Morgunblaðið - 30.06.1999, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 30.06.1999, Blaðsíða 32
32 MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ STOFNAÐ 1913 UTGEFANDI FRAMKVÆMDASTJÓRI RITSTJÓRAR Árvakur hf., Reykjavík. Hallgrímur B. Geirsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. SAMKEPPNI A ORKUMARKAÐI MIKLAR breytingar eru í vændum á næstu árum á sviði orkumála, sem munu leiða af einkavæðingu orkufyrir- tækja, erlendri fjárfestingu og hröðum tæknibreytingum. í sáttmála núverandi ríkisstjórnar er ákvæði um samkeppni á orkumarkaði, en þar hefur fyrst og fremst verið horft til þess að aðskilja orkuvinnslu, orkudreifingu og sölu. Þegar á næsta ári er stefnt að því, að Landsvirkjun skipti starfsemi sinni í framleiðslusvið og flutningasvið með aðskildu bók- haldi og sérstakri gjaldskrá fyrir hvort svið. Það á að tryggja, að allur kostnaður sé sýnilegur og verðlagning í samræmi við hann. Friðrik Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði m.a. í viðtali við Morgunblaðið sl. sunnudag, að rekstrarhag- kvæmni í raforkukerfinu hér á landi sé mikil, svo ekki sé hægt að búast við að raforkuverð lækki að ráði vegna auk- innar samkeppni, en hins vegar geti arðsemi orkufyrirtækj- anna aukizt. Þeir opinberu aðilar sem eiga Landsvirkjun geta þá selt einkaaðilum eign sína án þess að raforkuverð hækki og notað féð til að greiða niður skuldir. Með breyt- ingu á Landsvirkjun í hlutafélag verði hægt að fá aukið fjármagn inn í það frá einkaaðilum. Forstjóri Landsvirkj- unar sagði m.a.: „Ég tel mjög brýnt að raforkufyrirtækin verði gerð að hlutafélögum og greiði skatta, lagi sig að sam- keppninni framundan. Það skapar aðhald. Nú borgum við ekki skatta og getum því ekki farið að keppa við þá sem það gera.“ Það er að sjálfsögðu rétt hjá Friðriki Sophussyni að jafn- ræði fyrirtækja verður að ríkja á markaði svo samkeppnin fái notið sín og leiði til hagkvæmni og bættrar þjónustu. Það á við á öllum sviðum viðskipta, m.a. fjarskiptasviði, sem Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur hyggjast hasla sér völl á í krafti nýrrar tækni til hagnýtingar flutn- ingskerfa sinna. FÁTÆKT FÁTÆKT er eitt af mikilsverðustu viðfangsefnum sam- tímans og verður að öllum líkindum á nýrri öld. Allir eru væntanlega sammála um að stuðla þurfi að jafnari dreifingu á gæðum heimsins og þjóðfélagslegri velsæld sem víðast. Eigi að síður þarf sífellt að minna á þetta augljósa markmið. Eins og indverski Nóbelsverðlaunahafinn í hag- fræði, Amartya K. Sen, benti á í viðtali sem birtist í Morg- unblaðinu síðastliðinn sunnudag þá er fátækt og ýmis tengd vandamál í heiminum vanrækt þrátt fyrir að vera augljós. „Að þetta sé augljóst jafngildir því síður en svo að þetta sé sjálfkrafa viðtekið sem vandamál," segir Sen um ólæsi í heimalandi sínu. Sen hlaut Nóbelsverðlaunin fyrir nokkur afar veigamikil framlög til velferðarhagfræði. Hann hefur ekki síst vakið athygli fyrir að leita nýrra leiða við að skilgreina vanda fá- tæktar og hallæra og umfang hans. Hann hefur bent á að ástæður hallæra séu hugsanlega aðrar en menn hafa hingað til álitið, ekki síst hefur hann beint spjótum sínum gegn því almenna viðhorfi að skortur á matvælum sé mikilvægasta og stundum eina skýringin á hallæri. í