Morgunblaðið - 30.06.1999, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+ Helga Björns-
dóttir fæddist í
Reykjavík 15. júlí
1914. Hún lést á
Sjúkrahúsi Reykja-
víkur 20. júní síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Björn
Magnús Arnórsson,
stórkaupmaður, f.
7.10. 1891, d. 20.7.
1962, og kona hans
Guðrún Jónsdóttir,
- f.8.11. 1891, d. 30.5.
1967.
Systkini Helgu
eru: 1) Jóna Þor-
björg, f. 26.6. 1912, d. 11.11.
1913. 2) Valgerður Ósk, f. 30.11.
1917. 3) Arnór, f. 30.11. 1917, d.
21.11. 1918. 4) Þorbjörg Guð-
laug, f. 2.12. 1919, d. 11.12.
1987. 5) Arnór, f. 18.5. 1921, d.
23.3. 1964.
Helga giftist 7. ágúst 1935
Gisla Sigurbjörnssyni, forstjóra
Elli- og hjúkrunarheimilisins
Grundar, f. 29. október 1907, d.
7. janúar 1994. Foreldrar Gísla
voru hjónin Sigurbjörn Á. Gísla-
son, prestur, f. 1.1. 1876, d. 2.8.
1969, og Guðrún Lárusdóttir,
alþingismaður, f. 8.1. 1880, d.
Kæra amraa.
Þú fórst úr þessum heimi og yf-
ir í annan betri þegar dagur var
sem lengstur og bjartastur. Það
var þér líkt. Ég vil með þessum fá-
einu línum þakka þér fyrir það
sem þú gafst mér og hinum barna-
bömunum og þinn þátt í uppeldi
okkar. Ég man fyrst eftir því þeg-
.ar við vorum í jólaboðunum á Tún-
götu og í heimsókn í Hveragerði.
Það fyrsta sem ég man eftir voru
tilraunir þínar til að kenna okkur
borðsiði. Ekki halda of framarlega
á gafflinum, ekki sötra, beinn í
baki, ekki olnbogana upp á borð
o.s.frv. Ég man að á þeim tíma
fannst mér þetta óþarfa afskipta-
semi en þegar ég varð eldri gerði
ég mér ljóst hversu mikils virði
þetta var.
Þú varst stoð og stytta afa og
það leyndi sér aldrei hver réð öllu
heimilishaldi. Þá gekkst þú í störf
afa fyrr á árum þegar hann var er-
lendis eða frá störfum vegna veik-
inda. Bæði tvö helguðuð allt ykkar
Isf til uppbyggingar Elli- og hjúkr-
unarheimilisins Gmndar og Dval-
arheimilisins Ass í Hveragerði. Þú
sást um svo marga hluti sem
margir taka sem sjálfsagða. Blóm
og skreytingar, skraut á jólum og
páskum og margt fleira mætti tína
til. Þessum störfum sinntir þú af
heilum hug og umhyggjusemi og
taldir það aldrei eftir þér. Sem
dæmi um áhuga og eljusemi má
nefna að í byrjun janúar sýndir þú
mér stundum jólaskreytingar sem
þú varst að byrja á sem nota átti
eftir tæpt ár.
Þú hefðir orðið 85 ára nú í sum-
ar og við vorum farin að undirbúa
afmælisveisluna í sviþuðum dúr og
þegar þú varðst áttræð. Þrátt fyrir
það að veislan verður aldrei haldin
verður þú sérstaklega í huga mín-
um á afmælisdaginn sem og aðra
daga ársins. Síðast þegar við hitt-
umst var það hér í Hveragerði fyr-
ir um mánuði. Þá lékst þú á als
oddi, gerðir að gamni þínu og
naust lífsins. Þannig vil ég minnast
þín. Takk fyrir allt það sem þú
gafst mér. Það er mér ómetanlegt
og ógleymanlegt.
Gísli Páll.
í lífinu eru alltaf að gerast
óvæntir hlutir, andlát okkar nán-
ustu kemur okkur alltaf á óvart, og
það að hún Helga tengdamóðir
mín létist áður en hún héldi upp á
85 ára afmælið sitt hinn 15. júlí gat
eiki hvarflað að mér, eða nokkrum
sem hana þekkti, þessi hressa og
20.8. 1938.
Helga og Gísli
eignuðust fjórar
dætur: 1) Nína Kir-
stín, f. 17.6. 1936,
maki Óttar P. Hall-
dórsson, f. 19.7.
1937, d. 14.9. 1992.
