Morgunblaðið - 30.06.1999, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999 31
UMRÆÐAN
HVORUGT orðanna
réttindakennari eða
leiðbeinandi kernur
fyrir í Lagasafni Is-
lands. Um nöfn á
kennurum í grunn- og
framhaldsskólum fer
eftir lögum nr. 89/1998
um „lögverndun á
starfsheiti og starfs-
réttindum grunnskóla-
kennara, framhalds-
skólakennara og skóla-
stjóra“. Aðrir kennar-
ar hafa ekki lögvemd-
un á starfsheiti sínu.
Orðið kennari er í ís-
lenzkum lögum sam-
heiti þeirra, sem
stunda kennslu, hvort heldur er í
leikskóla, grunnskóla, tónhstar-
skóla, flugskóla eða háskóla.
í tíundu grein laga 89/1998 segir
um heimildir til þess að ráða kenn-
ara til grunnskóla án fullra
kennsluréttinda: „Nú fæst heimild
frá undanþágunefnd til að lausráða
starfsmann (þ.e. kennara, ath.
mín.) skv. 2. eða 4. mgr. og skal
hann þá ráðinn með sérstökum
ráðningarsamningi til ákveðins
tíma með þriggja mánaða gagn-
kvæmum uppsagnarfresti. Slíkur
starfsmaður má ekki bera starfs-
heitið grunnskóla-
kennarí (leturbreyting
mín) og ekki má end-
urráða hann án undan-
genginnar auglýsing-
ar. Samsvarandi
ákvæði er í 20. gr. lag-
anna en þar segir:
Slíkur starfsmaður má
ekki bera starfsheitið
framhaldsskólakenn-
arí (leturbreyting mín)
og ekki má endurráða
hann án undangeng-
innar auglýsingar.
Það er því ljóst að
orðið kennari á að
nota yfír alla þá sem
stunda kennslu, en
síðan er til sérstök stétt grunn-
skólakennara og sérstök stétt
framhaldsskólakennara. Það er
ómerkileg hótfyndni af hálfu ríkis-
bókhaldsins að nota orðið leiðbein-
andi um þá, sem stunda kennslu í
grunn- og framhaldsskólum og eru
ekki grunn- eða framhaldsskóla-
kennarar. I nær öllum tilfellum er
það vegna þess, að „leiðbeinend-
urnir“ hafa ekki lokið prófi í upp-
eldis- og kennslufræðum við Há-
skóla íslands, en það er nám, sem
eitt sinn var þriggja vikna nám-
skeið, en hefur þrútnað út eins og
Starfsheiti
Nota á orðið kennari
yfir alla þá sem stunda
kennslu, segir Harald-
ur Blöndal, en síðan er
til sérstök stétt grunn-
skólakennara og sér-
stök stétt framhalds-
skólakennara.
lítill lækur af of miklu regni vegna
ofdrambs þeirra, sem standa að
náminu, og er nú orðið vetrarnám
að lengd.
Fjölmargir kennarar, sem ekki
hafa lokið prófum í uppeldis- og
kennslufræði og hafa þarafleiðandi
ekki réttindi grunnskóla- og fram-
haldsskólakennara, hafa verið af-
burðakennarar. Oft eru þetta
kennarar, sem lokið hafa háskóla-
prófum í greinum, sem ekki eru
kenndar á lægri skólastigum (lög-
fræði, læknisfræði, verkfræði guð-
fræði) eða hætt námi í háskóla.
