Morgunblaðið - 20.04.1999, Blaðsíða 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Arvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HEIMSOKN FORSETA
LETTLANDS
GUNTIS Ulmanis, forseti Lettlands, er nú staddur í
opinberri heimsókn á íslandi. Með heimsókninni er
Ulmanis að endurgjalda heimsókn forseta íslands til Lett-
lands á síðasta ári. Valdis Birkavs, utanríkisráðherra
Lettlands,^ er einnig með í för og átti hann í gær fund með
Halldóri Asgrímssyni, utanríkisráðherra. Á blaðamanna-
fundi í gær þakkaði Birkavs íslendingum stuðninginn við
sjálfstæðisbaráttu Letta á sínum tíma og sagði Letta hafa
mikinn hug á að efla samstarf við íslendinga á sem flest-
um sviðum. Nefndi hann sjávarútveg sérstaklega í því
sambandi.
Þessi heimsókn er kærkomið tækifæri til að efla enn
frekar tengsl íslands og Lettlands. Það hefur mikil þróun
átt sér stað í Eystrasaltsríkjunum frá því að þau öðluðust
sjálfstæði árið 1991 eftir langa og erfiða baráttu. Þeim
hefur á undraverðan hátt tekist að reisa við efnahag sinn
og efla og treysta hinar lýðræðislegu stoðir samfélagsins.
Lettland er ágætt dæmi þar um en á síðasta ári urðu
Lettar fyrstir Eystrasaltsþjóðanna til að fá aðild að
Heimsviðskiptastofnuninni, WTO. Hefur Lettum tekist
betur en flestum öðrum fyrrverandi Sovétlýðveldum að
tryggja stöðugleika og byggja upp frjálst markaðshag-
kerfi.
Eins og hin Eystrasaltsríkin tvö stefna þeir einnig að
því að öðlast aðild að Atlantshafsbandalaginu og Evrópu-
sambandinu. I því yfirliti sem framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins gaf út sl. haust um stöðu og þróun mála í
ríkjum þeim er sótt hafa um aðild er borið lof á frammi-
stöðu Letta, en enn sem komið er eru Eistar eina Eystra-
saltsþjóðin, sem hafa fengið vilyrði um aðild í næstu
stækkunarlotu.
Islendingar hafa sterk pólitísk tengsl og tilfinninga-
bönd við Eystrasaltsþjóðirnar og gleðjast yfir þeim ár-
angri sem náðst hefur á síðastliðnum árum. Líkt og utan-
ríkisráðherra Lettlands bendir á er nú hins vegar einnig
að myndast grunnur fyrir öflugum viðskiptalegum tengsl-
um er koma myndu báðum aðilum til góða.
ÁTAK í
SORPFLOKKUN
SORPHIRÐA og flokkun hefur mjög breyst til hins betra
hér á landi, frá því sem áður tíðkaðist. Mikil framför varð
í þessum efnum með tilkomu móttökustöðva fyrir sorp, þar
sem ákveðin flokkun úrgangs, endurnýtanlegs og annars, á
sér stað. Víða hefur verið komið fyrir gámum, þar sem hægt
er að losna við dagblöð og annan endurvinnanlegan pappír.
Sömuleiðis geta menn losað sig við plastflöskur og áldósir
til Endurvinnslunnar án mikillar fyi’irhafnar, eða þá í þar til
gerðar móttökuvélar og fengið fyrir ákveðna endurgreiðslu.
Allt horfír þetta til bóta frá því sem áður var, en þó er
ljóst, að enn þarf mikið átak til að koma, til þess að við ís-
lendingar stöndum jafnfætis þeim sem fremstir standa í
flokkun sorps og losun, eins og fram kom í úttekt hér í
Morgunblaðinu síðastliðinn laugardag. Líklega eru Þjóðverj-
ar þar einna fremstir í flokki, en þar í landi virðist flokkun
sorps, heimilissorps, garðúrgangs sem annars, vera jafn
sjálfsagður og eðlilegur hluti tilverunnar og blaðalestur og
innkaup.
Hér þarf að taka til hendinni að því er varðar stefnumótun
og hvatningu til heimilanna, að standa jafn vel að flokkun
sorps til endurvinnslu og þau gera nú þegar, að því er varðar
skil til endurnýtingar á plastflöskum og áldósum, þar sem
skil á slíkum umbúðum eru 86%, samkvæmt því sem fram
kom í áðurnefndri úttekt. Til samanburðar má nefna að ein-
ungis um 4,5% af fernum skila sér í grenndargáma á höfúð-
borgarsvæðinu.