Þau eiga tvö börn,
Gísla Sigurbjörn og
Helgu Liv. 2) Sig-
rún, f. 18.11. 1940,
maki Þorvaldur
Einarsson, f. 6.12.
1941. 3) Guðrún
Birna, f. 1.7. 1944,
fyrri maður hennar
var Páll Þórðarson, f. 30.6.
1943, d. 16.10. 1978. Synir
þeirra eru þrír, Gísli Páll, Þórð-
ur Björn og Halldór Gunnar.
Seinni maður Guðrúnar er Júlí-
us Rafnsson, f. 10.5. 1947, þau
eiga einn son, Kjartan Örn. 4)
Helga, f. 23.8. 1947, maki Ric-
hard Faulk, f. 28.11. 1944. Þau
eiga tvær dætur, Sigrúnu og
Hrafnhildi. Langömmubörn
Helgu eru tólf.
Helga Björnsdóttir verður
jarðsungin frá Fríkirkjunni í
Reykjavík í dag og hefst athöfn-
in klukkan 15.
atorkusama kona sem aldrei lét
verk úr hendi falla, en svona er líf-
ið.
Helga Bjömsdóttir giftist árið
1935 Gísla Sigurbjömssyni frá Ási,
forstjóra elli- og hjúkmnarheimil-
isins Grundar í Reykjavík. Ég er
ekki viss um, að ungar konur í dag
geri sér í hugarlund hvemig það
var að hefja búskap með manni,
sem tekið hafði að sér að stjórna
elliheimili og flytja inn á heimilið
og búa þar með öldmðu fólki. En
þessi unga og glæsilega kona bauð
öllu birginn við hlið eiginmanns
síns, manns sem ekkert braut á, og
vissi hvað hann vildi, og hvað
öldruðum og elliheimilinu væri fyr-
ir bestu. Það var ekki alltaf logn
um stjóm Gísla á Gmnd eða skoð-
anir hans en alltaf stóð Helga við
hlið hans, þessi trausta kona sem
allir atorkumenn þurfa á að halda.
Ég kynntist þeim hjónum Helgu
og Gísla fyrir tæpum tuttugu ár-
um, er ég kom með dóttur þeirra
Guðrúnu á heimili þeirra. Þá kom
mér það á óvart er Helga þéraði
mig er ég hitti hana í fyrsta sinn,
sem var nokkuð sem ég hafði að-
eins lært í skóla en kunni ekkert
að nota, og mér varð orðfátt. Hún,
þessi fágaða kona, hafði verið alin
upp við þéringar og þótti miður að
þær væru aflagðar. Ég veit að hún
þéraði alltaf fólk sem hún var að
hitta í fyrsta sinn, ekki vegna þess
að hún vildi halda fólki frá sér,
heldur vegna kurteisi við það. Ég
kom inn í hennar fjölskyldu nokk-
uð seint og tók hún mér frábær-
lega vel og fyrir það er ég ævin-
lega þakklátur. Samskipti okkar
urðu með tímanum mjög náin, oft
hringdi hún til mín því hún vildi
heyra mínar skoðanir á ýmsu varð-
andi velferð heimilisins. Það er
tómlegt á Grund, þegar frú Helga,
konan sem var húsmóðir þessa
stóra heimilis í rúm sextíu ár, er
horfin á braut.
Hennar er sárt saknað.
Júlíus Rafnsson.
