Morgunblaðið - 28.05.1999, Side 34

34 FÖSTUDAGUR 28. MAÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
MYMPLIST
Ingólfsstræti 8
HLJÓÐVERK/INNSETNING
FINNBOGI PÉTURSSON
Sýning-in er opin frá klukkan 14-18
frá fímmtudegi til sunnudags
og lýkur 13. júní.
MARGIR listamenn á tuttugustu
öld hafa haldið því fram að mynd-
listin eigi að vera eins og tónlist,
hreint og óhlutbundið listform sem
lúti engum lögmálum nema þeim
sem eru efninu sjálfu eiginleg, lög-
málum h'nu, lita og forma. Færri
hafa hins vegar séð fyrir sér að
hljóðið sjálft geti orðið að mynd-
rænum miðli og hægt sé að setja
fram hljóð á sama hátt og myndlist-
arverk. Þetta hefur hins vegar verið
viðfangsefni Finnboga Péturssonar
allt frá því hann var í skóla.
Verk Finnboga eru fjölbreytt en í
afar grófum dráttum má segja að
hann tengi gjarnan hljóð og mynd-
hrif, ýmist með því að umbreyta
hljóði í sýnilegt form, eða með því
að búa til hljóð sem á einhvern und-
arlegan hátt verku sterk myndræn
hughrif. Dæmi um hið fyrra er stórt
verk sem Finnbogi sýndi í Nýlista-
safninu árið 1991. Þar hengdi hann
stóran hátalara yfir vatnsborð í
myrkvuðum sal. Ur hátalaranum
magnaðist öðru hvoru sterk sínus-
bylgja sem gáraði vatnsflötinn en
Ijóskastari speglaði gárumar upp
um veggi salarins. Dæmi um hitt er
síðan kannski verkið „Lína“ sem
Finnbogi sýndi á sama stað, en þar
hreyfðist hljóð eftir röð lítilla hátal-
ara og vakti sterka tilfinningu fyrir
línulegu formi með hljóðinu einu
saman.
Á sýningu sinni í Ingólfsstræti 8
sameinar Finnbogi enn þessar
tvær aðferðir. Á gafli salarins
hangir málmplata en á bak við
hana er hátalari sem gefur frá sér
sínusbylgju svo öðru hvoru fer
málmplatan að titra sýnilega og
hefur þá um leið áhrif á hljóðið svo
hreyingin hjaðnar, en síðan hefst
sama hringrásin aftur. Af verki
sem þessu kvikna óhjákvæmilega
ýmsar hugleiðingar. Það dregur
fram samband hins sýnilega og
hins heyranlega og manni kemur í
hug að í raun eru þar á ferðinni
mismunandi birtingarform þeirrar
bylgjuhreyfingar sem er innsta eðli
alls í efnisveröldinni. Hljóðbylgjur
- bylgjur á því tíðnisviði sem við
heyrum - koma af stað hreyfingu í
föstu efni sem aftur skilar sér til
okkar sem ljóshrif eða bylgjur á
því tíðnisviði sem við sjáum. Er
þetta allt ein og sama bylgjan eða
er þarna um einhvers konar sam-
spil að ræða, eins konar bylgjusin-
fóníu?
Hin tvö verkin á sýningunni eru
af huglægari tegundinni. Annars
vegar er þar um að ræða tvo hátal-
ara í löngum kassa sem gefa frá sér
hljóð sem eins og færist á milli
þeirra og vekur sterka tilfinningu
fyrir hring- eða áttuformi, eftir því
hvernig athygli áheyrandans vinnur
úr þeim. Hins vegar er röð lítilla há-
talara sem eins og snarkar í. Hljóð-
ið úr þeim er léttara og óreglulegra
og getur minnt á dropa sem falla
eða jafnvel á skólhljóð, allt eftir því
AF sýningu Finnboga Péturssonar í Ingólfsstræti 8.
hvemig hlustað er og hvernig
áheyrandinn/áhorfandinn er inn-
stilltur.
Eitt það athyglisverðasta við
verk Finnboga er jafnframt hvemig
hann hefur unnið með og umbreytt
hinu ytra formi listaverksins. Inn-
tak verkanna er fyrst og fremst
hljóðið, jafnvel þegar hann notar
hljóðið til að framkalla sýnilega
hreyfingu, en samt myndar verkið
eina færanlega heild, líkt og mál-
verk eða stytta sem listunnandi get-
ur keypt til að njóta heima hjá sér.
