Morgunblaðið - 28.05.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. MAÍ 1999 31
ERLENT
Ólíklegt talið að Kasmír-
deilan valdi allsherjarstríði
Reuters
INDVERSKIR hermenn hlaða stórskotabyssu við mörk yfirráðasvæða Indveija og Pakistana í Kasmír.
Ólíklegt þykir að loft-
árásir Indverja á
skæruliða í Kasmír
leiði til allsherjarstríðs
milli Indverja og
Pakistana en átökin
torvelda mjög sáttaum-
leitanir kjarnorkuveld-
anna tveggja, sem hafa
tvisvar sinnum háð
stríð vegna deilunnar
um Kasmír.
SÉRFRÆÐINGAR í málefn-
um Indlands og Pakistans
segja að ríkin hafi tekið
hættuleg ski-ef í átt að nýju
stríði eftir að Indverjar hófu loft-
árásir á íslamska skæruliða á yfir-
ráðasvæði sínu í Kasmír í fyrradag
til að flæma þá burt. Spennan magn-
aðist enn í gær þegar Pakistanar
skutu niður tvær indverskar herþot-
ur, sem þeh’ sögðu að hefðu rofið
lofthelgi Pakistans.
Indverjar og Pakistanar hafa gert
skórskotaliðsárásir með reglulegu
millibili síðustu árin yfir linuna sem
afmarkar yfirráðasvæði ríkjanna í
Kasmír, en hún var mörkuð þegar
fyrra stríð þeirra um Kasmír lauk
fyrir um 50 árum. Þetta er hins veg-
ar í fyrsta sinn sem Indverjar beita
lofthernaði frá þriðja stríði ríkjanna
árið 1971.
Árás skæruliðanna lýst
sem skipulagðri innrás
„Ég tel ekki horfur á að þetta
verði meira en skærur,“ sagði Vijai
Nair, framkvæmdastjóri rannsókna-
stofnunar í öryggismálum í Nýju
Delhí. „En línan sem afmarkar yfir-
ráðasvæðin er ekki lengur til og
fræðilega má halda því fram að nú
geisi stríð.“
Embættismaður í bandaríska
sendiráðinu í Nýju Delhí sagði að
indverska stjómin vildi einskorða
árásirnar við takmörkuð svæði til að
flæma skæruliðana burt. Talið er að
skæruliðarnir hafi farið inn á yfir-
ráðasvæði Indverja með aðstoð
pakistanskra stórskotaliðssveita í því
skyni að ná á sitt vald mikilvægum
vegi sem liggur þvert yfir hrjóstrugt
landsvæði frá borginni Srinagar að
fjallahéraðinu Ladakh.
B.G. Verghese, annar öryggis-
málasérfræðingur í Nýju Delhí, lýsti
árás skæruliðanna sem skipulagðri
innrás sem gerð hefði verið með
stuðningi pakistanska hersins. Ind-
verskir fréttaskýrendur töldu hugs-
anlegt að her Pakistans hefði van-
metið bráðabirgðastjómina á Ind-
landi og talið að hún hefði ekki styrk
til að svara árásinni með því að beita
hervaldi.
Hernaður í
pólitiskum tilgangi?
Skæruliðunum hefur tekist að
beina athygli heimsins að deilunni
um Kasmír eftir að sáttaumleitanir,
sem hófust eftir kjarnorkutilraunir
Indverja og Pakistana fyrir ári, virt-
ust vera farnar að bera árangur.
Atal Behari Vajpayee, forsætisráð-
herra Indlands, fór í tímamótaheim-
sókn til pakistönsku borgarinnar La-
hore í febrúai’ og undirritaði þar
samning við Pakistana um aðgerðir
til að byggja upp traust milli þjóð-
anna.
Michael Leifer, prófessor í al-
þjóðatengslum við London School of
Economics, sagði að hugsanlegt væri
að flokkur Vajpayees, Bharatiya
Janata, sem nýtur stuðnings þjóð-
ernissinnaðra hindúa, hefði fyrir-
skipað loftárásirnar til að styrkja
stöðu sína í kosningunum í septem-
ber sem boðað var til eftir að stjórn
hans var felld á þinginu. „Þetta end-
urspeglar bæði pólitíska óstöðugleik-
ann á Indlandi og traust Indveija á
hernum. Þetta sýnir að þótt Indland
sé kjamorkuveldi þá hindrar það
ekki að landið beiti takmörkuðum og
hefðbundnum hernaði í pólitískum
tilgangi," sagði hann.