Nú er mín kæra æskuvinkona,
Helga Björnsdóttir, forstjórafrú á
Elliheimilinu Grund, látin eftir
stutta legu, vegna afleiðinga lær-
brots. Þegar góður vinur deyr er
eins og eitthvað af manni sjálfum
deyi líka og lífið verður ekki hið
sama á eftir. Við Helga hittumst
fyrst fyrir tæpum 80 árum, 7 ára
gamlar í Sundlaugunum gömlu. Þá
fór ég í fyrsta skipti í sund, ófram-
færin og nánast afdalabam, því að
ég átti heima á Kleppi, sem þá stóð
MINNINGAR
afskekkt frá annarri byggð. Það
var mitt lán að kynnast Helgu, því
hún var svo veraldarvön og skör-
ugleg og lét ekkert slá sig út af
laginu. Hún tók mig upp á sína
arma í þessari laugarferð, og hefur
staðið með mér æ síðan. Foreldrar
Helgu, þau Guðrún Jónsdóttir og
Björn Amórsson, höfðu reist sér
sumarbústað í Bjarmahlíð rétt hjá
Reykjum við Sundlaugaveg og
seinna byggði Björn heilsárshús
þar. A þeim tíma var þetta nánast
næsti bær við Klepp. Ég var svo
hamingjusöm að hafa sjálf fundið
vinkonu og var montin af að koma
með hana heim og kynna hana
mínu fólki. Helga var svo kát og
hressileg, eins og ætíð, og það
myndaðist strax góður vinskapur
með henni og bræðrum mínum,
sem varað hefur æ síðan. Einn
bræðra minna, sem þá var fimm
ára, sagði um kvöldið þegar hann
var háttaður: „Ég vildi að hún
Helga væri komin upp í rúm til
mín.“ Efnilegur fimm ára gutti
það! Eftir þessi fyrstu kynni vor-
um við óaðskiljanlegar og Helgu
fannst að hún hefði næstum verið
alin upp á Kleppi. Við vorum
einnig mikið á hennar yndislega
heimili hjá elskulegum foreldrum
og þremur systkinum. Það var því
mikill samgangur milli heimilanna
og mikill og góður vinskapur
myndaðist á milli foreldra okkar,
sem entist meðan þau lifðu. Eins
var það þegar Helga giftist Gísla
Sigurbjömssyni, þá urðu þeir faðir
minn og Gísli miklir vinir. Sem
börn höfðum við Helga talað um að
þegar við yrðum fullorðnar og
myndum eignast dætur, skyldum
við skíra þær eftir hvor annarri.
Helga stóð við þetta og skírði sína
elstu dóttur Nínu í höfuðið á mér,
en ég sveik loforðið. Það var þó
efnt síðar, þegar Kristín, dóttir
mín, og Jón, tengdasonur minn,
skírðu yngri dóttur sína Helgu í
höfuðið á henni. Svona var Helga,
hún stóð við það sem hún hafði
sagt, jafnvel þótt það hefði verið
sagt í barnaskap.
Helga og Gísli eignuðust alls
fjórar dætur, og allar eru þær ein-
stakar konur sem hafa verið for-
eldrum sínum til mikillar gleði.
Þrjár þeirra hafa fetað í fótspor
foreldra sinna og reka nú Elli-
heimilið Grund af myndarskap og
snyrtimennsku, í sama anda og
foreldrar þeirra skópu. Helga var
mikil hjálp Gísla við uppbyggingu
og rekstur elliheimilanna. Hún var
mjög vel virk og hafði næmt auga
fyrir því sem betur mátti fara. Þau
voru einnig mjög samhent í því að
hjálpa þar sem þau vissu að hjálp-
ar væri þörf. Gísli var líka vanur
hjálpsemi á sínu bemskuheimili,
þar sem foreldrar hans, þau Guð-
rún Lárusdóttir og sr. Sigurbjöm
A. Gíslason, vom mjög trúuð hjón
og vissu að „trúin er dauð án verk-
anna“ og lifðu eftir því. Helga var
mjög gjafmild kona og hafði yndi
af því að leyfa öðmm að njóta þess
sem hún gat veitt. Þau vom ófá
skiptin sem hún birtist í dyrunum
hjá mér og okkur vinkonunum í
saumaklúbbnum eins og storm-
sveipur með fangið fullt af blóm-
um, eða með kassa fullan af girni-
legu grænmeti. Hún var mikil
hannyrðakona og eiga margir fal-
legar skreytingar sem hún útbjó
fyrir hver jól, bæði til að selja á
basar fyrir góð málefni og einnig
til að gefa í allar áttir. Hún tók
þátt í starfsemi kvenfélagsins Hr-
ingsins í mörg ár og var kjörin
heiðursfélagi þess. Hún hafði svo
sannarlega unnið til hinnar ís-
lensku fálkaorðu sem hún var
sæmd fyrir störf að mannúðarmál-
um.
Við í saumaklúbbnum og fjöl-
skyldur okkar eigum eftir að
sakna hennar mikið, hún var ein-
stök kona og hennar skarð verður
ekki fyllt. Hún var ætíð kát og
mikið líf í kringum hana. Það má
segja að hún hafi látist í fullu fjöri.
Dæturnar, fjölskyldan öll og stór
vinahópur sér á eftir mikilli
öðlingskonu. Kærar kveðjur eru
sérstaklega frá saumaklúbbnum,
sem þakkar henni allt gott, sem og
frá dóttur minni og hennar fjöl-
skyldu sem Helga sýndi ætíð
mikla ræktarsemi.
Með innilegri samúðarkveðju,
Nína Þórðardóttir.