Þessir kennarar hafa margir hverj-
ir kennt árum saman, skrifað
kennslubækur í fagi sínu, og sumir
orðið skólastjórar, má þar nefna
t.d. Sverri Kristjánsson sagnfræð-
ing, Skúla Benediktsson íslenzku-
kennara, Gunnar Dal heimspeking,
Einar Magnússson rektor, cand.
theol og dr. h.c. Steindór Stein-
dórsson skólameistara. Allir kann-
ast við að víða um land hafa prest-
ar annast um kennslu með ágætum
árangri. Ekki hefur verið sýnt
fram á að kunnátta í þeirri uppeld-
is- og kennslufræði, sem krafizt er
til að öðlast réttindi til kennslu í
grunnskólum og framhaldsskólum,
sé gagnleg eða nauðsynleg, a.m.k.
er hún sífellt aðhlátursefni þeirra
háskólamanna, sem hafa þurft að
taka próf í henni, - jafnvel eftir
áratuga kennslu. Margir þeirra,
sem ekki hafa kennsluréttindi í
grunn- eða framhaldsskólum og
hafa þess vegna orðið að hætta þar
kennslu, hafa verið og eru kennar-
ar við háskóla og skóla sem starfa
á háskólastigi.
Samtök grunn- og framhalds-
skólakennara nota einlægt orðið
leiðbeinandi um samkennara sína,
sem ekki hafa lokið prófi í uppeld-
is- og kennslufræðum. I Gagn-
fræðaskóla Austurbæjar máttu
þeir ekki sitja við sama borð og
fínu kennararnir. Grunnskólakenn-
arar og framhaldsskólakennarar
eru ein af örfáum stéttum í land-
inu, sem hafa lögverndað starfs-
heiti. Þessir kennarar og samtök
þeirra eru jafnframt einu samtök-
in, sem sífellt tala niðrandi um
samstarfsfólk sitt.
Undanfarin ár hafa grunnskóla-
kennarar og framhaldskólakennar-
ar og samtök þeirra einkum vakið
athygli á sér fyrir að fara í verkfóll
á þeim tíma, sem kemur nemend-
um verst. Þess voru dæmi, að
kennarar og skólastjórar stálu
námsbókum nemenda til þess að
þeir gætu ekki lært heima í verk-
fallinu. Jafnframt hafa grunn- og
framhaldsskólakennarar beitt fyrir
sig ólöglegum hópuppsögnum, þeg-
ar þeim hugnast ekki eftir á þeir
kjarasamningar, sem þeirra samn-
ingamenn hafa gert og þeir sjálfir
samþykkt í allherjaratkvæða-
greiðslu. Þessi aðferð þeirra hefur
verið fordæmd nýlega af fram-
kvæmdastjóra Alþýðusambandsins
og heldur hann því fram, að verið
sé að raska allsherjarfriði í land-
inu.
Þá hafa samtök grunnskólakenn-
ara ausið níði þá forustumenn
sveitarfélaga, sem ekki hafa látið
undan ólögmætum þrýstingi
grunnskólakennara með hópupp-
sögnum, og hafa þar sérstaklega
verið níddir Karl Björnsson, bæj-
arstjóri á Selfossi, og Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir borgarstjóri.
Menn tala um, af hverju ungling-
ar hlýða engum og fara um í flokk-
um, berjandi hvern sem fyrir er.
Má ekki velta fyrir sér, hvort verið
geti, að orsakanna sé m.a. að leita í
kennslunni og skólunum, þar sem
börnin horfa upp á grunn- og fram-
haldsskólakennara sína brjóta
landslög árvisst í eiginhagsmuna-
skyni og beita öllum brögðum, sið-
legum sem ósiðlegum, til að auka
hlut sinn?
Höfundur er málflutningsmaður.
„Leiðbeinendur“
eru kennarar
Haraldur
Blöndal
Islensk
sjónmenning og
þjóðararfur
HVAð er að gerast
hjá þessari þjóð, sem
lætur gera íslenskan
kvenþjóðbúning sinn í
Taflandi, lætur það
gerast að ullariðnaður
líður undir lok á Akur-
eyri, lætur það gerast
að verslun með íslensk-
an heimilisiðnað hverf-
ur af sjónarsviðinu?
