Morgunblaðið - 20.04.1999, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Vika
bókarinnar
í VIKU bókarinnar sem hefst í
dag, þriðjudag, verður eftirfar-
andi dagskrá:
Súflstinn
Bókmenntakvöld verður á
Súfistanum, kaffihúsinu í Bóka-
búð Máls og menningar, Lauga-
vegi 18, í kvöld kl. 20.30. Þar
verða fjórar nýjai- og væntan-
legar ljóðabækur kynntar og
lesið verður úr tveimur nýjum
þýðingum.
Gyrðir Elíasson les úr ljóða-
bókinni Hugarfjallið; Sigur-
björg Þrastardóttir les úr ljóða-
bókinni Blálogaland; Sindri
Freysson les úr bókinni Harði
kjaminn og Svala Amardóttir
lesið úr bókinni Okkar á milli
eftir Arthúr Björgvin.
Ennfremur verður lesið úr
tveimur nýjum þýðingum, Vita
Brevis eftir norska rithöfundinn
Jostein Gaarder og Silki eftir
ítalska höfundinn Alessandro
Barrico.
Bústaðasafn
Sýningin Maturinn hennar
mömmu verður opnuð í Borgar-
bókasafni Reykjavíkur. Þar
verður sýnt úrval matreiðslu-
bóka, frá kl. 9-21, alla vikuna.
Safnið verður skreytt með mat-
aráhöldum, matarappskriftum
og hollum húsráðum frá fyrri
tíð.
Bókabúðin
Hlemmi
Lesið úr bamabókum. Kl. 11.
Bókabúðin Mjódd
Lesið úr bamabókum. Kl. 11.
Bókval,
Akureyri
Lesið fyrir böm úr íslenskum
barnabókum. Kl. 11.
Foldasafn
Leikhúsið Tíu fingur verður
með dagskrá fyrir böm kl. 15 í
dag.
Sögufélagið
Bókamarkaður verður í húsi
Sögufélagsins í Fischersundi 3
kl. 13-18. Þar verða á boðstól-
um á tilboðsverði bækur Sögu-
félagsins, Fræðafélagsins í
Kaupmannahöfn, Þjóðvinafé-
lagsins, Omefnastofnunar og
fleiri útgefenda. Síðustu eintök
ýmissa titla. Sértilboð verður í
gangi hvern dag.
Bókasamband
Islands
í félagsheimili Félags Bóka-
gerðarmanna, Hverfisgögu 21
verða kl. 14 kynntar niðurstöð-
ur úr lestrai-könnun. Könnunin
var gerð af Félagsvísindadeild
Háskólans fyrir Bókasamband
Islands.
Hlutverk
Simons í lífínu
KVl KMYJVPIR
Kringlubfð
SIMON BIRCH ★★★
Leikstjórn og handrit: Mark Steven
Johnson. Aðalhlutverk: Ian Michael
Smith, Joseph Mazzello, Oliver Platt,
David Strathairn, Ashley Judd og
Jim Carrey.
SIMON Birch er önnur aðalper-
sónan í samnefndri bíómynd, sem
fjallar um sterka vináttu tveggja
drengja. Simon fæddist með sjald-
gæfan sjúkdóm og er ekki eins og
aðrir krakkar en hann trúir á guð
og er þess fullviss að hann hafi
ákveðnu hlutverki að gegna í lífinu.
Hann fæddist eins og hann er vegna
þess að guð hafði í huga ákveðinn
tilgang fyrir hann í lífinu. Hann er
hetja, sem aðeins bíður þess að
drýgja dáðirnar. Við höldum auðvit-
að og besti vinur hans einnig, að
þetta sé hans leið til þess að eiga við
sjúkdóm sinn og hvemig hann hefur
Sumargleði
í Norræna
húsinu
SUMARGLEÐI Bama og
bóka - íslandsdeildar IBBY
verður haldin í Norræna hús-
inu sumardaginn fyrsta og
hefst klukkan 14.
Veittar verða árlegar viður-
kenningar félagsins fyrir
menningarstarf í þágu barna
og unglinga.
Einnig verða veitt verðlaun í
samkeppninni Ljóð unga fólks-
ins, sem er á vegum almenn-
ingsbókasafna.
Framtíðarskáld lesa úr ljóð-
um sínum.
Aðgangur er ókeypis.
gert hann utangarðs í tilverunni.
En Simon Birch veit betur.