inngangi að viðtal- inu segir að hann hafi bent á að hallæri hafi átt sér stað jafnvel þegar framboð á matvælum var ekki minna, svo heitið gæti, en á þeim árum sem gengu á undan hallærinu. Hann sýndi og fram á að þess væru dæmi að á svæðum þar sem hallæri geisaði hafi matvæli verið flutt á brott. Sen tel- ur að réttara sé að leita orsaka hallæra í áhrifum margvís- legra félagslegra og efnahagslegra þátta á hópa þjóðfélags- ins og skera úr um raunveruleg tækifæri fólksins. Þannig geti hlutir eins og atvinna, menntun, læsi og lýðræði verið orsakaþættir sem beina þurfi sjónum að í þessu samhengi. Að mörgu leyti stendur upp á okkur sem búum í þeim hluta heimsins sem nýtur hvað mestrar velsældar að rétta hlut hinna sem standa höllum fæti. Það er hins vegar ekki ljóst hvernig á að nálgast vandann. Amartya K. Sen er að benda á að hin vestrænu ríki geti ekki látið nægja að senda peninga og mat til fátækari og hrjáðari hluta heimsins eins og tíðkast hefur heldur verði einnig að leggja mikla vinnu í að öðlast skilning á vandanum með ýtarlegum rannsóknum og greiningu ef vinna á bug á honum. Án skilnings á vand- anum þjónar fjárhags- og matvælahjálp ef til vill ekki öðr- um tilgangi en að kaupa hinum ríku sálarfrið. Stjórnvöld, Landsvirkjun og Hydro Aluminium skrifa undir rammaáætlun næstu 11 mánaða Akvörðun um virkjun og álver verði tekin fyrir 1. júní á næsta ári FULLTRÚAR stjórnvalda, Landsvirkjunar og Hydro Aluminium AS í Noregi skrifuðu í gær undir viljayf- irlýsingu um að undirbúa jarðveginn fyrir endanlega ákvörðun um að ráð- ast í byggingu raforkuvers á Austur- landi og álvers á Reyðarfírði sem taka verður fyrir 1. júní á næsta ári. Sam- ráðsnefnd framangreindra aðila hélt fund á Hallormsstað í gær og fyrra- dag og er í yfirlýsingunni að finna nið- urstöður hennar um þá viðskiptahug- mynd sem býr að baki Noral-verkefn- inu eins og það er kallað. „Yfirlýsingin felur í sér vinnu- og tímaáætlun um þá þætti sem vinna þarf að næstu 11 mánuði tO undirbún- ings endanlegri ákvörð- un,“ sagði Þórður Frið- jónsson, ráðuneytisstjóri iðnaðarráðuneytisins, við undirskriftina að Hall- ormsstað í gær. Gert er ráð fyrir 210 MW virkjun og 120 þúsund tonna ál- veri í Reyðarfirði sem stækka megi hugsanlega í 480 þúsund tonna afkasta- getu. Ráðuneytisstjórinn var spurður hvað gæti hugsanlega komið í veg fyrir að áform um virkjun og álver næðu fram að ganga: „Það sem gæti gerst er að áliðnaðurinn eða efna- hagur heimsins lendi í lægð sem hefði áhrif á vilja manna til fjárfest- inga í greininni. Það er stærsta óvissuatriðið. Hitt er líka hugsanlegt að þær athuganir sem nú á að gera og for- sendur fyrir arðsemi og öðru varð- andi uppbyggingu og rekstur stand- ist ekki. Menn verða að sannfærast um að þetta sé áhugavert og ábata- samt verkefni," sagði ráðuneytistjór- inn. „Síðan byggist yfirlýsingin auð- vitað á því að stjómvöld fylgi óbreyttri stefnu varðandi nýtingu orkulinda hér á þessu svæði í þágu byggðar og efnahags. Við göngum út frá því og það kemur ekki til neinnar endurskoðunar á þessari mörkuðu stefnu nema til komi nýjar ákvarðan- ir ríkisstjómar eða Alþingis.