Morgunblaðið - 11.04.1999, Qupperneq 20

20 SUNNUDAGUR 11. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
SVERRIR Haukur Gunnlaugsson er nú kominn heim frá París til að verða ráðuneytisstjóri í utanríkisráðuneytinu.

Frumkvæði og
dugnaður vegur
þyngra en fáguð
framkoma
Utanríkisráðuneytið hefur heyra er hún ræddi við Sverri
fengið nýjan ráðuneytisstjóra. Hauk Gunnlaugsson síðustu
Sumir segja hann ofvirkan. daga hans á sendiherrastól í
Sjálfur segir hann að frum- París, áður en hann hélt til
------------------ 7------------------
kvæði skipti öllu máli, eins og Islands til að taka við stöðu
Sigrún Davíðsdóttir fékk að ráðuneytisstjórans._
VIÐ ERUM fáir starfs-
menn með ótrúlega
breidd í verkefnum og
verðum því að vera
nokkuð góðir í að
skipuleggja hvern dag
fyrir sig,“ segir hann, um leið og
hann sinnir nokkrum símaerindum,
áður en hann gefur sér tíma til að
setjast niður á skrifstofu sendiherra
íslands í Parfs til að ræða starf sitt
og aðstæður í utanríkisþjónustunni
almennt. Sverrir Haukur Gunn-
laugsson hefur verið sendiherra Is-
lands í Frakklandi síðan 1994, en er
nú að taka við starfí ráðuneytis-
stjóra í utanríkisráðuneytinu. Undir
sendiráðið í Frakklandi heyra einnig
Spánn, Portúgal, Andorra og Italía,
auk OECD, UNESCO og FAO.
Hann var jafnframt fastafulltrúi hjá
Evrópuráðinu þar til fyrir tveimur
árum að sérstök fastanefnd var
stofnuð í Strassborg. Það er þetta
umfangsmikla svið, sem Sverrir
Haukur hefur í huga, þegar hann
nefnir að góð skipulagning skipti
máli. Og svo hikar hann ekki við að
halda því fram að norræn samvinna
spari íslensku utanríkisþjónustunni
tugi milljóna árlega, því í gegnum
hana hljóti þeir margvíslegar upp-
lýsingar.
Þegar hann leiðbeinir ungum
starfsmönnum rifjar hann gjarnan
upp að þegar hann starfaði við
sendiráðið í París 1971-1974 hitti
hann í móttöku miðaldra mann með
tagl. í ljós kom að hann var ritstjóri
tímarits UNESCO, sem kemur út í
þremur milljónum eintaka á sextán
tungumálum. Þegar Sverrir Haukur
spurði ritstjórann af hverju Islandi
hefði aldrei verið sinnt í tímaritinu,
sagði hann að um það hefði aldrei
verið beðið og ekki væri annað en að
koma með efni. I því dreif Sverrir
Haukur og ritstjórinn gaf heftið út.
Því var dreift um allan heim og það
síðan notað sem landkynningarbæk-
lingur í utanríkisþjónustunni í mörg
ár, enda til á öllum helstu höfuð-
tungum og kostnaður var nánast
enginn.
Þessa sögu segir hann til að
leggja áherslu á að frumkvæði skipti
mestu máli í fari starfsmanna utan-
ríkisþjónustunnar, en hann veit líka
að sumum þykir hann nánast ofvirk-
ur. Það er engin diplómatísk logn-
molia í kringum Sverri Hauk og al-
vörusvipurinn á andliti hans ekki
meiri en svo að stutt er í bros og
spaugilegar athugasemdir.
Sverrir Haukur fæddist reyndar
inn í utanríkisþjónustuna, því faðir
hans starfaði í dönsku utanríkis-
þjónustunni í Kaupmannahöfn og
þar fæddist hann 1942. Eftir laga-
próf lá leiðin í utanríkisþjónustuna,
þar sem hann hefur starfað í rúm 28
ár, lengst af í frönskumælandi lönd-
um, verið sendiherra íslands hjá
EFTA í Genf og hjá NATO í Brus-
sel, auk þess sem hann hefur verið
skrifstofustjóri almennu skrifstof-
unnar, varnarmálaskrifstofu og við-
skiptaskrifstofu utanríkisráðuneyt-
isins. I Bandaríkjunum var hann
sendifulltrúi við sendiráðið í Was-
hington í tæp sex ár.
Sem dæmi um umsvifin undanfar-
in ár má nefna að 1997 stóð sendi-
ráðið fyrir 200 manna viðskiptaráð-
stefnu í Barcelona í samvinnu við
Verslunarráð fslands og fleiri aðila,
þeirri stærstu sem haldin hefur ver-
ið erlendis. Hún þótti takast mjög
vel og þar mættu Davíð Oddsson
forsætisráðherra og katalónski
starfsbróðir hans Pujol. Þremur vik-
um síðar var svo haldinn kvöldverð-
arfundur í París með Halldóri As-
grímssyni utanríkisráðherra, þar
sem 150 manns mættu til að hlýða á
ráðherrann og kynnast íslensku við-
skiptalífi.
Stóra átakið á síðasta ári voru af-
skipti sendiráðsins af þátttöku ís-
lands í Expo 98 í Lissabon en Út-
flutningsráð íslands skipulagði og
sá um sýningarskála íslands, sem
fékk margar viðurkenningar. Sú
reynsla kemur Sverri Hauki til góða
á næstunni, þar sem utanríkisráðu-
neytið mun ásamt öðrum ráðuneyt-
um, Útflutningsráði, Ferðamálaráði
og Verslunarráði íslands undh-búa
þátttöku íslands á næsta ári í Expo
2000, heimssýningunni í Hannover.