Sagan um Simon er fallegt og sér-
stakt ævintýri um litla og hugdjarfa
hetju byggð á hugmynd úr verki rit-
höfundarins John Irvings, er hefur
talsvert fram að færa um vináttuna,
en einnig líf þeirra sem á einhvem
hátt era fatlaðir, og gerir það með
þeim hætti undir leikstjóm Mark
Steven Johnsons að nokkra aðdáun
vekur. Myndir frá Hollywood um
viðkvæmt efni sem þetta eiga til að
leiðast út í væmni og tilfínningavellu
en hér hefur öllu slíku verið sópað
burtu og eftir stendur einlæg og
Ijúfsár frásögn af vináttu tveggja
drengja og kraftaverkinu sem annar
þeirra bíður eftir.
Simon Birch er stórkostlega vel
leikinn af Ian Michael Smith, sem
gerir úr honum hversdagshetju er
hefur sínar aðferðir til að takast á
við fötlun sína og finnur þá hlýju á
heimili vinar síns sem honum er
neitað um heima hjá sér. Joseph
Mazzello leikur þennan vin hans og
gerir marga góða hluti sem eins-
konar utangarðsmaður sjálfur þar
sem hann er óskilgetinn í litlu bæj-
arfélagi. Þannig eiga þeir eitt og
annað sameiginlegt sem styrkir vin-
áttu þeirra. Fjöldi þekktra leikara
kemur við sögu, Oliver Platt helst-
ur, Ashley Judd sem leikur móður
Josephs, David Strathairn sem er
presturinn og Jim Carrey sem byrj-
ar og endar myndina sem sögumað-
urinn Joseph á fullorðinsárum.
Myndin gerist á öndverðum sjö-
unda áratugnum og leikstjórinn
Johnson finnur rétta tóninn í smá-
atriðum við endursköpun tímabils-
ins, smábæjarlífínu, pælingum
drengjanna ekki síst um stelpur og
sársaukanum sem þeir upplifa hvor
um sig. Simon Birch er góð mynd á
marga vegu en kannski fyrst og
fremst af því að hún virkar á ein-
hvem hátt sönn.
Arnaldur Indriðason
Njósnir um eigið líf
BÆKUR
Ljóð
HARÐI KJARNINN (NJÓSNIR
UM EIGIÐ LIF)
eftir Sindra Freysson. Forlagið 1999
- 104 bls.
EINN meginkostur nútímaljóðs-
ins er sá að þar ræður ímyndunar-
aflið ríkjum. Við verðum að líta á
það sem sjálfstæðan heim handan
veruleikans. Samt má alveg eins
segja að ljóðin séu veruleikinn sjálf-
ur í búningi ljóðsins.
Þegar Sindri Freysson yrkir um
draumkennda skynjun sína á vera-
leikanum í nýrri ljóðabók sem hann
nefnir Harði kjarninn (njósnir um
eigið líf) er ekkert öraggt. I eins
konar ástarljóði ræðir hann það
hvernig heimurinn leysist í sundur í
draumlífi næturinnar og breytist í
örsmáar flísar. Svo dagar:
Því hefur verið spáð að einn morguninn
muni flísamar ekki raðast saman
í fyrri mynd einsog þó hefur gerst
undantekningarlaust allar götur síðan
jörðin tók þessa þungu sótt
Og þá verði kannski afrísk sandalda
við hlið íslensks smalakofa og brim
skelli á efstu hæðum upplýstra skýjakljúfa
Þennan morgun, skömmu fyrir dögun, vil ég
halda fast í hönd þína nývaknaða
Hér er sleginn tónn sem kallast á
við margt það besta úr módernísk-
um kveðskap. Veröld skáldsins lýtur
innri lögmálum en þrátt fyrir leik
ímyndunaraflsins er kjarni ljóðsins
einföld ástarjátning.
Þótt ástin sé hér til umræðu og í
kvæðum Sindra gæti oft aðdáunar
og hrifningar á hinu kyninu er önn-
ur hlið samskipta kynjanna meira
áberandi. Hann yrkir ekki síður um
öryggisleysi í slíkum samskiptum,
ótta við skuldbindingu sem virðist
einkenna dálítið yngstu
skáldakynslóðina og
ekki síst óvissu um
hlutverk.
I fyrstu bók sinni
Fljótið sofandi konur
vakti Sindri athygli
mína með góðum tökum
svo ungs skálds á ýms-
um stílbrögðum og til-
vísunum. Nokkuð voru
kvæðin þó fyrnd sum
hver og torræð á köfl-
um. í þessari bók er allt
miklu ljósara. Skáldið
hefur betri tök á ljóð-
málinu og kvæðin verða
fyrir bragðið bein-
skeyttari.