“ Helstu samningar liggi fyrir í árslok í viljayfirlýsingunni eru tímasettir helstu áfangar sem vinna þarf að á næstu mánuðum: Fyrir 1. september skal sækja um umhverfismat og starfsleyfí. Fyrir 1. nóvember skal frumathug- unum lokið í megindráttum, einnig minnisblaði um innviði. Fyrir 31. desember skulu drög að yfirlitssamningi liggja fyrir og aðrir helstu samningar sem nauðsynlegir eru fyrir verkefnið, svo sem hluthafa- samningur, samningur um rafmagns- verð, sölu- og markaðssamningur, samningar um útvegun hráefnis, heimild til stækkunar og fleira. Þá skal frumathugun á hagkvæmni einnig vera lokið og lokahagkvæmni- athugun hafin. Fyrir 1. febrúar 2000 er gert ráð fyrir samþykki þar til bærra stjóm- valda á umhverfismatinu. Fyrir 1. mars skal gengið frá loka- drögum að yfirlitssamningi og samn- ingum sem að baki honum liggja. Fyrir 1. apríl skal liggja fyrir end- anlegur frágangur á eignarhaldi Noral-álfélagsins og hlutafélagið skráð. Fyrir 1. maí skal vera gengið frá fjármögnun, samningar um undir- búning lóðar og afnot af hafnarað- Aætlun um næstu skref við undirbúning Fljótsdalsvirkjunar og byggingu álvers í Reyðarfírði liggur nú fyrir. Stefnt er að því að drög að helstu samningum liggi fyrir í árslok. Jóhannes Tómasson ræddi við full- trúa ríkisstjórnarinnar, Landsvirkjunar og Hydro Aluminium sem segja að taka verði ákvörðun um framhald málsins innan árs. Morgunblaðið/Halldór Kolbeins VILJAYFIRLÝSING undirrituð. Frá vinstri: Jon Harald Nilsen, forstjóri Hydro Aluminium, Þórður Friðjónsson, ráðuneytisstjóri iðnaðarráðuneytis, og Friðrik Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar. AUK samráðsnefndarinnar voru fulltrúar sveitarfélaga á Austurlandi við- staddir undirritunina og fulltrúar nokkurra íslenskra fjármálafyrirtækja. stöðu gerðir við ríkisstjórn og/eða sveitarstjórnir. Fyrir 1. júní skulu teknar lokaá- kvarðanir um að ráðast í byggingu Fljótsdalsvirkjunar og fyrsta áfanga Noral-álversins í Reyðarfirði. „Þetta er ramminn sem þessir þrír aðilar ætla að vinna eftir á næstu mánuðum en síðan þurfa fleiri að koma að málinu, til dæmis íslenskir fjárfestai-, sem við höfum einnig rætt við á fundunum hér, þeir þurfa að taka ákvarðanir og við leggjum mikla áherslu á að þeir fái aðgang að upp- lýsingum og móti eigin stefnu um þátttöku í þessu verkefni. Þeir hafa verið spurðir hvort þeir hafi áhuga á að koma að þessu verkefni á þeim for- sendum sem yfírlýsingin byggist á.“ Hver verkþáttur undir- búningsins kynntur Þórður segir að jafnframt þessu þurfi stjórnvöld að huga að eflingu innri gerðar byggðarlaganna sem málið snertir, svo sem aukið vinnuafl sem þurfi að vera fyrir hendi og hvers kyns þjónustuþáttum sem tengjast framkvæmdunum, svo sem vegalögnum, skólum og fleiri slíkum atriðum. Um þessa hluti þurfi að takast samvinna við sveitarfélög en fulltrúai- þeirra sátu fundina að Hall- ormsstað. Friðrik Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði í samtali við Morgunblaðið að yfirlýsingin sé verk- og tímaáætlun þar sem lýst sé hvern- ig og hvenær samstarfsaðilar ætli að skila tilteknum áföngum um verkið sem endi með ákvörðun um fram- kvæmdir eða ekki. „Það liggja hins vegar engar niðurstöður fyrir varð- andi hina ýmsu samninga sem gera þarf varðandi framkvæmdimar, svo sem um orkuverð og fjármögnun. Það sem skiptir máli er að með þessu er opinberlega sagt frá því hvar málið er statt