Sennilega verður ekki um almenna vakningu að ræða á
þessu sviði nema til komi einhvers konar umbun, eins og
fólgin er í endurgreiðslunni, sem þeir fá sem skila plast- og
áldósum til Endurvinnslunnar. Auk þess verða heimilin í
landinu að hafa vissu fyrir því, að þau losni með reglulegum
hætti við hinn flokkaða heimilisúrgang og að því fylgi ekki
ómæld fyrirhöfn að losna við hann.
Ekki er ágreiningur um að hagnaður af sölu á varanlegum ve
Er hægt að
söluhagnað v<
Ríkisskattstjóri segir í svari til Steingríms J.
Sigfússonar alþingismanns að það sé flókið
úrlausnarefni að setja reglur um skattlagn-
ingu hagnaðar af sölu veiðiheimilda. Hann
telur þó gagnlegt að fram fari nákvæm skoð-
un á þessu viðfangsefni. Steingrímur sagði í
samtali við Egil Olafsson að slíkar reglur
ætti að setja meðan notast sé við núverandi
kvótakerfí við stjórn fiskveiða.
IÞEIM hörðu deilum sem staðið
hafa um sjávarútvegsmál á síð-
ustu árum virðast nær allir vera
sammála um að það sé óeðlilegt
að útgerðarmaður sem ræður yfír
kvóta geti gengið út með milljóna-
hagnað þegar hann hættir útgerð og
selur veiðiheimildirnar. Óhætt er að
fullyrða að sögur af hagnaði útgerðar-
manna, sem selt hafa kvóta, eigi
stærstan þátt í afstöðu margra sem
gagnrýna núverandi stjórnkerfí fisk-
veiða.
Hægt er að taka dæmi af handahófí
um skip sem tveir útgerðarmenn áttu
og seldu nýlega fyrir einn milljarð.
Skipið var orðið nokkuð gamalt og er
talið að markaðsvirði þess sé 150-200
milljónir. Hagnaðurinn af kvótasöl-
unni er því um 800 milljónir sem skipt-
ist í tvennt milli útgerðarmannanna
tveggja.
Tveir flokkar vilja
skattleggja kvótasölu
Tveir stjórnmálaflokkar eru með
það á stefnuskrá sinni fyrh- þessar
kosningar að skattleggja sérstaklega
þennan hagnað af sölu veiðiheimilda. í
stefnuskrá Framsóknarflokksins er
talað um nauðsyn sáttagjörðar um
sjávarútvegsmál og í því sambandi er
lagt til „að söluhagnaður þeirra sem
selja frá sér og fénýta í eigin þágu af-
notarétt að auðlindum hafsins verði
skattlagður sérstaklega“.
I kosningastefnuskrá Vinstrihreyf-
ingarinnar - græns framboðs segir:
„Koma verður í veg fyrir óhæfílega
gróðasöfnun í skjóli einokunar- eða fá-
keppnisaðstöðu einstakra fyi-irtækja
og skattleggja sérstaklega gróða sem
sprettur af nýtingarrétti atvinnurek-
enda á sameiginlegum auðlindum."
A kosningafundi á Akranesi var Da-
víð Oddsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins, spurður sérstaklega út í
þetta stefnumarkmið Framsóknar-
flokksins. Davíð svaraði því til að hann
teldi að stjórnarski-áin heimilaði ekki
að tiltekin atvinnugrein yrði tekin út
úr og skattlögð með öðrum hætti en
aðrar atvinnugreinar. Hann sagði að
Halldór Asgrímsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, hefði í umræðum inn-
an stjórnarliðsins um þetta mál sett
ákveðna fyrirvara við þessa hugmynd.
Halldór var spurður út í þessi um-
mæli Davíðs í Morgunblaðinu daginn
eftir. Halldór sagði þar að hann skildi
ummæli forsætisráðherra þannig að
hann teldi að ekki væri hægt að hafa
aðrar reglur um meðferð hlutabréfa í
sjávarútvegi en giltu varðandi hluta-
bréf í öðrum atvinnugreinum. Halldór
bent hins vegar á að samkvæmt gild-
andi skattalögum væri kvóti með-
höndlaður með sérstökum hætti. Það
væri ekki hægt að afskrifa veiðiheim-
ildir eins og lausafé og fastafjármuni.
Ef fyrirtæki seldi veiðiheimildir kæmi
hagnaðurinn til skattlagningar í við-
komandi fyrirtæki sem hagnaður og ef
einstaklingur seldi kvóta borgaði hann
skatt af sölunni eins og um fjár-
magnstekjur væri að ræða.
„Eg er þein’ar skoðunar að það sé
vel hægt að hafa aðrar reglur um
hagnað af veiðiheimildum en lausa-
fjármunum. Hér er um að ræða af-
notarétt sem er sameign þjóðarinnar
og ég tel að það stangist á engan hátt
á við stjómarski-ána,“ sagði Halldór.