Sindri stundar í þessari bók
njósnii' um eigið líf eins og hann orð-
ar það og kafar í þann harða kjarna
sem inniheldur sjálf hans. Þótt hann
sé langfórall í ljóðunum líkt og áður,
horfi á ský í líkingu manns yfir New
York úr flugvél á leið í dauðann, vari
við því að vera ljóshærður og í spari-
fótum í Stalíngrad og líki ævinni við
tilvera á brautarpalli er þó megin-
svið ljóðanna Reykjavík og veruleik-
inn þar.
Þetta era borgarljóð en þau fjalla
ekki um hina fógra veröid heldur lif-
ir borgin okkar „tvöföldu lífi / konu
sem á grimman elskhuga/ og holdið
sem hún felur / er illa lýst og atað
blóði“. Við fylgjum skáldinu inn í til-
vistarkreppuna, framandleikann,
einsemdina og hin tættu mannlegu
sambönd sem duga ekki til að slá á
einmanaleikann þótt alltaf sé vonin
fyrir hendi:
Við erum endurtekning að
hálfu kannski en líka
vonin um iðandi
og eilífa fylgd
að síðasta degi
því hjá öðrum erum við
jafn einmana
ogein
En óvissan um hlut-
verkið og sambandið
og átök kynjanna er
ekki síður nærtækt
yrkisefni. Þannig er
ort um konu sem elsk-
ar ekki „en neitar að /
leyfa þeim sem ekki er
elskaður / að elska
aðra“ og í kaldhæðni
ávarpar skáldið konu
og segir hana vilja vald
yfir umbreytingum, að
„endurskapa mann að
fullu / og hann á að
ausa þig sæði, ást og
gjöfum sem engin önn-
ur fær“. Konan hnoðar manninn
sem leir, gerir hann að vofu og ósk-
ar að „vofan breytist í viljugan upp-
vaskara / með þróað tímaskyn“. Við
slík átök verður „heimili mitt í gær“
að „óvinaríki í dag“.
Sindri er ekki einn um að yrkja
um átök kynjanna, upplausn fjöl-
skyldunnar og tætt sambönd. Kon-
ur hafa verið drýgri við að nálgast
þessa áraun en karlar að undan-
förnu og raunar karlar margir eins
og hálfhikandi við slík yrkisefni,
enda hafa karlleg sjónarmið átt lítt
upp á pallborðið. En í þessari bók er
reynt að takast á við þessa upplausn
og sársaukann sem fyigir.
Hér er á ferðinni ljóðabók sem
verðskuldar nána íhugun. Hún er
margbrotin og vönduð og tekst á við
veruleikann þótt ímyndunaraflið
gæði hann lit. Sindri er óhræddur
við að segja hug sinn og ýmis við-
horf hans era sett fram með ögrandi
hætti svo að þau kalla á umræðu. En
umfram allt er í bókinni góður
skáldskapur og mörg kvæðin eftir-
minnileg.
Skafti Þ. Haiidórsson
Sindri
Freysson
Meistaraverk í kyrrþey
TOiMJST
Hásalir
KÓRTÓNLEIKAR
Ymis erlend kórverk. Hljómeyki u.
stj. Bernharðs Wilkinssonar. Einleik-
ur á flautu: Eyjólfur Eyjólfsson. Tón-
listarskóla Hafnarfjarðar, sunnudag-
inn 18. apríl kl. 17.
Sigrún Sturla
Laxdal Friðriksson
Nýjar bækur
• HJÓNASVIPUR er eftir hjónin
Sturlu Friðriksson og Sigrúnu
Laxdal.
Bókin er safn vísna og gaman-
kvæða sem hjónin, Sturla og Sig-
rún, hafa ort í ferðum á hrossum
um hálendi landsins í fylgd félaga
sinna. í bókinni era hestavísur og
ýmsar aðrar ferskeytlur, stökur og
kviðlingar.
í formála segir að vísurnar séu
eins og svipmyndir, gerðar á svip-
stundu á hraðri ferð eftir reiðgöt-
um, eða þeim hnoðað saman í
troðningum, á kindaslóðum, á veg-
leysum, á úfnum hraunum og í jök-
ulám eða á svipuðum slóðum.
Útgefandi er Varði. Islendinga-
sagnaútgáfan/Muninn bókaútgáfa
sér um dreifmgu. Bókin er er 86
bls. í bandi. Prentsmiðjan Oddi hf.
annaðist prentvinnslu. Verð: 1.490
kr.
