Morgunblaðið - 11.04.1999, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 11. APRÍL 1999 11
mblMorgunblaðið/Árni Sæberg
hendi. Það má þó geta þess að ekki
mældist marktækur munur á kynj-
unum hvað varðar þessa niðurstöðu.
En mikill marktækur munur reynd-
ist á svari kynjanna þegar þau voru
spurð að því hvort þau hefðu tæki-
færi til að sýna öðrum væntum-
þykju. Piltar töldu sig síður hafa
tækifæri til að sýna væntumþykju en
stúlkur og þeir álitu það heldur ekki
eins mikilvægt og þær. Þetta stað-
festir þá skoðun að drengir séu síður
aldir upp við það að tjá tilfinningar
en meiri áhersla lögð á það hjá stúlk-
um. Þegar börnin voni spurð að því
hvort þau teldu þessi réttindi mikil-
væg og fyrir hendi í skólanum kom í
Ijós að íslenskum bömum finnst það
ekki mikilvægt að sýna væntum-
þykju í skóla né tíðkast það þar.
Heima þykir þeim þetta mikilvægt
og til staðar. A það við um bæði kyn-
in.“
Þær sögðu að í alþjóðlegu könnun-
inni væru ákveðin lönd sem skæru
sig úr þegar spurt var um væntum-
þykjuna. „Við getum tekið Ung-
verjaland og Kína sem dæmi um
lönd þar sem böm telja að það sé
hvorki mikilvægt né til staðar að
sýna væntumþykju á heimili og í
skóla. Ef þjóðirnar em bomar sam-
an hvað þetta varðar þá er það á ís-
landi sem flest bömin svara því ját-
andi að þau hafi tækifæri til að sýna
öðrum vætumþykju á heimili. Bendir
þetta til þess að vel séð hlúð að þess-
um þætti á íslenskum heimilum en
lögð minni áhersla á þetta í skólun-
um.
ímynd stráka frekar bundin
starfi en hjá stúlkum
Ungmennin voru spurð að því
hvort þeim fyndist mikilvægt „að
stunda starf sem veitti lífi þeirra og
annarra aukið gildi“. Þetta atriði er
í þriðja sæti hjá piltum en í tuttug-
asta og fyrsta sæti hjá stúlkunum.
Má álykta að strax á unga aldri sé
ímynd karlsins bundin starfinu í
mun meira mæli en hjá stúlkum. Að
lokum voru þau spurð að mikilvægi
og tilvist þeirra réttinda að eiga sitt
eigið nafn frá fæðingu. Almennt
töldu þau þessi réttindi til staðar á
íslandi en ekki mikilvæg og á þetta
við bæði kynin. Nokkur munur var
á svörum barna í hinum þátttöku-
löndunum. í Ungverjalandi, Banda-
ríkjunum og Litháen upplifðu börn-
in að þessi réttindi væru hvorki
mikilvæg né til staðar. í íran voru
þessi réttindi hinsvegar talin mjög
mikilvæg og til staðar. íslensk
nafnahefð er mjög sterk hér á landi.
Konur halda eftimöfnum sínum
þegar þær giftast og algengt er að
börn séu skírð í höfuðið á einhverj-
um nákomnum þannig að nafnið
virðist hafa þýðingu fyrir fjölskyld-
una. Því koma þessar niðurstöður
ekki á óvart.“
Þær Agústa og Maia sögðu að nið-
urstöður könnunarinnar sýndu að ís-
lensk böm telja mannréttindi sín
bæði mikilvæg og vera fyrir hendi,
þó í meira mæli á heimili en í skóla.
Nokkur munur á mati barnanna á
mikilvægi og tilvist réttindanna
kæmi þó fram en þau teldu mikil-
vægið að jafnaði meira en tilvist sem
benti til þess að þau álitu réttindum
sínum að einhverju leyti ábótavant.
„Réttindum bama hefur verið
sýndur vaxandi áhugi á undanförn-
um áram. Til að bæta stöðu bama
þarf að hafa upplýsingar um hvaða
réttindi þau eiga að hafa samkvæmt
alþjóðasáttmálum og hvemig þeim
réttindum er framfylgt. Bamasátt-
málinn var samþykktur af Samein-
uðu þjóðunum árið 1989 og við gerð-
umst aðili að honum í október 1992.
Þar með skuldbatt ísland sig til að
hafa löggjöf sem er í samræmi við
sáttmálann og ábyrgist að ákvæði
hans komist í framkvæmd. Einnig
þarf Island að birta reglulega opin-
berar skýrslur um hvemig sáttmál-
anum sé framfylgt. Niðurstöður
þessarar rannsóknar gætu nýst í
þeirri umræðu.“
Könnunin var unnin með styrk frá
Rannsóknarráði Islands, Bamaheill-
um og Rauða krossi íslands, minn-
ingarsjóði Sveins Bjömssonar.
Einnig nutu rannsakendurnir vel-
vildar Áslaugar Brynjólfsdóttur
fræðslustjóra og höfðu aðstöðu á
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkurum-
dæmis meðan þær unnu verkefnið.
„Þá nefna þau atriði eins og „að
hafa fæði, klæði og húsaskjól“. „Að
eiga sitt eigið nafn frá fæðingu“ og
„hafa stað til að læra á“. Tvö fyrstu
atriðin nefna þau einnig þegar þau
nefna mikilvægustu atriðin sem era
fyrir hendi í skólanum en þriðja at-
riðið er: ,A-ð geta haldið áfram í
skóla eins og hæfileikar þínir og
ástundun leyfa.“
Það atriði sem börnin töldu sig
flest ekki finna á heimili eða í skóla í
íslensku könnuninni var „að geta
leikið sér og farið í þykjustuleiki“.