I umræðuþætti í Ríkissjónvarpinu
um helgina tók Steingrímur J. Sigfús-
son, formaður Vinstrihreyfíngarinnar,
undir þetta sjónarmið og vitnaði til
bréfs frá ríkisskattstjóra, en þar bend-
ir hann ekki á neitt atriði sem útilokar
að skattleggja kvótahagnað sérstak-
lega þó hann taki fram að vissulega sé
þetta flókið viðfangsefni.
Frumvarp lagt fram 1997
Steingrímur lagði fram frumvarp á
Alþingi árið 1997 þar sem lagðar eru
fram tillögur um tvær meginbreyting-
ar í sjávarútvegsmálum og skattamál-
um sjávarútvegsins. Annars vegar
lagði hann til að öll viðskipti með
veiðiheimildir yrðu að fara fram á
markaði eða viðurkenndu opinberu
kaupþingi.
Steingrímur sagði á blaðamanna-
fundi sem hann efndi til í gær vegna
þessa máls, að þetta þýddi t.d. að ef
sameina ætti tvö fyrirtæki mættu
veiðiheimildirnar ekki fylgja með í
pakkanum heldur yrði að setja þær á
markað og yfirtökufyrirtækið yrði að
kaupa þær eða sambærilegar veiði-
heimildir á markaði eftir þörfum. Þar
með lægi ávallt fyrh’ hvert verðmæti
veiðiheimildanna væri sem auðveldaði
að skattleggja þær.
Hin meginbreytingin í frumvarpinu
var tillaga um brúttóskattlagningu á
söluhagnað veiðiheimilda innan árs
allt að 50%. Steingrímur sagði að
þetta hefði haft í för með sér að veru-
legu leyti upptöku á hagnaði af sölu
veiðiheimilda.
Frumvarp Steingríms, sem hann
flutti ásamt Hjörleifi Guttormssyni og
Ragnari Arnalds, var lagt fram áður
en ákveðið var að breyta lögum um af-
skriftarreglur veiðiheimilda, en i þeim
var bannað að afskrifa kvóta. Stein-
grímur sagði að þetta hefði falið í sér
einfalda nálgun á flóknu viðfangsefni.
Hann sagðist því hafa haft áhuga á að
skoða þetta betur og flytja nýtt og
endurbætt frumvarp um málið á
næsta þingi. Þess vegna hefði hann
óskað eftir upplýsingum frá ríkis-
skattstjóra um málið. Hann sagðist
hafa átt fund með honum og starfs-
mönnum hans til að ræða þetta álita-
mál. Bréf hefði borist frá ríkisskatt-
stjóra 28. október 1998, sem hann
hefði ætlað sér að birta sem fylgiskjal
með nýju frumvarpi. Vegna anna við
önnur verkefni og vegna þess að hér
væri um flókið og erfitt skattalegt við-
fangsefni að ræða hefði sér ekki gefist
tími til að ijúka við gerð nýs frum-
varps um málið.
Æskilegt að sérgreina
kvótaverð í bókhaldi
I svari ríkisskattstjóra kemur fram
að hann telur það vera til bóta að sér-
greina verðmæti veiðiréttinda í bók-
haldi fyrirtækja. Það einfaldi málið.
Steingrímur spurði ríkisskattstjóra
einnig um sölu á veiðiheimildum á op;
inberum markaði eða kaupþingi. í
svarinu segir að ríkisskattstjóri hafi
áður lagt fram þá túlkun að ávallt
skuli liggja fyrir verðmæti kvóta ann-
ars vegar frá öðru því sem verið er að
selja eða kaupa. Ut frá hagsmunum
skattayfirvalda væri stofnun opinbers
kaupþings með varanlegar veiðiheim-
ildir jákvætt skref.
I bréfi skattstjóra er velt upp ýms-
um viðangsefnum sem taka þyrfti á í
lögum af þessu tagi. Þai- er um að
ræða spurningar um hvernig eigi að
skilgreina söluhagnaðinn, hvort eigi
að leyfa að færa hagnaðinn milli ára,
hvort leyfa eigi gamalt tap til frádrátt-
ar á móti og fleira.
I bréfi Steingríms er spurt sérstak-
lega um hvernig fara ætti með sölu-
hagnað veiðiheimilda við sameiningu
fyrirtækja. Þar bendir ríkisskattstjóri
á að þessi hugmynd Steingríms sé í al-
gem andstöðu við 56. og 57. grein
tekjuskattslaganna sem fjalla um
sameiningu fyrirtækja. Hann bendir
jafnframt á að þetta myndi valda mikl-
um erfiðleikum í framkvæmd og virka
hamlandi á samruna fyrirtækja, bæði
hreinna útgerðarfélaga og félaga sem
eru í blandaðri starfsemi.