Síðustu sex mánuði áður en hann
hvarf heim var Sverrir Haukur ald-
ursforseti í hópi sendiherra við
OECD, sem er í eina skiptið sem
það hefur komið í hlut íslendinga.
Meðal lokaverka í París var að hafa
umsjón með kaupum á nýjum sendi-
herrabústað og frágangi hans. Dag-
inn áður en Sverrir Haukur var tek-
inn tali á skrifstofunni í París var
bústaðurinn vígður með stórri mót-
töku fyrir aðila, er átt hafa sam-
skipti við sendiráðið. Þar þurfti ekki
að taka marga tali til að heyra að
menn mátu mikils áhuga og drift
sendiherrans fráfarandi. Kunnu að
meta að hann hefur verið boðinn og
búinn að sækja fundi og mæta við
hátíðleg tækifæri hjá fyrirtækjum
og öðrum, er sinna tengslum íslands
og Frakklands og annarra umdæm-
islanda.
Aukin umsvif íslendinga í Frakk-
landi má reyndar sjá svart á hvítu.
Um 1970 fóru innan við 0,5 prósent
af íslenskum útflutningi til Frakk-
lands, en nú eru þetta 7-9 prósent og
alls fara 18 prósent af heildarút-
flutningi Islendinga til þeirra landa,
er heyra undir sendiráðið í París.
Eitt af því síðasta sem Sveriir
Haukui- gerði í Paris var að undir-
búa leigu á næstu hæð fyrir ofan
sendiráðsskrifstofuna, svo hýsa
mætti þessi auknu umsvif.
Hraði og stækkandi utanríkís-
þjónusta
28 ár eru langur tími og óþarfi að
spyrja hvort utanríkisþjónustan hafi
ekki breyst á þessum tíma, en hins
vegar má spyrja hvernig hún hafi
breyst.
„Stærsta breytingin er stóraukinn
starfsmannafjöldi og hraðinn. Núna
starfa um 150 manns í íslensku ut-
anríkisþjónustunni, sem eru tvöfalt
fleiri heldur en þegar ég byrjaði
1970. Þátttaka Islands í störfum er
tengjast alþjóðastofnunum hefur
stóraukist, bæði fjöldi starfsmanna
og verkefnin. Það eru aðeins tíu ár
síðan starfsmenn í Brussel voru alls
fimm. Nú eru þeir 24, að meðtöldum
sérfræðingum annarra ráðuneyta,
sem þar starfa við verkefni er snúa
að Evrópusambandinu. Átján starfa
í sendiráðinu gagnvart ESB og sex í
fastanefnd íslands hjá NATO. Þetta
sýnir til dæmis hve umsvifin hafa
aukist í Brussel.
EES-samningurinn hefur haft í
för með sér aukna þörf á sérfræð-
ingum innan og utan utanríkisþjón-
ustunnar. I upphafi vorum við flestii’
„generalistar“. Það hefur hægt og
sígandi breyst, er orðið erfiðara að
halda mönnum á breiðum grund-
velli. Sérhæfing er vísast það sem
koma skal í auknum mæli, þó það
verði áfram þörf á „generalistum".
Önnur meginbreytingin er hve
hraðinn í öllum afgreiðslum hefur
aukist. Þegar ég var fyrst í París
1971-1973 var hér eitt telextæki og
hitt telextækið, sem til var í íslensku
utanríkisþjónustunni var gagnvart
fastanefnd Nato. Annars voru skeyti
send á milli með hefðbundnum hætti
og síminn sjaldan notaður til að
hringja til útlanda.
Nú eru símbréfstæki alls staðar
og svo tölvutæknin og tölvupóstur
og allt er þetta snar þáttur í hröðum
samskiptum. Það er í vaxandi mæli
farið að tölvutaka öll skjöl, sem
koma inn í ráðuneytið. Það eykur
mjög undirbúningsvinnuna, en eftir-
leikurinn er margfalt léttari.
Áður var fyrirspurn kannski send
með pósti, sem tók viku að komast á
áfangastað og svo leið önnur vika
áður en svar barst. Nú eru fyrir-
spurnir stundum afgreiddar á sömu
klukkustundinni og þær berast.
Gamla afstaðan um að leysa ætti úr
öllum fyrirspurnum er enn ríkjandi,
en mannaflinn hefur ekki aukist að
sama skapi. Hraðinn endurspeglar
hraðann og stressið úti í þjóðfélag-
inu. Það er búist við að leyst sé úr
öllu á stundinni. Hraðinn stjórnar
miklu í kringum okkur, kannski of
miklu.“
Hlutverk utanríkisþjónustunnar
nú sem fyrr: Hagsmunagæsla
íslands erlendis
Aðstæður í utanríkisþjónustunni
og utan hennar hafa breyst, en hvert
er þá hlutverk hennar?
„Hlutverk utanríkisþjónustunnar
er fyrst og fremst að gæta hags-
muna Islendinga á erlendum vett-
vangi, hvort sem er á sviði stjórn-
mála, menningar eða viðskipta og
svo að aðstoða Islendinga erlendis.
Grunnverkefni utanríkisþjónustunn-