Þetta atriði var einnig lægst í alþjóð-
legu könnuninni. Líklegt er að það
að leika sér sé ekki eitthvað sem
unglingar á aldrinum 13-14 ára telja
áhugavert. Fleiri þættir geta komið
til eins og að foreldrar leitist við að
gera börnin sjálfbjarga of snemma
og því séu þau ekki vön að tjá sig í
leik. Útivinna foreldra getur líka
hafa gert það að verkum að foreldrar
hafa ekki haft tíma til að leika við
börnin frá unga aldri. Þykjustuleikir
barna eru hluti af barnamenningu,
þ.e. bam lærir af barni. Hér áður
fyrr léku allh' aldurshópar sér saman
og lærðu hver af öðram en nú era
börnin hætt að leika sér nema ald-
ursskipt og þá gjarnan undir stjóm
leikskólakennara meðan þau era
yngri. Þegar börnin era orðin eldri
eyða þau þeim tíma sem þau notuðu
til leikja fyrir framan sjónvarp og
tölvur.“
Er ekki tekið tillit til skoðana
íslenskra barna?
í könnuninni voru börnin spurð
nokkurra spuminga sem fjölluðu um
það hvort þau teldu að þau fengju
sanngjarna meðhöndlun þegar þau
vildu tjá skoðanir sínar eða fá
ákveðnum réttindum fullnægt? Kom
fram í niðurstöðum svaranna að
meðalbarnið upplifir misræmi á milli
mikilvægis þess að fá slíkan stuðning
og raunhæfs stuðnings,- „Misræmið
telja þau mest varðandi atriði eins og
„að fá sanngjama meðhöndlun þegar
fólk álítur þau hafa rangt fyrir sér“
og „hvort að réttindi þeirra eru
studd af ráðamönnum".
Niðurstöðumar í skólanum era í
sama dúr, þar er misræmið mest á
atriðum er varða réttindi og stuðn-
ing. í skólanum er ennfremur mikið
misræmi milli mikilvægis réttarins,
„að vera vemdaður fyrir fólki og að-
stæðum sem gætu sært tilfinningar
þínar“ og tilvistar hans. Má álykta af
þessu að böm telja sig berskjaldaðri
fyrir andlegu ofbeldi svo sem stríðni
og einelti í skóla en á heimili.
Þegar á heildina er litið gætir
minnsta misræmis í atriðum sem
varða grunnréttindi, það er mögu-
leika barna á fæði, fatnaði, húsnæði
og læknishjálp og tjáningu á um-
hyggju. Þetta eru réttindi sem má
ætla að flest íslensk börn njóti í
daglegu lífi. Þannig gefa niðurstöð-
urnar til kynna að grunnréttindum
barna sé almennt fullnægt hér á
landi en að bömin telji helst að mis-
ræmi sé á réttindum er varða tján-
ingu þeirra á skoðunum og óskum
og framgangi þeirra. Og hafa ein-
hvern sem talar máli þeirra þegar
þau þarfnast þess. Af þessu má ráða
að íslensk börn telja sig ekki fá
sanngjarna meðhöndlun þegar aðrir
álíta þau hafa rangt fyrir sér.
Einnig virðist þeim fínnast að ekki
sé hlustað á þau né að skoðanir
þeirra séu virtar.“
Nokkur munur á svörum
kynjanna
Þær Ágústa og Maia sögðu að
nokkur munur hefði verið á svörum
kynjanna í könnuninni. Hefði mun-
urinn verið meiri hér en í flestum
hinna þátttökulandanna, þá ekki
hvað síst er varðaði réttindi í skóla.
„Þegar börnin voru spurð að því
hvort þau teldu „að réttindin að
velja í samræmi við aldur hvemig
þú hegðar þér“, væri fyrir hendi
töldu piltar þessi réttindi til staðar í
meira mæli en stúlkur bæði á heim-
ili og í skóla. Mismunur á svörum
stúlkna og pilta gæti bent til þess að
stúlkur séu meira bráðþroska en
piltar og geri meiri kröfur til at-
hafnafrelsis. Einnig gæti skýringin
verið sú að foreldrar séu hræddari
um dætur sínar og þær hafi því
minna athafnafrelsi til dæmis hvað
varðar útivist. Þyrfti að kanna þetta
atriði frekar og þá ekki síst viðhorf
foreldra til útivistar barna og sjá
hvort kynjunum sé mismunað að
þessu leyti.
Þegar við spurðum börnin hvort
þau gætu eytt peningum sínum eins
og þeim þóknaðist, voru piltarnir
fleiri sem töldu þessi réttindi íyrir
HJÚL 0G LÍKAMSRÆKT
ÞAR SEM Þð SKIPTIR MÁLI
Einnig tilboð á 3 mánuðum í líkamsrækt og 10 tímum í ljós: 9.990 kr.
Eróbikk, Spinning, Yoga, Kickbnxing, Body Pump, kvennaleikfiini, karlaleikfimi, glæsilegur Hammer Strengih tækjasalur, aðgangur
að sundlaug Garðabæjar. Einnig býður Betrunarhúsið fitubrennslunámskeið, Jiu Jitsu námskeiö, einkaþjálfun, ljósastofu og bamagEesla
Leiðbeinendur ávallt til staöar og sjúkraþjálfari 4 sinnum í viku. Betrunarhúsið er í glæsilegu l.OBO fm. húsnæöi og alltaf næg
bílastæði. Allar nánari upplýsingar í síma: 5G5 8898 og 565 8872 eða á staðnum: Garðatorgi 1, Garðabæ.