Morgunblaðið - 11.04.1999, Síða 30

30 SUNNUDAGUR 11. APRÍL 1999
MORGUNB LAÐIÐ
VILL HELST ATAST í
VERKSMIÐJUNNI
Eflir Hildi Friíriksdótlur
VIÐSKQTIAIVINNUUF
ÁSUNNUDEGI
►Eyjólfur Axelsson fæddist 20.11. 1940 á Akranesi, þar sem
hann ólst upp og faðir hans, Axel Eyjólfsson, rak húsgagna-
verkstæðið Axis. Hann var ungur að árum þegar hann fór að
hjálpa föður sínum á verkstæðinu. Leið hans lá síðan í iðnnám
og hann lauk sveinsprófi í húsgagnasmíði árið 1960 frá Iðn-
skólanum í Reykjavík. Eftir að hafa starfað sem húsgagna-
smiður hjá Axis tók hann árið 1973 við framkvæmdasijóra-
stöðu af föður sínum, sem gerðist þá forsljóri fyrirtækisins en
er nú látinn. Hjá Axis starfa nú um 30 manns.
Eyjólfur er kvæntur Sólveigu Gunnarsdóttur og eiga þau
fimm börn. Tvö þeirra starfa hjá fyrirtækinu, Elísabet, sem er
fjármálastjóri, og Gunnar, sem er framleiðslustjóri.
Morgunblaðið/Golli
AÐALFRAMLEIÐSLA Axis eru fataskápar, eldhúsinnréttingar og
skrifstofuhúsgögn. Um þessar mundir er verið að bæta við vélakosti
fyrir á annan tug milljóna króna.
AXIS var stofnað fyrir
64 árum, eða árið 1935,
í litlum bflskúr á Akra-
nesi af Axel Eyjólfs-
syni. Þegar fjölskyldan
fluttist til Reykjavíkur árið 1947
fékk fyrirtækið aðsetur í Selásnum
þar sem einkum voru framleidd
dagstofu- og borðstofuhúsgögn.
Húsnæðið brann tveimur árum
síðar og fékk Axel þá úthlutað lóð
við Skipholt 7, þar sem hann
byggði stórhýsi. Það þótti hins veg-
ar ekki nógu hentugt, enda var það
á þremur hæðum og árið 1972-73
var ráðist í byggingu húsnæðisins
að Smiðjuvegi 9, þar sem Axis hef-
ur verið undanfarin 26 ár. Húsnæð-
ið, sem er 4.000 fermetrar, var
byggt í þremur áfóngum, allt eftir
þörfum hverju sinni.
„Aður en við fluttum í Kópavog-
inn höfðum við hafið framleiðslu á
stöðluðum fataskápaeiningum og
vorum fyrstir tfl þess hér á landi.
Við sérhæfðum okkur í því og það
var nánast eina framleiðslan fyrstu
árin okkar hér. Síðan fórum við að
framleiða eldhúsinnréttingar fyrir
verktaka, auk fataskápanna, og því
fylgdi þátttaka í útboðum. Stærsti
kaupandinn öll árin var Verka-
mannabústaðirnir eða Húsnæðis-
nefnd Reykjavíkur eins og það hét
nú síðast,“ segir Eyjólfur.
Hann tekur fram, að hörð sam-
keppni ríki í verktakastarfseminni,
enda hafi mörg fyrirtækið komið
og farið í gegnum tíðina, sem hafi
tekist að undirbjóða Axis. „Aí'tur á
móti er svolítið merkilegt, að flest
þessara fyrirtækja hafa hætt starf-
semi eða skipt um nafn. Islenski
útboðsmarkaðurinn, og þar með
taldar útboðsreglur hins opinbera,
er undarlegur að því leyti að menn
horfa mun meira í krónurnar en
hvort fyrirtækið sé traust og
ábyrgt,“ segir Eyjólfur.
„í hvert skipti sem eitt fyrirtæki
varð gjaldþrota og við héldum að
nú væri einum keppinautnum
færra þá spratt upp annað. Og
alltaf er boðið lágt verð, sem er
ekki raunhæft," heldur hann
áfram.
Velgengni í barna- og
unglingahúsgögnum
Arið 1983-84 var uppgangur í
þjóðfélaginu og reksturinn gekk
það vel, að kominn var tími til að
stækka húsnæðið að Smiðjuvegi.
Um sama leyti tók Axis upp sam-
starf við Pétur B. Lúthersson hús-
gagnahönnuð og er það samstarf
enn við lýði. „Pétur hannaði barna-
og unglingahúsgögnin Maxis, sem
við framleiddum. A fyrstu sýning-
unni erlendis, sem við tókum þátt í,
kynntum við hrá húsgögnin eða
prótótýpur. Síðan aðlöguðum við
þær að markaðnum og náðum
geysilega góðum árangri 1987,
einkum í Bretlandi og Bandaríkj-
unum en einnig nokkuð í Hollandi
og Belgíu."
Þegar Eyjólfur rifjar upp þenn-
an tíma segir hann að það sé hreint
ekki skárri tilfinning að geta ekki
framleitt nægilegt magn miðað við
eftirspurn heldur en að framleiða
of mikið og geta ekki selt. „Hús-
gögnin slógu hreinlega í gegn á
sýningunni og segja má að við höf-
um kafnað í pöntunum. Þær voru
upp á fjölmarga 40 feta gáma, en
við lentum í vandræðum, því við
vorum ekki búnir að aðlaga hús-
gögnin nógu vel að fjöldafram-
leiðslu.
