Morgunblaðið - 20.04.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1999 31
ARAS NATÓ Á JÚGÓSLAVÍU
Mælast til olíusölu-
banns á Serba
Brussel. Reuters.
TALSMAÐUR NATO sagði í gær
að bandalagið hefði mælst til þess
við olíuútflutningsríki að þau hættu
að selja Júgóslavíu olíu. Jamie
Shea, formælandi NATO, sagði
ennfremur að bandalagið væri að
leita leiða til að koma í veg fyrir ol-
íusendingar til Júgóslaviu.
Shea sagði að olíuflutningar til
Júgóslavíu, af sjó eða landi, væru
ekki ólöglegir samkvæmt alþjóða-
lögum, en slík viðskipti myndu að-
eins draga átökin á Balkanskaga á
Ianginn. „Við vonum að ríki alþjóða-
samfélagsins [...] geri ekkert sem
gæti framlengt stríðið með því að
selja Júgóslavíustjórn fullunna ol-
íu,“ sagði Shea á blaðamannafundi í
Brussel í gær. lrÁ hinn bóginn verð-
um við að hlíta alþjóðalögum [...]
Hermálastjórnin mun huga að því
með hvaða hætti við getum skrúfað
fyrir kranann enn frekar.“
Eins og stendur eru engin við-
skiptahöft til staðar sem mæla gegn
olíusölu til Júgóslavíu. Víðtækt við-
skiptabann á Júgóslavíu, sem m.a.
bannaði olíusölu, var afnumið árið
1995 eftir að Slobodan Milosevic
samþykkti Dayton-samninginn sem
markaði endalok stríðsins í Bosníu.
Shea sagði í gær að um 70% af ol-
íubirgðum Serba hefði verið eytt í
loftárásum síðustu 25 sólarhringa.
Sagði hann að eftir nýjustu upplýs-
ingum að dæma væru hersveitir
Serba þegar farnar að fínna veru-
lega fyrir eldsneytisskorti.
BBC segir hálfgerða upplausn og
stjórnleysi hafa ríkt á þessu svæði,
jafnvel áður en Júgóslavíustríðið
hófst. Ástandinu er nú líkt við
skálmöld, bófaflokkar ganga um
rænandi og ruplandi og margir
flóttamannanna kvarta yfír því að
hafa farið úr öskunni í eldinn er þeir
yfirgáfu Kosovo.
Berisha, sem nú er leiðtogi al-
bönsku stjórnarandstöðunnar, er
sjálfur fæddur i Tropoja-héraði og
ríkisstjórn Pandelis Majkos, núver-
andi forsætisráðherra, hefur af því
áhyggjur að hægt yrði að beita
flóttafólkinu, örvingluðu og heimilis-
lausu sem það nú er, gegn stjórn-
völdum í Tirana. Þennan ótta má
ekki síst rekja til þess að Berisha
hefur oft á tíðum sakað stjórnina um
að standa ekki nægilega vel við bak-
ið á Kosovo-Albönum.
Albanar fagna auknum
umsvifum NATO
Qljóst hver áhrif stríðsrekstursins í Júgóslavíu verða á innanrfkismál Albaníu
, Reuters
BANDARISKIR hermenn koma til Rinas í Albaníu í fyrradag. Sjö
þúsund og þrjú hundruð NATO-hermenn eru nú í Albaníu til að að-
stoða við dreifingu matvæla til flóttafólks.
Albanar sagðir upp á náð
og miskunn NATO komnir
SERBNESKIR hermenn og alb-
anskir landamæraverðir skiptust á
skotum á landamærum Júgóslavíu
og Albaníu í gær. Engin meiðsl urðu
í átökunum, sem stóðu í um fimmtán
mínútur, og Serbar fóru ekki yfir
landamærin eins og þeir gerðu í síð-
ustu viku, þegar þeir áttu í hörðum
bardögum við skæruliða Frelsishers
Kosovo (UCK). Átökin eru engu að
síður tU marks um vaxandi spennu í
samskiptum ríkjanna en Serbar
slitu á sunnudag stjórnmálasam-
bandi við stjórnvöld í Tirana og sök-
uðu þau um leið um að hafa gerst
handbendi Atlantshafsbandalagsins
(NATO). Albönsk stjórnvöld hafa á
hinn bóginn gagnrýnt Serba harð-
lega fyrir innrásina í síðustu viku og
fyrirskipaði Rexhep Meidani, forseti
Albaníu, þá her landsins að nota öll
ráð tiltæk til að verjast áhlaupum
Serba og koma í veg fyrir að fleiri
albanskir ríkisborgarar féllu í skær-
um á norðurlandamærunum.
Innrás serbneskra hersveita í
norðurhluta Albaníu í liðinni viku
beindi sjónum manna að því hversu
illa albönsk stjórnvöld eru í stakk
búin til að bregðast við slíkum
áhlaupum Serba. Sérfræðingar
segja að her Albaníu, sem er fátæk-
asta land í Evrópu, sé svo illa vopn-
um búinn og fámennur að Albanía sé
í raun upp á náð og miskunn NATO
komin. Stjómmál í landinu hafa auk-
inheldur einkennst af mikilli óreiðu
og ólgu síðustu árin og ýmsar blikur
eru því á lofti nú, þegar flóttamenn
streyma inn í landið frá Kosovo og
óljóst hverjar afleiðingar átakanna í
Júgóslavíu verða.