Það var á haustdögum 1929 að
24 yngismeyjar settust í 1. bekk A
í Kvennaskólanum í Reykjavík.
Þar var glaður og samstilltur hóp-
ur. Mikið brallað og mikið hlegið.
Eftir útskrift skildu leiðir eins og
gengur. Konur giftu sig og eignuð-
ust börn og höfðu í nógu að snúast.
Það voru nokkrar sem alltaf
héldu hópinn og þar myndaðist
ævilöng vinátta. Við höfðum þann
sið að hittast á 5 ára fresti. I fyrstu
var það á ýmsum stöðum svo sem í
Skíðaskálanum í Hveradölum og í
sumarbústað Sigurveigar Eiríks-
dóttur og víðar. Frá og með 1976
var það algjörlega á vegum Helgu.
Hún bauð til dýrindis veislu með
þvílíkum höfðingsskap, annað-
hvort á sínu fallega heimili í
Reykjavík eða í Hveragerði.
Einnig urðum við sem þetta ritum
oft gestir á heimili hennar í Hvera-
gerði. Þá var tekið í spil og margt
sér til gamans gert. Hún gerði
okkur ýmsa greiða sem aldrei
verður fullþakkað. Nú viljum við
fyrir okkar hönd og bekkjarsystra
okkar þakka gestrisni og vináttu.
Hennar verður sárt saknað.
Við sendum dætrum hennar og
fjölskyldum þeirra okkar dýpstu
samúðarkveðjur. Blessuð sé minn-
ing Helgu Björnsdóttur.
Jóhanna (Adda)
og Þuríður (Þura).
Ef heilsan er góð vilja flestir fá
að verða gamlir, en rætist sú ósk,
verður maður að greiða þann háa
toll að horfa á eftir ástvinum og
góðum vinum yfir móðuna miklu,
og svo er nú, þegar Helga vinkona
mín um sex áratuga skeið kveður
þennan heim eftir að hafa lær-
brotnað, en í hvert sinn er maður
verður fyrir slíkum áföllum er eins
og einhver hluti af manni sjálfum
deyi. En kannski var dauðinn
bezta lausnin fyrir Helgu, því ég á
bágt með að trúa að Helga hefði
sætt sig við að verða að einhverju
leyti hreyfihömluð, því hún var af-
ar kvik á fæti og í hreyfingum öll-
um, þótt alltaf væri hún á háum
pinnahælum.
Helga Björnsdóttir fæddist í
Reykjavík hinn 15. júlí 1914 og
voru foreldrar hennar Guðrún
Jónsdóttir og Björn Arnórsson
stórkaupmaður. Þau systkinin
voru fjögur og var Helga þeirra
elzt, svo kom Valgerður og þá Þor-
björg og Arnór, en þau tvö síðast-
nefndu eru látin. Hún ólst upp á
Reykjum við Sundlaugaveg, en
þar höfðu foreldrar hennar reist
sér veglegt hús á svæði, sem lítið
sem ekkert var í byggð. En á þess-
um unglingsárum kynntist Helga
Nínu Þórðardóttur, sem bjó á
Kleppi, en þar var faðir hennar yf-
irlæknir. Þær urðu miklar og góð-
ar vinkonur og entist sú vinátta
þar til Helga dó. Dóttir Helgu og
Gísla heitir Nína í höfuðið á Nínu
vinkonu hennar og sýnir það
gleggst, hvern hug Helga bar til
Nínu.
Helga var mjög fíngerð og fal-
lega vaxin og hélt þessu vaxtarlagi
ævina út, en ekki var samt líkams-
æfingum til að dreifa á þeim bæ.
Hún var afar heilsugóð alla ævina,
en gerði samt ekkert til að við-
halda heilsunni, vítamín og lýsi
þekkti hún bara af afspurn.
Helga lauk prófi frá Kvenna-
skólanum í Reykjavík árið 1931 og
vann síðan í nokkur ár á skrifstofu
Steindórsprents, vann síðan sem
heimavinnandi húsmóðir, auk þess
sem hún t.d. leiðbeindi vistfólkinu
á Grund í handavinnu og fóndri.
Hún giftist Gísla Sigurbjörns-
syni frá Ási hinn 7. ágúst 1935, en
hann hafði tekið við forstjórastarfi
HELGA
BJÖRNSDÓTTIR
elliheimilisins í október 1934.