A sama tíma var verið að byggja
Kringluna og Flugstöðina, þannig
að slegist var um iðnaðarmennina
og eftirspumin sprengdi alla
launataxta. Við fengum loks fram-
leiðendur erlendis sem undirverk-
taka til að vinna fyrir okkur. Einn
af erfiðleikunum við þessa miklu
eftirspurn á svo skömmum tíma
var, að upp komu gæðavandamál,
sem við reyndum að leysa en það
tók tíma.
Þegar við mættum á næstu sýn-
ingu var þar kominn danskur fram-
leiðandi með eftirlíkingar á hús-
gögnunum okkar. Hann var með
ódýrari vöru en ekki sambærilega
að gæðum. Við fórum í mál við
Danann en gáfumst upp vegna
þess hversu kostnaðarsamt það
var. Húsgögnin litu eins út en hann
hafði gert örlitlar breytingar, sem
gerði okkur erfitt fyrir að reka
málið. Það fór þó ekki vel fyrir
honum því hann varð gjaldþrota
skömmu síðar.
Við gerðum aftur á móti samn-
ing við bandarískt sölufyrirtæki
um markaðssetningu og fram-
leiðslu á þessum húsgögnum. Það
átti verksmiðju í Belgíu en þar fyr-
ir utan hafði það góða markaðs-
stöðu í öllum fylkjum Bandaríkj-
anna. Þetta var á þeim tíma þegar
kreppan skall yfir og í kjölfar sam-
dráttar lokaði fjöldi verslana þar
eða þær sameinuðust. Við töpuðum
Flest fyrirtækjanna
hafa hætt starfsemi
eða skipt um
nafn. íslenski
útboðsmarkaður-
inn, og þar með
taldar útboðsreglur
hins opinbera,
er undarlegur að
því leyti að menn
horfa mun meira í
krónurnar en
hvort fyrirtækið sé
traust og ábyrgt.
því tugum milljónum króna á send-
ingum sem voru famar af stað. Það
voru því miklar raunir í kringum
þessi viðskipti," segir Eyjólfur.
Hann bætir við að svo bregðist
krosstré sem önnur tré, því fyrir-
tækið sem þeir höfðu fengið upp-
lýsingar um að væri mjög traust,
varð gjaldþrota. „Á þessum tíma-
punkti höfðum við tapað svo miklu
fjármagni að við ákváðum að hætta
öllum útflutningi og einbeita okkur
að heimamarkaði. Reyndar fluttum
við út til tveggja verslana um tíma,
í París og London.“
Hagræðingin hefst
Þegar sú ákvörðun hafði verið
tekin að snúa sér að íslenska mark-
aðnum þótti ástæða til að breikka
framleiðsluna. Haustið 1989 sam-
einaðist Axis EE-húsgögnum, sem
framleiddi skrifstofuhúsgögn, og
stofnað var hlutafélagið Axis hús-
gögn. Ari síðar gengu aðstandend-
ur EE-húsgagna úr samstarfinu en
Axis hélt eftir skrifstofuhúsgögn-
unum.
Húsgagna- og innréttingaiðnað-
ur er að sögn Eyjólfs hreinn mæli-
kvarði á ástandið í þjóðfélaginu.
Þegar vel gengur endurnýja menn
innréttingar sínar og húsgögnin en
þegar harðnar á dalnum halda
menn strax að sér höndum og það
gamla er látið duga. „Menn endui'-
nýja frekar bflinn sinn á samdrátt-
artímum en húsgögnin," segir hann
og bætir við að uppgangurinn í
þjóðfélaginu á undanfórnum árum
hafi skilað sér í aukinni sölu hús-
gagna og innréttinga.
I kringum 1990 var hins vegar
mikill samdráttur í húsgagnaiðnaði
og mikið var um samruna fyrii'-
tækja. Árið 1993 hóf Axis samstarf
við GKS, sem hafði ári áður verið
myndað úr fyrirtækjunum Gamla
kompaníinu og Kristjáni Siggeirs-
syni, Bíró hf. og Steinari stálhús-
gagnagerð. „Á þessum tíma þurftu
þeir að rýma húsnæði sitt á Hest-
hálsi og stóðu því á tímamótum.
Það varð að samkomulagi, að við
stofnuðum sameiginlegt fyrirtæki
um rekstur trésmiðjunnar, sem
heitir Tréiðjan. Hún var byggð upp
á besta vélakosti frá báðum aðilum
og verkstæðið fluttist í húsnæði
okkar að Smiðjuvegi 9 “
Ágreiningur
um stefnu
„Þetta var að mínu mati góður
kostur og skilaði báðum fyrirtækj-
unum góðri arðsemi,“ segir Eyjólf-
ur, en bætir við að smám saman
hafi orðið ági'einingur um stefnu
fyrirtækjanna, sem hafi leitt til
þess að upp úr samstarfinu slitn-
aði.
„Ágreiningurinn fólst í grund-
vallaratriðum í því, að við vildum
enduraýja vélarnar og byggja upp
framleiðsluna, en þeir vildu frekar
flytja húsgögnin inn. Við slitum því
samstarfinu 1. aprfl síðastliðinn en
með 18 mánaða fyrirvara, þannig
að það var ekki neitt óvænt að
koma upp á núna heldur var þetta
samkomulag milli aðila. I fram-
haldi af því höfum við ráðist í að
endumýja tækin til að standast
samkeppnina á markaðnum, sem