Þetta er ólíkt því sem við eigum að
venjast út tónlist þar sem það er
viðburðurinn, flutningurinn, sem af-
markar verkið svo það er fyrst og
fremst til í tíma, en ekki hreyfan-
legt í rúmi. Þótt þetta sé langt frá
því að vera aðalatriði í list Finnboga
er það til marks um gagngera end-
urhugsun hans á formi og eðli lista-
verksins.
Verk Finnboga eru alltaf áhrifa-
mikil. Kannski virkja þau, með
samleik sínum á hljóð og mynd, ein-
hverja staði eða stöðvar í hugsun
okkar sem við fáum ajla jafna ekki
tækifæri til að beita. í öllu falli op-
inbera þessi verk tengsl og sam-
hengi sem við gefum sjaldan gaum
og vekja okkur þannig til umhugs-
unar um samband hluta og sam-
hengi veruleika og hugmynda.
Verkin eru undantekningarlaust af-
ar vel hugsuð og útfærð. Finnbogi
sker burt allt nema kjarnann svo
hugmynd hans skilar sér vel til
áhorfandans.
Jón Proppé
Skemmtan með
sekkjapípu og tinfífu
TOM.IST
Hásalir
KÓRTÓNLEIKAR
Kammerkór Hafnarfjarðar undir
stjórn Helga Bragasonar flutti ís-
lensk, bresk og amerísk þjóðlög. Ein-
söngvari: Margrét Eir Hjartardóttir.
Píanóleikari: Valgerður Andrésdótt-
ir. Sekkjapfpuleikari: Volker Deliwo.
Þriðjudaginn 25. maí.
OFT hefur það komið til tals, að
rétt sé að brjóta upp það form
sem hefur verið á tónleikahaldi, og
má sjá þess merki í tónleikahaldi
kóra undanfarið, þó með þeirri
skipan, að kórinn hefur leikið sitt
venjubundna hlutverk að mestu
leyti. Kammerkór Hafnarfjarðar
fór þó nokkuð fjarri því sem gerist
um slíka atburði sl. þriðjudags-
kvöld í Hásölum, tónleikasal Tón-
listarskólans í Hafnarfirði, með
þátttöku sekkjapípu og fífuleikara
frá Skotlandi. Sekkjapípan er eitt
af elstu hljóðfærum sögunnar og
er mönnum ráðgáta, hví gerð og
tónstilling slíkra fornhljóðfæra er
ótrúlega svipuð í Skotlandi, Kína,
Rússlandi, Indlandi, Spáni,
Frakklandi og Bretlandi. Árið
1789 ritar Charles Bumey bók,
þar sem hann fjallar um skosku
sekkjapípuna, en þar stendur:
„Kínverksi skalinn er vissulega
mjög skoskur, hvort sem okkur
líkar betur eða verr.“ Hugsanlegt
er að tónstilling sekkjapípuhljóð-
færa hafi verið ákveðin á steinöld
og því merkilegt fyrirbæri frá
sögulegu sjónarmiði. Tónleikar
Kammerkórs Hafnarfjarðar vora
að því leyti til óvenjulegir, að stór
hluti tónleikanna var framinn á
sekkjapípu pg tinfífu (flaututeg-
und, sem írar og Skotar hafa
haldið mikið upp á) og einnig til
undirleiks við einsöng Margrétar
Eirar Hjartardóttur, sem söng á
margan hátt vel, þótt ekki næði
hún að skila írsku og skosku
söngvunum á sannfærandi máta.
Volker Dellwo er ekki sérlega
góður á sekkjapípuna, auk þess
sem stilling hljóðfærisins fellur
tónalt ekki sem best við „di-
atóníska" tónlist Evrópu og var
því á köflum fölsk í samleik slíkra
laga.
Hlutur kórsins var góður í ís-
lensku þjóðlögunum, sem mörg
hver eru frábærlega vel raddsett,
og má þar til nefna Veröld fláa
(Hjálmar H. Ragnarsson), Sof þú
blíðust barnkind mín (Hafliði
Hallgrímsson) Snjóvísa Sigfúsar
Einarssonar (Victor Urbancic),
Hættu að gráta (Hafliði Hall-
grímsson) og Hér undir jarðar
hvílir moldu (Hjálmar H. Ragn-
arsson). Síðasta íslenska þjóðlagið
var Sofðu unga ástin mín, en
margir hafa velt því fyrir sér,
hvort það sé í raun íslenskt þjóð-
lag, því raddferli þess er sterklega
bundið erópskri hljómskipan. Rétt
er, að þetta á sérstaklega við um
lagið að hluta til, en upphafstónar
þess eru þeir sömu og í fyrsta við-
fangsefni kórsins, Veröld fláa sýn-
ir sig (mí-mí-la-la-tí-tí-do), með
þeirri breytingu að áherslu-víxl-
nótu er skotið inn með seinni tí-
nótunni. Þarna er ef til vill að
finna lykilinn að þessu lagi, sem
þó yrði að telja með yngri þjóðlög-
um okkar íslendinga.