Eftir að hafa svarað fjórum afmörk-
uðum spurningum Steingríms um
skattlagningu söluhagnaðar kvóta
segir ríkisskattstjóri: „I umfjöllun rík-
isskattstjóra hér á eftir um skattlagn-
ingu söluhagnaðar aflaheimilda þegar
þetta kemur fram sem hluti af verð-
mæti hlutabréfa kemur fram að mjög
erfitt væri að koma að slíkri skattlagn-
ingu af ýmsum ástæðum. Út frá jafn-
ræðissjónarmiðum virðist það hins
vegar varla fá staðist að ætla að fram-
kvæma sérstaka skattlagningu við
samruna félaga ef það er ekki gert við
sölu hlutabréfa. Hér hlýtur sama
regla að þurfa að gilda.“
Lokaorð í bréfinu eru þessi: „Ríkis-
skattstjóri vill taka fram að um margt
er hér að ræða skattalega mjög flókið
úrlausnarefni sem gagnlegt væri að
fengi mjög nákvæma skoðun áður en
þetta yrði að lögum.“
Ríkisskattstjóri útilokar ekki
þessa skattlagningu
Steingrímur sagði að það væri
nokkuð ljóst út frá svari ríkisskatt-
stjóra að það væri hægt að búa til
reglur sem skattlegðu hagnað af sölu
veiðiheimilda frá og með gildistíma
laganna. „Það er hins vegar eðlilegt að
menn spyrji; hvað með þann hagnað
sem menn eiga í pípunum ef svo má að
orði komast í formi hlutafjáreignar í
sjávarútvegsfyrirtækjum? Er hægt að
ná til hans og þarf ekki að ná til hans
til að gæta jafnræðis og sanngirni?
Svarið er auðvitað, jú, það væri betra,
en það er vissulega flókið mál. Það við-
urkenni ég og hef alla tíð gert. Það er
að mínu mati alls ekki óleysanlegt.
Ég vil fara varlega í að túlka bréf
ríkisskattstjóra, en mér sýnist að í því
sé frekar vísað i þá átt, að í staðinn
fyrir að reyna að verðleggja hverja
einstaka sölu í slíkum tilvikum yrðu
búnir til einhvers konar verðmætis-
stuðlar sem stuðst yrði við og notaðir
til að finna út almennar skattprósent-
ur sem stuðst væri við þegar slíkur
söluhagnaður væri reiknaður út og
skattlagður," sagði Steingrímur.
Steingrímur sagði að lokaorð bréfs
ríkisskattstjóra segðu sér, að ríkis-
skattstjóraembættið sæi ekki nein
óyfirstíganleg vandamál í sambandi
við þessa skattlagningu. Embættið
benti hins vegar á að þetta væri flókið
skattalegt viðfangsefni. Steingrímur
sagði að allir sæju að þetta væri flókið
viðfangsefni, en menn mættu ekki láta
það stöðva sig. Það hefðu áður verið
sett flókin skattalög á Islandi.
Steingrímur sagði að á meðan
stuðst væri við núverandi stjórnkerfi
fiskveiða vildi hann að það yrði farið í
þá vinnu að semja skattareglur sem
gerðu hagnað af sölu veiðiheimilda
upptækan. Hann tók fram að þar með
væri hann ekki að leggja til óbreytt
kerfi fiskveiða um aldur ævi. Það væri
einmitt hægt að hugsa sér að skatta-
reglur, sem hann væri að mæla fyrir,
gætu verið hluti af nýju fyi’irkomulagi
sem gæfi mönnum svigrúm til að laga
sig að nýju kerfi.
Aðspurður sagðist Steingrímur
hafna rökum þeirra sem segðu að ekki
væri hægt að setja almennar reglur
um skattalega meðferð hagnaðar af
sölu veiðiheimilda sem næðu með
sama hætti til sjálfstætt starfandi út-
gerðarmanna og sjávarútvegsfyrir-
tækja. Vandamálið væri ekki hvort
fyrirtækið væri lítið eða stórt, rekið af
einum manni eða af mörgum. Vanda-
málið sneri að þegar innleystum hagn-
aði í formi hlutabréfa fyrirtækja á
markaði. Það væri mjög æskilegt að
geta náð utan um þann þátt málsins
einnig.
Steingrímur sagði að það lægi fyrir
að kvóti væri meðhöndlaður með sér-
stökum hætti í lögum í dag. Þetta væri
ekki fyrnanleg fjárfesting og ekki