Flóttafólki beitt gegn
stjórnvöldum í Tirana?
Flestir flóttamannanna frá
Kosovo hafa komið inn í Albaníu í
Tropoja-héraði, sem er í norðaustur-
hlutanum, en þetta hérað er einmitt
eitt fátækasta hérað landsins. Það
hefur ekki komið í veg fyrir að íbúar
héraðsins hafí reynt að veita flótta-
fólkinu skjól yfir höfuðið og mat að
borða en óvíst er að Albanar ráði til
lengdar við sívaxandi straum flótta-
fólks komi ekki til mjög aukin aðstoð
alþjóðasamfélagsins. Mun Alþjóða-
bankinn nú hafa tilkynnt að hann
hygðist lána Albaníu meira en sjötíu
milljónir Bandaríkjadaga til að
bregðast við vandanum.
Margir hafa ekki síður áhyggjur
af því að pólitískum stöðugleika í Al-
baníu, sem þó var ekki beysinn fyrir,
verði ógnað haldi flóttafólk áfram að
streyma til landsins. Þótt nú séu lið-
in tvö ár síðan ríkisstjóm Salis Ber-
ishas, fyrrverandi forseta Albaníu,
var velt úr sessi era nefnilega enn
svæði - ekki síst í norðurhlutanum -
þar sem yfirráð stjórnvalda í Tirana
eru ekki ýkja traust. Fréttamaður
Berisha hrökklaðist frá völdum þeg-
ar mikið fjármálahneyksli komst í
hámæli í Albaníu og í kjölfarið liðað-
ist her landsins nánast í sundur.
Hluti vopna hans lenti í höndum
óbreyttra borgara og jafnframt
keyptu skæraliðar Frelsishers
Kosovo (UCK) nokkuð af vopna-
bh'gðunum. Vopnavistir hafa gjarn-
an verið geymdar í Albaníu, en erfítt
er að halda úti umfangsmiklu
landamæraeftirliti í norðurhluta
landsins, og þangað hefur UCK
hörfað þegar Serbar hafa látið til
skarar skríða gegn hernum.
Hér hafa albönsk stjórnvöld átt
við nokkurn vanda að glíma því al-
þjóðasamfélagið hefur gert kröfu
um að þau stemmdu stigu við aðstoð
við UCK en almenningsálit í Alban-
íu hefur hins vegar gjarnan verið
hliðhollt því að skæraliðunum yrði
veitt einhvers konar aðstoð í barátt-
unni við öryggissveitir Serba.
Það flækir stöðuna vitaskuld að
Kosovo-Albanar standa sjálfir alls
ekki sameinaðir. Skæruliðar UCK
og hópur flokka undir stjórn Rex-
hep Qosaj hafa lengi talið Ibrahim
Rugova, leiðtoga Lýðræðishreyfing-
ar Kosovo og eiginlegan forseta
Kosovo-AIbana, of hófsaman. Senni-
lega hafa hinir fyrrnefndu nú náð
yfirhöndinni, ekki síst þar sem Ser-
bar virðast halda Rugova í gíslingu,
en eins og staðan er núna ber lítið á
innbyrðis deilum enda hafa Kosovo-
Albanar svo sem um nóg annað að
hugsa, flótti íbúa Kosovo til ná-
grannaríkja og áhlaup Serba gegn
UCK veldur því að innbyrðis deilur
eru úr sögunni, a.m.k. í bili. Á sama
hátt virðist sem ekki muni sjóða
upp úr albönskum stjórnmálum
fyrst um sinn, hvað svo sem síðar
verður.
Staðreyndin er sú að Albanar
fagna í reynd auknum umsvif NATO
í landinu þótt þeir óttist vitaskuld að
dragast inn í átökin í Júgóslavíu.
Þeir vona nefnilega að herliðsflutn-
ingar til Albaníu verði til þess að
byggðir verði nýir vegir og flugvell-
ir, samskipti í landinu verði bætt
veralega og varnir landsins efldar; í
stuttu máli að vera NATO í Albaníu
yrði til að draga landið upp úr því
feni fátæktar og óstöðugleika sem
það nú er sokkið í, sannkallað fram-
faraskref.
„Við héldum illa á spilunum hér
áður fyrr þegar við voram banda-
menn Rússa og Kínverja,“ sagði
majór Vladimir Avdia, sem flýgur
MiG-19 herþotum fyrir albanska
herinn. „En nú erum við að tala um
NATO. Við deilum aðstöðu okkar
með NATO núna og seinna mun
NATO aðstoða okkur við uppbygg-
ingu. Þetta er jákvætt skref fyrir
Albaníu."
Árás Serba inn í Albaníu á þriðju-
dag styrkti enn frekar trá venju-
legra Albana á að samstarf við
NATO væri heillaskref fyrir Alban-
íu. Þeir vita sem er að komi til land-
hernaðar þari NATO áfram aðstoð
heimamanna og það myndi þýða enn
frekari uppbyggingu í Álbaníu,
tækifæri til að bæta eigin varnir og
efnahag en jafnframt til að styrkja
sjálfsvirðingu Albana, sem svo lengi
hafa verið olnbogabamið á
Balkanskaga.
HAGKAUP
Meora úrvai - betrí kaup