Fyrsta heimili þeirra var í kjallara
elliheimilisins og var þar hvorki
hátt til lofts né vítt til veggja, en
samt var heimili þeirra ákaflega
fallegt, en Helga átti létt með að
fegra í kringum sig. Seinna óx
þeim fiskur um hrygg og áttu fal-
legt heimili, t.d. að Túngötu 20 og
nú síðast að Litlu-Grund, auk þess
sem þau reistu sér fallegt hús í
Hveragerði, en ég tel ekki tekið of
djúpt í árinni, þó að ég segi að
vandfundin séu smekklegri og fal-
legri heimili, enda Helga mjög list-
ræn. Helga studdi mann sinn í
starfi og kunni hann vel að meta,
enda hjónaband þeirra einstaklega
farsælt. Þau eignuðust fjórar in-
dælar dætur, vel gefnar, ljúfar og
trygglyndar. Fjölskyldan var
óvenjulega samrýnd, og dæturnar
vel upp aldar og foreldrum sínum
til sóma. Þær heita Nína Kirstín,
Sigrún, Guðrún Birna og Helga.
Guðrún Bima tók við forstjóra-
starfinu á Grand eftir lát foður
síns og hefur henni farist það vel
úr hendi. Nína Kirstín og Helga
vinna líka innan þeirrar stofnunar,
en Sigrún er listmálari auk þess
sem hún er menntaskólakennari,
en listhneigðina tel ég hana hafa
erft frá móður sinni, en Helga var
hagleikskona mikil og liggja eftir
hana ógrynni af handavinnu og alls
konar munum.
Helga vann gott starf innan
kvenfélagsins Hringsins og var
hún þar heiðursfélagi. Einnig vann
hún mikið starf innan félagsins
Vinahjálpar. Hún var afar trygg-
lynd, sem bezt kom í ljós ef erfíð-
leika bar að höndum og fékk ég að
reyna það. Ég átti í dálitlum erfið-
leikum um skeið, en Helga lét sér
mjög annt um mig og í fleiri vikur
kom hún í lok vinnutímans á föstu-
dögum og sótti mig á vinnustað og
fór með mig rakleitt til Hveragerð-
is þar sem ég svo dvaldi í bezta yf-
irlæti yfir helgina. Þetta sýnir
trygglyndi hennar og umhyggju,
en engar skyldur hafði hún gagn-
vart mér.
Aldrei heyrði ég Helgu hall-
mæla nokkrum manni og ekkert
var fjær henni en að hlusta á þvað-
ur um fólk, en ef málefni sem
henni vora hugleikin bar á góma
var hún ekki myrk í máli og sagði
þá sína meiningu afdráttarlaust.
Hún kvaddi þennan heim á sunnu-
degi í glampandi sólskini og er
vafalaust vel fagnað af ástvinum
sem á undan voru farnir.
Ég þakka henni samfylgdina.
Dætram hennar og fjölskyldum
þeirra sendi ég samúðarkveðjur.
Kristjana.
Við fráfall frú Helgu Björns-
dóttur, ekkju Gísla Sigurbjörns-
sonar forstjóra, sem lést árið 1994,
hafa fullnast þáttaskil hjá þeirri
stofnun, sem hún frá æsku til ævi-
loka tengdist náið og þar sem hún
átti sitt eigið heimili um áratugi,
þ.e. Elli- og hjúkranarheimilinu
Grand.
Frú Helga studdi eiginmann
sinn í ábyrgðar- og umsvifastarfi
og var öllum hnútum kunnug í lífs-
starfi hans. Hún setti svip á
Grundarheimilið, átti kynni við
ótalinn fjölda fólks, sem leitaði þar
skjóls og vera, sem og starfsfólks-
ins um árin. Og þegar forstjórinn
var fjarverandi og stundum lang-
tímum saman í erindisrekstri kom
það gjarnan í hlut eiginkonu að
vera í íyrirsvari, sinna nauðsyn-
legri afgreiðslu og leysa úr ýmsum
málum. Var svo fyrr á áram, ef
brýnn vandi kom upp eða leita
þurfti úrræða í samskiptum fólks,
þá var gjarnan viðkvæðið og haft
að orðtaki: „Bara spyrja frú
Helgu.“ Ekki skal ógetið að hún
var töframanneskja í höndum og
skreytti Grand, ganga, stofur og
vistrými með list sinni á öllum há-
tíðum á aðdáunarverðan máta. Frú
Helga gekk um Grandir, hress,
ákveðin og glöggsýn og ineð djúp-
an velvilja til allrar framvindu og
verkefna er til heilla horfðu heimil-