og hvernig á að vinna það. Hver einasti verkþáttur í undirbún- ingnum og lok hans eru auglýst sem er nauðsynlegt fyrir alla aðila málsins og ekki síður fyrir almenning sem auðvitað á að eiga þess kost að fylgj- ast með málinu." Friðrik var spurður hvað gæti í raun komið í veg fyrir að af fram- kvæmdum yrði og sagði hann tvennt skipta máli varðandi ákvörðun. „Það er annars vegar orkuverðið sem ekki liggur fyrir þótt menn hafi kannski nokkrar hugmyndir um á hvaða bili það gæti orðið og hins vegar hlýtur að hafa úrslitaþýðingu hvernig tekst að afla hlutafjái' í þetta nýja fyrirtæki sem verður sérstakt hlutafélag sem starfar samkvæmt íslenskum lögum. Það eru forsendur þess að hægt sé að vinna verkið áfram fyrh' utan ýmis- legt sem ekki kemur Landsvirkjun við, svo sem framkvæmdaleyfi og mat á umhverfisáhrifum. Framkvæmda- og virkjunarleyfi er fyrir hendi og framkvæmdir í raun hafnar árið 1991 eins og oft hefur komið fram,“ sagði Friðrik og minnti á að virkjunarfram- kvæmdirnar væru bundnar við stór- iðju á Reyðarfirði. „Við gerum ráð fyrir að 1. júní á næsta ári liggi fyrir hvernig þeir sem standa að álverinu muni leggja fram tryggingar sem nægja til þess að við höldum áfram framkvæmdum við Fljótsdalsvirkjun þar sem fram- kvæmdatíminn er einu ári lengri en bygging álvers- ins tekur. Við þurfum því að hefja framkvæmdir eftir tæpt ár ef rekstur ál- vers á að hefjast árið 2003 eins og yfirlýsingin gerir ráð fyi'ir.“ Álver verður að vera samkeppnishæft Jon Harald Nilsen, for- stjóri Hydro Aluminium, skrifaði undir samninginn fyrir hönd fyrirtækisins og tjáði hann Morgun- blaðinu að næstu mánuðir yrðu notaðir til að afla upplýsinga um tæknilega og fjárhagslega hlið ál- versins. „Þessir þættir verða að liggja fyrir ti! að unnt sé að taka ákvörðun um hvort reksturinn er hagkvæmur og varðandi fjárhagshliðina á ég bæði við orkuverðið og fjár- mögnun. Álver verður ekki byggt í dag án þess að gæta að ítrustu hagkvæmni og að rekstur þess sé samkeppnishæfur. Álfram- leiðsla í dag er alþjóðlegur iðnaður og við getum ekki aðeins horft til sam- keppnisaðila í Evrópu heldur verðum við að skoða allan heiminn í því ljósi,“ sagði Jon Harald Nilsen. Hann sagði Hydro Aluminium hafa ákveðið að bíða með uppbyggingu á Trinidad og næsta nýja álver fyrir- tækisins yrði því trúlega á Islandi. Af öðrum fjárfestingum nefndi hann að verið væri að skoða aukna afkasta- getu álvera fyrirtækisins í Noregi og í gær var tilkynnt um fjárfestingu fyr- irtækisins í Kentucky-ríki í Banda- ríkjunum þar sem á að reisa verk- smiðju sem bræðir úrgangsál. Verður hún tekin í notkun seint á næsta ári. Sagði hann þá verksmiðju einkum ætlaða Bandaríkjamarkaði en sagði afurðir fyrirhugaðrar verksmiðju á Islandi hugsaðar á Evrópumarkað. En hefur forstjórinn áhyggjur af því að andstaða við stórvirkjanir' á Austurlandi komi hugsanlega í veg fyir áform Hydro Aluminium? „Okkur hefur verið gerð grein fyrir þeim deilum sem hér hafa farið fram varðandi orkuver en við blöndum okkur ekki inn í þær. Það er mál ís- lendinga og ég ber fullt traust til Is- lendinga og tel að íslensk þjóð og ís- lensk yftrvöld geti komist að sameig- inlegri niðurstöðu og henni munum við una. Við vinnum hins vegar fyrst og fremst að undirbúningi álversins, þar