla er fjölgað
tímum í stærðfræði,
en efnið er ekki aukið.
Með þessu ættu nem-
endur að verða betur
undirbúnir að takast á
við stærðfræði í fram-
haldsskólum. Einnig
eru í nými námskrá
fyrir framhaldsskóla
nýjar lýsingar á
stærðfræðiáföngum
sem ætlaðir eru nem-
endum á mála- og fé-
lagsfræðabrautum
þar sem tekið er sérstakt mið af
þörfum þessara nemenda. Fjölda-
mörg störf reyna á skilning á tölu-
legum upplýsingum, leikni í með-
ferð talna og reiknikunnáttu.
Minna vægi stærðfræði til stúd-
entsprófs gerir því nemendur verr
undirbúna til þátttöku í atvinnulíf-
inu.
Þannig er mér ómögulegt að sjá
að neitt mæli með þessari breyt-
ingu en aftur á móti er margt sem
mælir gegn henni. Þessi breyting í
framhaldsskólunum mun kalla á
breytingar á skipulagi háskóla-
stigsins. Annaðhvort verður farið
að miða stærðfræðikennslu við
nemendur með lágmai-kskunnáttu
úr framhaldsskóla eða innganga að
námsleiðum verður takmörkuð við
þá sem hafa bætt við sig í stærð-
fræði umfram lágmarkið. Fyrri
leiðin hlýtur að teljast ótæk enda
verður íslensk menntun á háskóla-
stigi að vera sambærileg við það
sem gengur og gerist hjá öðrum
Aðalnámskrár
Minnkað vægi stærð-
fræði í framhaldsskól-
um, segir Rögnvaldur
G. Möller, virðist því
vera í mótsögn við hið
lögbundna markmið
bóknámsbrauta að
búa nemendur undir
háskólanám.
þjóðum. Seinni leiðin hefur einnig
galla. Á framhaldsskólaárunum
era nemendur að uppgötva heim-
inn og sjálfa sig. Hugmyndir um
framhaldsnám mótast oft ekki fyrr
en á síðustu árum framhaldsskóla;
ákvörðun oft ekki tekin fyrr en á
vikunum eftir útskrift. Hætta er á
að þá séu margar námsleiðir þegar
lokaðar, og erfitt að bæta úr, því
nemendur hafi tapað allri æfingu í
þeim undirstöðuatriðum stærð-
fræði sem þeir þó lærðu í grann-
skóla og á fyrsta ári í framhalds-
skóla.
Einnig má benda á nýlega könn-
un á viðhorfum nýnema við Há-
skóla Islands, þar sem kom fram
að val nemenda á framhaldsnámi
réðist að verulegu leyti af starfs-
möguleikum að námi loknu. Áhrif
þess að skyldunám framhaldsskóla
í stærðfræði dugar ekki munu lík-
lega verða þau að margir munu
velja sér framhaldsnám og síðan
starfsvettvang sem krefst þess
Rögnvaldur G.
Möller
ekki að þeir bæti við sig stærð-
fræði. Á nýrri öld hefur þjóðfélag-
ið þörf fyrir fleira fólk menntað í
tæknigreinum, verkfræði, raunvís-
indum, lífvísindum, viðskiptafræði
og félagsvísindum. Þetta eru alltr
greinar sem reyna veralega á
færni í stærðfræði og nám í þeim
krefst góðs undirbúnings í stærð-
fræði. Hefði því ekki verið eðli-
legra að reyna að styrkja og efla
hlut stærðfræði í framhaldsskól-
um?
Staða kennaramenntunar er líka
áhyggjuefni. Kannanir hafa sýnt að
fáir kennaranemar hafa góðan
undirbúning í stærðfræði. Ekki
mun ástandið í þeim málum batna
ef stærðfræði til stúdentsprófs er
minnkuð.
Eina ástæðan sem mér dettur í
hug fyrir þessum breytingum er að
ætlunin sé að stemma stigu við
miklu brottfalli í framhaldsskólum.