Fréttaskýrendur sögðu að stjórn-
málaumrótið í löndunum tveimur að
undanfómu gæti orðið til þess að
átökin í Kasmír mögnuðust. „Með
veikri bráðabirgðastjórn á Indlandi
og veikri stjóm í Pakistan skapast
hættuástand. Pólitískt forystuleysi
eykur hættuna á því að átökin magn-
ist,“ sagði Gerald Segal, sérfræðing-
ur í öryggismálum við Alþjóðlegu
herfræðistofnunina (IISS) í London.
52 ára gömul deila
Indverjar og Pakistanar hafa deilt
um yfirráðin yfir Kasmír frá því
löndin fengu sjálfstæði fyrir 52 áram
og deilan olli tveimur af þremur
stríðum þjóðanna. Tveir þriðju hlut-
ar Kasmír lúta yfirráðum Indverja
og íslamskir aðskilnaðarsinnar hófu
þar uppreisn árið 1990 sem hefur
kostað um 25.000 manns lífið. Ind-
verjar hafa sakað Pakistana um að
hafa aðstoðað uppreisnarmennina og
kynt undir ólgunni í Kasmír.
Herir landanna hafa haldið uppi
nær stöðugum stórskotaliðsárásum
yfir línuna sem skiptir Kasmír, en
reynt að halda átökunum innan
skynsamlegra marka. Yfirmenn
herjanna hafa yfirleitt ræðst við í
síma nokkrum sinnum á viku. Þeir
töluðu síðast saman á þriðjudag, en
Pakistanar segja að yfirmaður ind-
verska hersins hafi ekki varað við
loftárásunum.
Hætta á kjarnorkustríði?
Deilan tók á sig nýja mynd eftir að
ríkin sprengdu nokkrar kjarnorku-
sprengjur í tilraunaskyni fyrir ári.
Pakistanar hafa neitað að samþykkja
tilboð Indverja um að þeir skuld-
bindi sig til að gera ekki kjarnorku-
árás að fyrra bragði fyrr en deilan
um Kasmír verði útkijáð. Pakistanai’
lýstu því yfir í fyrra að þeir myndu
ekki undirrita samninginn um bann
við kjarnorkutilraunum nema deilan
verði leyst með „viðeigandi" hætti.
Gohar Ayub Khan, fyrrverandi ut-
anríkisráðherra Pakistans, hefur
sagt að deilan um Kasmír geti leitt
til kjarnorkustríðs „hvenær sem er“.
íslamskir flokkar í sókn
í Pakistan
Deilan um Kasmír hefur haft for-
gang í utanríkisstefnu Pakistans frá
þvi landið fékk sjálfstæði og er mikið
hitamál í Punjab-héraði við landa-
mærin að Indlandi, en nokkrar millj-
ónir Kasmírbúa hafa sest að í hérað-
inu. Indverjar hertóku stór svæði í
Punjab í stríðunum þremur og íbúar
þorpa við mörk héraðsins og Kasmír
flúðu þaðan með eigur sínar um leið
og loftárásir Indverja hófust.
Enginn pakistanskur stjórnmála-
leiðtogi getur leyft sér að taka
sveigjanlega afstöðu til deilunnar um
Kasmír vegna nokkurra áhrifamik-
illa afla. Mikilvægast þeirra er her-
inn, sem getur réttlætt það að 40%
af útgjöldum ríkisins séu notuð til að
halda hálfri milljón manna undir
vopnum með því að skírskota til
hættunnar á stríði við Indverja.
Flokkar heittrúaðra múslima hafa
einnig sótt í sig veðrið í Pakistan.
Aðeins em þrír mánuðir síðan þeir
reyndu að steypta stjóm Nawaz
Sharifs forsætisráðherra og koma á
íslamskri byltingu í landinu. Sharif
hefur reynt að sefa þá með loforðum
um að setja íslömsk lög og einnig
leyft þeim að styðja íslömsku upp-
reisnarmennina í Kasmír og Tale-
bana í Afganistan að vild.
Margir íbúar indverska hluta Ka-
smírs hafa áhyggjur af því að sjálf-
stæðisbarátta þeiiTa sé að breytast í
„heilagt stríð“ með aðild múslima frá
öðram löndum, svo sem Pakistan og
Afganistan.