Islenskh' þjóðbún-
ingar framleiddir í Ta-
flandi er þvflík hneisa
fyrir þessa annars
framsæknu þjóð að ég
get ekki annað en tekið
mér penna í hönd og
skorið upp herör. Hvað
hefur orðið um gildi ís-
lenskra sjónmennta í kennslukerf-
inu hjá okkur? Unglingar hafa lokið
grunn- og framhaldsskóla og vita
lítið sem ekkert um íslensk sér-
kenni í útsaumi og vefnaði. Hvemig
finnst fólki að sjá íslenskan þjóð-
Þjóðbúningurinn
Eflum samkennd og
þjóðarvitund með því,
segir Þórey Eyþórsdótt-
ir, að nota íslenska arf-
leifð í útsaumi og vefnaði
á okkar búninga.
búning eins og þeir birtast í auglýs-
ingabæklingum gerðum í Taflandi?
Hvar er íslenskur útsaumur og sér-
kenni í gull- og silfursmíði? Það er
eins og eina skrautið í búningum
kvenna hafi verið silfur. Ætla má að
í aldanna rás hafi konur skreytt
fatnað sinn með ýmiskonar
spjaldofnum böndum úr íslenskri
ull og einnig skreytt þá með falleg-
um útsaumi. Þó að listmálarinn og
karlmaðurinn Sigurður
Guðmundsson hafi
endurvakið íslenskan
þjóðbúning og hafið
hann til vegs og virð-
ingar bera þeir mest
einkenni gulls og silf-
urs en minni rækt var
lögð við sérkenni í út-
saumi eins og refil-
saumi eða íslenska
krossaumnum eða
borðaleggingum með
glitvefnaði og flosi.
Frændur okkar
Norðmenn eru að gera
hátíðarbúninga þar
sem þeh- leggja áherslu
á gömul munstur, þeir
hafa gert kvenbúning
sem nefnist víkingabúningur
kvenna, sem byggist á refilsaumuð-
um borðum og mittislindum þar
sem saumgerðum og gömlum hefð-
um er gert hátt undir höfði. Islensk-
ir gull- og silfursmiðir hafa gert
mjög áhugaverða kynningu á sér-
kennum á búningasilfri. Islenski
búningurinn í London á Viktoría og
Albert-safninu er gersemi sem við
ættum með stolti að endumýja.
íslenskar konur! Vaknið til vit-
undar um íslenska arfleifð sem
liggur í handverki kvenna. Gerum
aldamótaárið að hvatningarári til
að móta nýja stefnu um gerð ís-
lenskra þjóðbúninga fyrir konur
gerða af konum fyrir konur á öll-
um aldri með þátttöku á öllu land-
inu. Eflum samkennd og þjóðarvit-
und með því að nota íslenska arf-
leifð í útsaumi og vefnaði á okkar
búninga og færum komandi kyn-
slóðum þessa arfleifð. Hvernig
væri að sýslur landsins efndu til
samkeppni um sinn sérstaka hátíð-
arbúning þar sem lögð yrði áhersla
á fagurt handverk og að þetta yi'ði
ekki of dýrt þannig að sem flestir
gætu átt þess kost að eignast slík-
an búning.
Höfundur er textíllistakona.
Þórey
Eyþórsdóttir
-/elina
Fegurðin kemur innan frá
• *
Laugavegi 4, sími 551 4473
Amerískir lúxus
rafmagnsnuddpottar
Engar lagnir nema rafm. Loftnudd, vatns-
nudd og blandað nudd. Lofthreinsikerfi.
Einangrunarlok. Vetraryfirbreiðsla.
Rauðviðargrind.
Allt fyrir aðeins kr. 430 þús. stgr.
Lægsta verðið á sambærilegum pottum.
Sýningarsalur opinn alla daga.
VESTAN ehf.,
Auðbrekku 23, 200 Kópavogi,
sími 554 6171, fars. 898 4154.
Léttur oi» iiieðfærileniii
nieð innbyggðum prentara
Les allar tegundir greiðslukorta
sem notuð eru á Islandi
Hlíðasmára 10
Kópavogi
Sími 544 5060
Fax 544 5061
snjallkort og segulrandarkort
Hraðvirkur hljóðlátur prentari