Eg hefi meiri trú á íslenskum
framhaldsskólanemum en svo að
þeir láti einn og einn stærðfræði-
áfanga sem þeim er gert skylt að
taka standa í vegi fyrir sér við að
ljúka námi. I drögunum að nýiri
námskrá er margt gott; nemendur
munu koma inn í framhaldsskóla
með betri undirbúning í stærð-
fræði og áfangar í framhaldsskól-
um eru betur lagaðir að þörfum
nemenda. En allt þetta er eyðilagt
af þeirri ákvörðun ráðuneytisins að
minnka vægi stærðfræði í franfiY
haldsskólanámi þrátt fyrir að hlut-
ur stærðft'æði sé frekar að aukast í
námi á háskólastigi og í þjóðfélag-
inu. Eg skora á ráðherra að endur-
skoða stefnuna um minnkað vægi
stærðfræði í framhaldsskólum og
leita í staðinn ráða til að efla stærð-
fræðiþekkingu í samræmi við kall
tímans.
Höfundur er jektorí stærðfræði
við Háskóla íslands.
_________________________________ir
Yerkfræðikunnátta óskast
FORMAÐUR Verk-
fræðingafélagsins,
Pétur Stefánsson,
skrifaði frábæra grein
í Mbl. 11.3. „Verkfræð-
ingur óskast“ þar sem
hann vekur athygli á
þörf á aukinni mennt-
un og bættum aðbún-
aði verkfræðinga í
samfélaginu. Það sem
einkennt hefir síðari
hluta þessai-ar aldar
hérlendis er fyrst og
fremst árangurinn í
verklegum fram-
kvæmdum (eg leiði hér
hjá mér svindlið í fisk-
veiðunum). Hér ber
fyrst að nefna framkvæmdir í
vegagerð, þá virkjunarfram-
kvæmdir, þar sem Sigurður S.
Thoroddsen, verkfræðingur, var
framherjinn, en síðast kórónan þ.e.
Hvalfjarðargöngin, sem ekki þurfti
einu sinni að taka á vegaáætlun.
Okkar samfélag væri annað og
verra ef ekki hefði notið forystu
margi’a góðra verkfræðinga. Orð
formannsins era þannig í tíma töl-
uð.
En það getur líka verið neikvæð
hlið á verklegum framkvæmdum,
svo sem umræðan sýnir nú um til-
lögurnar um að sökkva Eyjabökk-
unum. Mér eru hér efst í huga
snjóflóðavarnirnar á Flateyri, þar
sem allt fór úr böndum. í maímán-
uði 1996, sjö mánuðum eftir stóra
snjóflóðið úr Skollahvilft, fóru
hönnuðir varnanna VST/NGI og
fulltrúar nýskipaðra Snjóflóða-
varna til fundarhalda vestur á
Flateyri til að kynna íbúum nýjar
tillögur um varnir, sem voru fyrst
tilbúnar um hádegi sama dag, og
mér var synjað af VST um að fá að
sjá. Þar var Flateyringum tilkynnt
að ef þeir féllust ekki á að sam-
þykkja þessar tillögur um varnirn-
ar, yi’ði ekkert gert í vörnum fyrir
Flateyri. Þessir úrslitakostir voru
samþykktir á þessum fundi, enda
engir sérfróðir menn
þar til að fjalla um svo
stórt og viðamikið
mál. Þótt þeir, sem
kunnugastir voru
staðháttum bentu á
aðrar og betri leiðir,
varð engu um þokað.
Þessar varnir voru
síðan byggðar með
margföldum tilkostn-
aði og til mikils tjóns
fyrir landið og alla
framtíð Flateyrar.