liggur þátttaka okkar. Leyfi til virkjunar liggur fyrir og nú höfum við skrifað undir þessa viljáyfirlýs- ingu,“ sagði forstjórinn og taldi ekki ástæðu til að óttast að steinn yrði lagður í götu þeirrar undii'búnings- vinnu sem nú væri hafin. Eftir að fundunum lauk í gær- morgun fóru fundarmenn að Eyja- bökkum í blíðuveðri og síðan var skrifað undir yfii’lýsinguna á heitum sumardegi að Hallonnsstað. MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999 w < - ■■ ií \M 1,.. Jgl _________ ^ \1SS I S Em í V LÝt. ,:|J \ "f * lí. ^HhHUb -•■'L |V Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon „VÆR sá god, Flatobogen." Gylfí Þ. Gíslason menntamálaráðherra tekur við Flateyjarbók úr hendi Helge Larsen, kennslumálaráðherra Dana, hinn 21. apríl 1971. LYKTIR HANDRITAMALSINS I. FYRIR meira en þúsund árum hófst á íslandi ævintýri, sem segir frá sögu og örlögum manna, sem urðu þjóð í ríki við yzta haf, þjóð, sem öldum saman varðveitti eigið þjóðerni og eigin tungu og gerir enn. Jón Helgason var einn þeirra manna, sem mest- an þátt hefur átt í því, að íslenzka ævintýrinu á aldrei að þurfa að ljúka, ef við, sem lifum hann, og afkomendur okkar göngum þann veg, sem hann vísaði, en villumst ekki. Jón Helgason var þjóð sinni og öllu íslenzku ekki aðeins ómetanlegur vegna þess, að hann helgaði sig vísindarannsóknum á þeim verðmætum, sem eru íslendingum helgust og stýrt hafa straumi aldanna í sögu þeirra, ekki aðeins vegna þess, að hann var eitt af stórskáldum íslenzkrar tungu og stuðlaði með þeim hætti að því, að hún gæti aldrei dáið. Hann var einnig ómetan- legur túlkandi sannrar ástar á því landi, sem hann lifði þó fjarri lengstan hluta ævi sinnar. Séð hef ég skrautleg suðræn blóm sólvermd í hlýjum garði; áburð og ljós og aðra virkt enginn til þeirra sparði; mér var þó löngum meir í hug melgrasskúfurinn harði, runninn upp þar sem Kaldakvísl kemur úr Vonarskarði. II. Ég kynntist Jóni Helgasyni ekki persónulega fyrr en ég fór að venja komur mínar til Kaup- mannahafnar, eftir að ég varð menntamálaráðherra í ríkisstjórn Hermanns Jónassonar sumarið 1956, vegna viðræðna við dönsk stjþrnvöld um afhend- ingu íslenzku handritanna. Á menntaskólaárum mínum hafði ég að vísu heillast af ljóðum Jóns Helgasonar. Kvæðið Lestin brunar var þá þegar eitt af eftirlætisljóðum mínum. En raunveruleg vin- átta okkar hófst haustið 1971, þegar við hjónin dvöldum í þrjá mánuði í fræðimannsíbúð Húss Jóns Sigurðssonar, fyrst gesta þar. Ég var þá að búa mig undir að taka aftur við kennslu við Háskólann, eftir fimmtán ára fjarvist. Jón Helgason var þá orð- inn ekkjumaður. Svo fór, að það varð að venju, að hann kæmi nánast vikulega til okkar, venjulega á fimmtudagskvöldum. Þá kynntumst við einum merkasta manni, sem orðið hafði á vegi okkar. Leiftrandi gáfur hans komu okkur ekki á óvart. Hann var hafsjór af fróðleik um fortíð og nútíð. Og frásagnargáfa hans var slík, að ég hafði aldrei áður kynnzt slíku. Ekki spillti það, að við vorum vel kunnug Halldóri Laxness vegna vináttu hans og tengdaforeldra minna, en Jón sagði okkur margt merkilegt af kynnum þeirra og vináttu. Því veittum við sérstaka athygli, hversu yfirvegaðir voru dómar hans allir um menn og málefni, hversu velviljaður hann var og umtalsgóður, ekki