Ensk, írsk og amerísk lög voru
einnig mjög fallega sungin af kóm-
um, sérstaklega ameríska þjóðlag-
ið Shenandoah, í raddsetningu
James Erp. Raddsetning
Willcocks á enska laginu Early one
moraing er ofhlaðin og útfærslan á
The Fields of Corn have gone, eft-
ir AP Sexton, er instrumental
stæling, þar sem kórinn tekur að
sér undirleikshlutverk hljóðfæris,
sem bæði er vandsungið og því oft
tæpt í hljóman. Eins og fyrr segir
var flutningur kórsins á Shen-
andoah einstaklega fallega mótað-
ur og auðheyrt að Helgi Bragason
er ágætur kórstjóri og að hann
hefur byggt upp efni í mjög góðan
kammerkór.
Það sem eftir lifði tónleikanna
voru öll viðfangsefnin ýmist sungin
af Margréti Eiri og á stundum
með kórnum, við samspil á sekkja-
pípu, tinfífu (Volker Dellwo) og pí-
anó (Valgerður Andrésdóttir). Það
var þó nokkur skemmtan að þessu
- hvað varðar flutningsgæði, ekki
konsertefni - en samt sem áður
gott skemmtiefni.
Jón Ásgeirsson
Samsöngur
á Hvamms-
tanga
Hvanunstanga. Morgunblaðið.
VORIN eru uppskerutími kóra
og sönghópa um allt land. Margir
kórar hafa heimsótt Húnaþing
vestra á þessu vori. Lillukórinn,
sem er kvennakór héraðsins,
fékk góða heimsókn þegar
Drengjakór Laugarneskirkju
kom hér við á dögunum.
Lillukórinn er leiddur af Ingi-
björgu Pálsdóttur, Lillu, og er
skipaður um 30 konum vítt úr
héraðinu. Að sögn Lillu er mæt-
ingarskylda nokkuð fijálsleg hjá
kórnum, en sönggleðin höfð í fyr-
irrúmi. Undirleikari þetta vorið
var Guðjón Pálsson, sem starfaði
hér við Tóniistarskólann um ára-
bil. Söngskrá kórsins var fjöl-
breytt og lagaval líflegt.
Drengjakór Laugarneskirlgu
kom við hér á leið um Norður-
land og söng nokkur lög. Saman
tóku kórarnir eitt lag við góðar
undirtektir áheyrenda. Stjórn-
andi kórsins er Friðrik S. Krist-
Karl Á. Sigurgeirsson
DRENGJAKÓR Laugarneskirkju, ásamt stjórnandanum Friðrik S.
Friðrikssyni, á ferð um Norðurland.
Síðustu
sýningar
Borgarleikhúsið
Stjórnleysingi
ferst af slysförum
SÍÐASTA sýning á leikritinu
Stjómleysingi ferst af slysför-
um eftir Dario Fo á Stóra svið-
inu verður í kvöld, föstudag.
Stjórnleysingi ferst af slys-
förum er gamanleikur sem
byggir á raunverulegum at-
burðum. Höfundurinn beinir
skeytum sínum að réttarkerf-
inu og skopast óspart að lög-
reglu hinna spilltu ráða-
manna.
Leikstjóri er Hilmar Jóns-
son. Leikendur eru Ari Matth-
íasson, Bjöm Ingi Hilmarsson,
Eggert Þorleifsson, Gísli Rún-
ar Jónsson, Halldór Gylfason
og Halldóra Geirharðsdóttir.
Sex í sveit
Síðasta sýning á leikritinu
Sex í sveit eftir Marc Camo-
letti verður á morgun, laugar-
dag í Borgarleikhúsinu. Leik-
ritið var frumsýnt 12. mars á
síðasta ári og eru sýningar
orðnar 82, sem er met í Borg-
arleikhúsinu og áhorfendur
eru orðnir vel yfír 40.000.
Sex í sveit er dæmigerður
flækjufarsi, þar sem margfald-
ur misskilningur vindur uppá
sig og ástandið verður stöðugt
flóknara og ískyggilegra og
hláturtaugar áhorfenda eru
þandar til hins ítrasta.
Leikendur eru Björn Ingi
Hilmarsson, Edda Björgvins-
dóttir, Ellert A. Ingimundar-
son, Gísli Rúnar Jónsson,
Halldóra Geirharðsdóttir og
Rósa Guðný Þórsdóttir.
MYNDIR
HLJÓÐSINS