Deilt um þjóðaratkvæði
Indverjar segja að ekki komi til
greina að semja um breytingar á
stöðu Kasmír. Þeir halda því fram að
Pakistanar hafi aldrei fyrirgefið Ind-
verjum stuðninginn við aðskilnaðar-
sinna í Austur-Pakistan þegar þeir
stofnuðu sjálfstætt ríki, Bangladesh,
árið 1971. Þeir hafi því notað tæki-
færið til að hefna sín með því að sjá
skæraliðum í Kasmír fyrir vopnum
og þjálfa þá. Þeir saka einnig leyni-
þjónustu Pakistans um að hafa sent
múslimska skæraliða inn á ind-
verska yfirráðasvæðið.
Pakistanar og íslömsku skæralið-
ai’nir vilja að Indverjar virði sjálfsá-
kvörðunarrétt íbúanna með því að
heimila þjóðaratkvæði um framtíð
Kasmíi- undh’ eftirliti Sameinuðu
þjóðanna. Indverjai’ lofuðu þjóðarat-
kvæðagreiðslu fyrir 50 áram en hafa
aldrei efnt það og segja að loforðið
gildi ekki lengur vegna samninga
sem gerðir voru síðar um stöðu Ka-
smír.
Fregnir
um mikið
mannfall
GREINT var frá því í Erítreu í
gær að hersveitir landsins
hefðu fellt 785 eþíópíska her-
menn í bardögum undanfarna
fimm daga. Landamæradeila
ríkjanna braust út á ný í síð-
ustu viku eftir að hafa legið
niðri í um tvo mánuði. Eþíópíu-
menn bára fregnir Erítrea til
baka, og kváðust sjálfir hafa
fellt rúmlega 400 erítreíska
hermenn. Fullyrðingar deilu-
aðila hafa ekki fengist staðfest-
ar af óháðum fulltrúum.
Lágkúran
aldrei meiri
BANDARÍSKI öldungadeildar-
þingmaðurinn Joseph Lieberm-
an telur að ef bandarískar sjón-
varpsstöðvar draga ekki úr
kynferðislegri og ofbeldisfullri
dagskrárgerð beri eftirlits-
stofnunum að líta til siðferðis-
boðskapar sjónvarpsstöðvanna
þegar leyfí til útsendinga eru
endurnýjuð. Kom þetta fram í
máli Liebermans þegar kynntar
vora niðurstöður rannsókna er
benda til þess, að þrátt fyrir,
eða beinínis vegna nýrra reglna
um innihald sjónvarpsþátta hafi
lágkúra og ofbeldi í sjónvarpi
aukist, og hafi aldrei verið
meiri. Rannsóknin var unnin á
vegum Foreldrasjónvarpsráðs-
ins, sem er íhaldssamur fjöl-
miðlarannsóknarhópur.
Israelar
gera árás
ÍSRAELSKAR herþotur réð-
ust í gær á meintar bækistöðv-
ar Hizbollah-skæraliða norður
af hernumdu svæðum Israela í
Suður-Líbanon, að því er ísra-
elski herinn greindi frá. Ekki
bárast fregnir af mannfalli í
árásinni, sem er sú 60. sem
ísraelar hafa gert á þessu svæði
síðan í janúar.
Filippseyskar
konur seldar
FILIPPSEYSKAR konur eru
seldar í hjónaband eða vændi
fyrir þrjú til fimm þúsund
bandaríkjadollara hver, eða
sem svarar 200 til 350 þúsund
íslenskum krónum. Kom þetta
fram í máli fulltrúa kvenrétt-
indahópa er bára vitni fyrir fil-
ippseyskri þingnefnd í Manila í
gær. Ekki kom fram hversu
margar filippseyskar konur
hafa verið seldar með þessum
hætti, en ársvelta í þessum við-
skiptum nemur um 17 milljörð-
um dollara. Fómarlömbin era
seld til vændishúsa í Suður-As-
íu og Austur- og Mið-Evrópu og
í hjónabönd í arabaríkjum,
Þýskalandi og Bandaríkjunum.
Amnesty
skorar á Kína
AMNESTY International
mannréttindasamtökin hafa
skorað á kinversk stjómvöld að
láta lausa fanga sem hnepptir
vora í varðhald fyrir þátttöku í
mótmælum lýðræðissinna á
Torgi hins himneska friðai-
1989. Segja samtökin um 200
manns enn í varðhaldi vegna
mótmælanna, er urðu fyrir tíu
áram, og munu margir hafa
sætt „mjög ósanngjörnum“ rétt-
arhöldum, að sögn Amnesty.