sízt í garð þeirra, sem hann á stúdentsárum sínum hafði ort um í stríðni. En hann var mjög viðkvæmur maður. Hon- um var auðsjáanlega misljúft að ræða um menn og atburði, einkum ef hann kom þar sjálfur að ein- hverju leyti við sögu. Um sumt virtist hann forðast að fjalla. Hann geymdi eflaust margt með sjálfum sér, fannst öðrum ekki koma það við. Jón Helgason var margbrotinn maður. En hann var að öllu leyti mikill maður. III. Þegar brottfarardagur okkar hjóna frá Kaup- mannahöfn nálgaðist, ákvað K.B. Andersen, sem þá var utanríkisráðherra Dana og náinn vinur okkar, að bjóða okkur ásamt ýmsum forystumönnum jafn- Um sumt virtist hann forð- ast að fjalla. Hann geymdi eflaust margt með sjálfum sér, fannst öðrum ekki koma það við. Jón Helgason var margbrotinn maður. En hann var að öllu leyti mikill maður. Gylfi Þ. Gíslason skrifar um lok handritamáls- ins í tilefni aldarafmælis skáldsins og fræðimannsins. aðarmanna í Kaupmannahöfn til kvöldverðar í Marienborg, en það er eins konar ráðherrabústað- ur þeirra þar í borg. Þegar K.B. Andersen sagði mér, að boðið yrði á fimmtudegi, sagði ég honum, að það kvöld ættum við von á Jóni Helgasyni. Þá sagði hann, að auðvitað væri þá Jóni einnig boðið, ogþáði hann það. I Marienborg vorum við með ýmsum helztu for- ystumönnum danskra jafnaðarmanna í góðum fagnaði. En ekki var langt liðið á kvöldið áður en Jón Helgason var orðinn miðdepDl samkvæmisins. Hann var í bezta skapi og hafði - á frábærri dönsku sinni - frá svo mörgu skemmtilegu að segja, að allir þurftu að hlusta. Síðla kvölds spurði Jens Otto Krag mig, hvernig í ósköpunum okkur Islendingum hefði tekizt að leyna þessum manni í Kaupmanna- höfn. Ég svaraði, að á Islandi mæti hann hvert mannsbarn sem eitt af mestu skáldum þjóðarinnar - það yrði aldrei gefið út svo stutt úrval íslenzkra Ijóða, að hann ætti þar að minnsta kosti eitt. Hann væri aftur á móti embættismaður danska ríkisins og kunnasti vísindamaður Dana á sínu sviði, en þeir hefðu ekki uppgötvað hann! IV. í bókinni Viðreisnarárin, sem fjallar um tólf ára stjórnarsamstarf Sjálfstæðisflokks og Alþýðu- flokks, á árunum 1959 til 1971, er sérstakur kafli um handritamálið. Þótt samningum um málið lyki 1961 og danska þjóðþingið samþykkti um það lög, lauk málinu ekki endanlega fyrr en með dómi hæstaréttar Dana í mars 1971. En í apríl það ár kom danskt herskip til Reykjavíkur með fyrstu og dýrmætustu bækurnar, Konungsbók Eddukvæða og Flateyjarbók. Með skipinu komu einnig fulltrú- ar dönsku ríkisstjórnarinnar, Þjóðþingsins og fleiri góðir gestir. Gífurlegur mannfjöldi tók á móti skip- inu. Þann dag var þjóðhátíð á Islandi. Ég læt þessa getið hér vegna þess, að á úrslita- dögum hinna vandasömu viðræðna stuðlaði Jón Helgason á mikilvægan hátt að hinni hagkvæmu lausn málsins. Aðah'áðgjafar dönsku ríkisstjórnar- innar voru Palle Bh'kelund ríkisbókavörður og Pet- er Skautrup prófessor. T0 Kaupmannahafnai- komu á lokastigi málsins Einar Ól. Sveinsson og Sigurður Nordal sem ráðunautar íslenzku ríkis- stjórnai’innar. Samkomulag varð um, að Jón Helga- son tæki þátt í viðræðum sérfræðinganna um ýmis vandasöm úrlausnarefni. Viðræður sérfræðinganna fóru fram í íslenzka sendiráðinu. Ég sat auðvitað ekki þá fundi. En íslenzku fræðimennirnir sögðu mér