ÓDAUÐLEG orð Churchills um
RAF eftir orrastuna um England
1940 hafa áður orðið manni umrit-
unarsnið útlegginga. Nú í tilefni
tónleika Hljómeykis á sunnudag-
inn var í hljómmiklum sal nýja tón-
listarskólahúss Hafnarfjarðar:
„Aldrei hefur jafngóður kór sungið
jafnforvitnilega dagskrá jafnum-
mælalaust!"
Hér er að sjálfsögðu átt við tón-
leikaskrána, er lagði ekki til auka-
tekið orð um 11 stutt en afar vel
valin kórverk eftir 10 jafnólíka höf-
unda og Pablo Casals, Pien-e Vil-
lette, Knut Nystedt, William Byrd,
Purcell, Costeley, Hassler, Gesu-
aldo, Messiaen, John Tavener og
Gorecki. Kom það satt að segja
undirrituðum ekki lítið á óvart. Því
þó að tímaskeið höfunda væru að-
eins tvö, endurreisn 16. aldar og
okkar öld, buðu viðfangsefnin upp
á umfjöllun sem hefði leikandi get-
að fyllt litla bók. En kannski var
það einmitt verkurinn.
Engu að síður leyfir undirr. sér
að efast um, að margir meðal hinna
fjölmennu hlustenda hafi vitað, að
bæði sellósnillingurinn Casals og
framsækni 16. aldar eigin-
konumorðinginn Gesualdo skyldu
hafa tónsett O vos omnes, eða hver
Villette væri, af hvaða tilefni
„Peace I leave with you“ eftir Ny-
stedt væri samið, hvers konar verk
mætti kalla „O, all ye people“ eftir
Purcell (anthem?) og „Mignonne,
allon voir si la roze (Costeley), eða
hvað lægi að baki „The lamb“ (Ta-
vener) eða „Totus tuus“ Goreckis
(burtséð frá augljósri trúarlegri til-
höfðun), enda ekki heldur borið við
að tilgreina söngtexta. Ekki einu
sinni ártöl var neins staðai' að
finna. Hvort sem kenna má fjár-
skorti, tímaleysi eða öðra, hlýtur
einn og annar meðal hlustenda að
hafa furðað sig á einkennilega
metnaðarlausri upplýsingafátækt
tónleikaskrár um þæði vandað og
forvitnilegt efnisval Hljómeykis
umrætt sunnudagssíðdegi.
Sagt hefur verið að vísu, að góð
tónlist útskýri sig alltaf sjálf. En ef
því væri fylgt út í æsar, er hætt við
að tónleikaprógrömm yrðu lítið
annað en nafnalistar. Allt um það
var söngur hins nú 19 manna
Hljómeykis að vanda samstilltur
og tær, og viðfangsefnin, er flest
virtust trúarlegs eðlis, nánast öll
svo vel og jafnt flutt, að erfitt er að
draga eitt fram á kostnað annars,
nema þá ef vera skyldi lokaatriðið,
mótettuna[?] „Totus tuus“ eftir
Henryk Gorecki, sem var sérlega
einlægt en tilhöfðunamkt og seið-
andi trúarverk, þó að ítrekaðar
hendingar í lokakafla væra e.t.v.
aðeins of margar. Einnig mætti
nefna verk Nystedts, sem líkt og
höfundar á við Holmboe og Nordal
virðist oft hafinn yfir stað og tíma í
klassískri gegnsærri hógværð.
Jafnvægi milli radda var víðast
gott. Stöku sinni mætti að vísu
heyrast aðeins meh-a í tenór og
agnarögn minna í sópran í 4-rödd-
uðum satzi, þó að brezka drengja-
birtan, sem eflaust vakir fyrir
stjórnandanum, sé vissulega hríf-
andi í trompetkenndu gotnesku
hvelfingasvifi sópransins, þar sem
hæstu nóturnar virðast koma
hvaðanæva líkt og silfurslegið
lúðrakall í skógi. Þeir er meta heil-
steypt jafnvægi umfram annað,
munu þó síður líklegir til að kunna
slíku alræði sópransins vel. Og enn
má, líkt og í flestum öðram kóram
landsins í fremstu röð, skerpa sam-
hljóðaframburðinn.
Eyjólfur Eyjólfsson kórtenór sá
um einleiksflautuinnslag í stuttu
verki eftir Nielsen og Syrinx eftir
Debussy og lék snoturlega, en
hefði mátt gæla aðeins meira við
rúbatóin og ki-ómatísku hnígandi
hendingamar í döpi-um vatna-
dísaróð franska impressjónistans.
Ríkarður Ö. Pálsson