Morgunblaðið - 20.04.1999, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1999 43
MENNTUN
Jarðfræði
Jarðsaga
Reykj anesskaga
nesjum er með mikilvægustu verk-
efnum umhverfismála þar. Ingvi
skrifar að á Suðumesjum hafi verið
unnið að uppgi'æðslu með ágætum
árangri. Hann segir mikilvægustu
verkefnin vera að: a. íriða rýrt land
fyrir beit, b. stöðva jarðvegseyðingu í
rofabörðum og sandfok á eyðimörk-
um, c. græða gróðurlaus, örfoka
svæði, og d. bæta gróður á grónu
landi. (Bls. 89.)
3. Fjölbreytileiki dýralífs er ef til
vill hvergi meiri en í fjörunni. Páll
Hersteinsson skrifar að á Suðumesj-
um sé margar mismunandi fjöra-
gerðir að finna. Hann skrifar líka um
tófuna: „A Islandi er meira en helm-
ingm- refa dökkur allt árið. Þeir
sækja sér aðallega fæðu í fjörana
sem saltur sjórinn kemur í veg fyrir
að frjósi. Fjaran er því dökk allt árið,
og þar hafa dökku refimir því betri
felulit. Liturinn er arfgengur og talað
er um tvö litarafbrigði refa, „hvíta“
litarafbrigðið og hið „mórauða“. Tóf-
ur sjást oft í grennd við stöð vamar-
liðsins á Keflavíkurflugvelli og hafa
jafnvel verið með greni örstutt frá
flugbrautarenda.“ (Bls. 103.)
4. Landnámsmönnum leist vel á
Suðumes, því þar gátu þeir stundað
kvikfjárrækt og akuryrkju. Einnig
vora fiskimið gjöful og fuglatekja
góð. „Ingólfur Amarson, fyrsti land-
námsmaðurinn, nam allt land fyrir
vestan Ölfusá, Öxará og Brynjudalsá,
þ.á m. Suðumes sem hann skipti síð-
ar á milli sex manna, að því að talið
er,“ skrifar Bjarni Guðmarsson.
Kjörin kynning
Suðumes eru flestum erlendum
gestum fyi-sta viðkynning af landinu.
Ingvi Þorsteinsson vill leggja sitt lóð
á vogarskálarnar um að þeir fái að
njóta betur þessa svæðis en nú er.
Hann telur að kennslubókin Kynn-
umst Suðumesjum sé kjörin til að
opna augu manna. „Það er grjótupp-
lagt að ferðast um þetta svæði vegna
fjölbreytileikans,“ segir hann.
Bókin er 171 síða. Textinn er hnit-
miðaður og veitir íýrstu innsýn í efni-
þætti eins og jarðfræði, veðurfar,
gróður og dýralíf. Bókin er bæði
kennslubók og handbók fólks í
gönguferðum og náttúraskoðun á
svæðinu.
skólar/námskeið
[ýmisiegt
■ Tréskurðarnámskeið
Nokkur laus pláss í tnaí.
Hannes Fiosason, sími 5540123.
REYKJANESSKAGI dregur
nafn sitt af Reykjanesi á suð-
vesturhorni skagans, sem Suð-
urnes em hluti af, eins og
kortið sýnir. Þessi kafli um
jarðfræði fjallar um skagann í
heild. Mest af skaganum er inn-
an gosbeltis Islands, og yst á
skaganum skríður Mið-Atlants-
hafshryggurinn á land. Gosbelt-
ið liggur eftir miðjum skagan-
um frá vestri til austurs þar
sem það tengist svo aðalgos-
beltum landsins.
Fjórar sprungureinar em á
skaganum: Reykjanes-, Krýsu-
víkur-, Brennisteinsijalla- og
Hengilsreinar. Hver þeirra er
mynduð af hundmðum opinna
Vettvangsleið I
Rosm-
hvalanes
VETTVAN GSLEIÐ 1 liggur um
Rosmhvalanes með viðkomu í
útgerðarbæjunum Keflavík,
Garði og Sandgerði. Til að fá
mynd af fiskveiðum og vinnslu
á einni mikilvægustu auðlind
jarðar, sjávarfiski, sem er í
mikilli útrýmingarhættu, er
áhugavert að heimsækja höfn-
ina og fiskverkunarstöðina í
Sandgerði. A svæðinu er einnig
gamla steinkirkjan á Hvalsnesi,
bændabýli og rústir verbúða
austan við Sandgerði sem hýstu
fiskimenn á vetrarvertíðum.
Meðfram ströndinni em
áhugaverð náttúmfyrirbrigði,
og em sum þeirra friðuð:
Fuglabjörg, sandstrendur með
miklu fuglalífi og fjölbreyttum
spmngna. Þá er þar eiirnig
fjöldi gíga og gígaraða. Önnur
gerð af eldfjöllum á Reykja-
nesskaga em dyngjur, skjaldar-
laga bungur sem em svipaðar
og eldfjöllin á Hawaii nema
mun minni.
Gosbergið er að mestu af
tveimur gerðum. Annars vegar
er móberg sem er samanþjöpp-
uð gosaska sem myndaðist við
eldgos þegar landið var að
mestu hulið jöklum.
Hins vegar era hraun; apal-
hraun með úfnum karga á yfir-
borði og helluhraun sem em
slétt og oft með hraunreipum
(myndir 2.04 og 2.05). Eldri
hraun hafa verið slípuð af jökl-
hryggleysingjum, verndaðar
fuglafjarnir í Garði og Sand-
gerði og varpsvæði máfs, kríu
og fleiri fuglategunda á Miðnes-
heiðinni. Þar em mörg mikil-
vægustu gróðurfélög Suður-
um, og er yfirborð þeirra því
jökulrákað.
Jarðskjálftar em tíðir á
svæðinu vegna eldvirkninnar,
nesja en einnig uppblásið land
og vel gróin uppgræðslusvæði.
Mikill hluti strandarinnar og
nokkrar tjarnir á Rosmhvala-
nesi em á náttúmminjaskrá
vegna náttúrafegurðar, fjöl-
og stöku sinnum valda þeir
tjóni. Flestir em þó minni hátt-
ar og fínnast sem titringur.
Haukur Jóhannesson.
STRETTFISKUR er einn af
uppáhaldsréttum teistunnar.
breytni tegunda og landslags. í
Sandgerði er nýlegt náttúm-
fræðasetur þar sem góðar að-
stæður em til að kynnast gróðri
og dýralífi á Suðurnesjum.
Ingvi Þorsteinsson
STEINGERVINGAR sem fundist hafa undir Pattersontlugvelli á
Njarðvíkurheiði. Skeljar og bein finnast þar.
Frelsið lækkar
í verði
Mínútuverð í GSM Frelsi
á dagtaxta lækkar úr
33 krónum i 26 krónur
7 krónur á mínútu.
SÍHINN-GSM
www.gsm.is/frelsi
Fyrirframgreidd
simakort
Engir simreikningar
Engar skuldbindingar