Eftir snjóflóðið
hafði hreppsnefndin á
Flateyri snúið sér til
VST með beiðni um
tillögur í málinu, sem
síðan sneri sér til NGI í Oslo, en
þeir teljast því aðalhöfundar varn-
Snjóflóðavarnir
Framkvæmdirnar á
Flateyri kasta rýrð,
—
segir 0nundur As-
geirsson, á alla verk-
fræðingastétt landsins.
anna. Eftir að Skipulag ríkisins
hafði synjað um að Ííta á efnishlið
málsins, þe. rangar forsendur fyrir
tillögum um staðsetningu varnar-
garða VST/NGI, sneri eg mér síð-
an beint til NGI (Norges Geotekn-
inske Institutt). Er rétt að hér sé
vísað beint til endanlegs svars
þeirra í bréfi til mín dags. 19. sept-
ember, 1996, þ.e. löngu áður en
framkvæmdir hófust:
„964022 Flateyri. Slutt-
kommentar til brev.“
Vi viser til dine tre siste brev
datert 23 august, 2 september og
14 september. Da vi ikke kan se at
det har fremkommet nye opplysn-
inger om skredfaren i Flateyri ett-
er várt svar datert 20 august, har
vi valgt ikke á gi flere kommentar-
er til dine brev. Særlig sá lenge din
ordbrak av sikringstiltaket etter
vár oppfatning er upassende og lite
serips.
Vi vil igen presisere at voller og
kanaler má være av sá store
dimensjoner som der er beskrevet
i rapporten utarbejdet av VST og
NGI i fellesskap, og at beliggen-
heten er optimal for á oppná den
beste sikringseffekten. Vi synes at
dine beskrivelser av sikringstilta-
ket som „Monster" ikke er dekk-
ende for hvordan tiltaket vil se ut
etter at det er ferdigstilt.
Vi anser med dette vár
korrespondanse med dig som
avsjuttet." NGI sign.
Ég hafði skýrt NGI frá því að
garðarnir væru nefndir „Monst-
er“ fyrir vestan, og raunin er nú
orðin sú. Garðarnir eru rangt
staðsettir og þeir vernda ekki
bátahöfnina og eystri hluta
byggðar á Flateyri fyrir snjóflóð-
um úr Skollahvilft. Það var hroki
hönnuðanna VST og NGI, sem
hefir valdið ráðleysi og vandræða-
gangi í kring um þessar fram-
kvæmdir. Öll hús við Ólafstún,
neðan garðanna, hafa verið keypt
upp fyrir opinbert fé, af því að
menn treystu ekki hinum rangt
Skólavörðustíg 21 • sími 551 4050 •Rcykjavík
0nundur
Ásgeirsson
staðsettu görðum, og síðan er tek-
ið að selja þau aftur á gjafprís.
Allt þetta er gert vegna hroka
hönnuðanna, sem ekki vildu hlýða
á velviljuð og góð ráð staðkunn-
ugra manna. Þessi hringavitleysa
er undir vernd bæjarstjórnar Isa-
fjarðarbæjar og Umhverfisráðu-
neytisins, sem borgar ómældan
kostnaðinn af opinberu fé. Þetta
ætti að vera refsivert.
Framkvæmdirnar á Flateyri
kasta rýrð á alla verkfræðinga-
stétt landsins og vekja upp spurn-
inguna um það, á hvern hátt sé
unnt að verjast slíkum mistökum.
Allar endanlegar ákvarðanir voru#
teknar af stjórnsýslustofnunum,
sem ekki vora til þess hæfar að
fjalla um hina verklegu fram-
kvæmd, en tóku sínar ákvarðanir í
barnalegri trá á að verk hönnuð-
anna væri í lagi. Öll stétt verk-
fræðinga hefir samþykkt mistökin
með algjöru tómlæti. Sama gildir
um svonefndar Snjóflóðavarnir
Veðurstofunnar. Eg beini því
þeirri siðferðilegu spurningu til
formanns Verkfræðingafélagsins,
hvernig eigum við að geta forðast
slík mistök í framtíðinni?
Framundan eru fleiri varnarvirki
gegn snjóflóðahættu fyrir tugi
milljarða króna, en af þeim er að7^
eins ein, á Siglufirði, þar sem tekið
hefir verið tillit til staðhátta með
árangi’i.
Höfundur er fyrrverandi forstjóri.