frá þeim; Ég minnist sérstaklega fundar með . þeim Einari Ól. Sveinssyni, Jóni Helgasyni og Sig- urði Nordal í fundaherbergi Hótel d’Ángleterre, þar sem við hjónin bjuggum. Stóð hann fram á nótt. Fræðimennirnir voru allir á einu máli um, hvernig rökstyðja bæri sjónarmið Islendinga. Kom það sér vel, að þeir þremenningarnir voru ekki aðeins helztu sérfræðingar á því sviði, sem um var að ræða, heldur einnig nánir vinir. En erfitt verk var fyrir höndum í viðræðum stjórnmálamannanna. Julius Bomholt, fyrrverandi menntamálráðheri’a, sem var í samninganefnd dönsku stjómarinnar, var eldheitur andstæðingur afhendingar Sæmundar-Eddu og Flateyjarbókar. En það tókst að fá Viggo Kampmann forsætisráð- herra til þess að höggva á hnútinn. Hann tryggði stuðning Bomholts við lausnina með því að bæta í frumvarpið sérstöku ákvæði um að afhenda skyldi Konungsbók Sæmundareddu og Flateyjarbók. Islenzku sérfræðingarnir fögnuðu þessum mála- lokum innilega. Þegar ég hafði samband við Jón Helgason að loknum síðasta fundinum, taldi hann tíðindin ótrúlega góð. V. Auðvitað hlaut það að vera Islendingum mikils virði, að hámenntaður íslenzkur vísindamaður, virt- ur í sínum fræðum, skyldi starfa við þá stofnun í Kaupmannahöfn, þar sem varðveittir voru mestu fjársjóðir fornra íslenzkra bókmennta, og stjórna þar rannsóknum, sem nutu viðurkenningar á heimsmælikvarða. En fyrst íslendingar höfðu stofnað háskóla, sem hafði að markmiði að verða* miðstöð íslenzkra fræða, þótti mörgum það eðlilegt, að þeir, er fremstir stæðu á þessu sviði, störfuðu þar. Þegar íslendingar hófu sókn í handritamálinu upp úr miðjum sjötta áratug aldarinnar, mun þess- ari skoðun hafa aukizt fylgi. Eftir að viðræður voru hafnar við dönsk stjómvöld, orðaði ég það við Her- mann Jónasson forsætisrásðherra 1958, hvort hann mundi styðja það, að stofnað yrði sérstakt prófess- orsembætti handa Jóni Helgasyni við Háskóla ís- lands, án kennsluskyldu. Samþykkti ríkisstjórnin það einum rómi. Næst er ég kom til Kaupmanna- hafnar, flutti ég Jóni þessi boð. Hann tók sér um- hugsunarfrest. Þegar við hittumst nokkru síðar, kvaðst hann betur geta sinnt fræðum sínum með því að starfa áfram í Kaupmannahöfn. Á þeim tíma varð að sjálfsögðu ekkert um það sagt, hvernig handritamálinu mundi lykta. Nokkm eftir að danska þjóðþingið hafði sam- þykkt lögin um afhendingu handritanna árið 1961 samþykkti ríkisstjórnin það öðru sinni að bjóða Jóni Helgasyni slíkt prófessorsembætti hér, en þá var Ólafur Thors forsætisráðhen-a. Jón hugsaði málið. En þegar hann svaraði, næst er við hittumst, taldi hann sig orðinn of gamlan til þess að hafa vistaskipti. En það leyndi sér ekki, að Jóni Helga- syni þótti vænt um að fá þessi boð að heiman. VI. I næstsíðasta erindi kvæðisins í Árnasafni segir Jón Helgason: Senn er þess von að úr sessinum mínum ég víki, senn skal mér stefnt inn í skugganna fjölmenna ríki, spyrji þá einhver hvar athafna minna sér staði er það í fáeinum línum á gulnuðu blaði. Þannig orti Jón Helgason fyrir meii'a en hálfri öld. Sem betur fer var þess þá langt að bíða, að hann viki úr sessi sínum. En verk hans lifa ekki á fáeinum gulnuðum blöðum. Þau eru skráð gullnu letri á spjöld, sem heyra til eilífðinni. >-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.