Morgunblaðið - 17.07.1999, Page 12

12 LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐTÐ
FRÉTTIR
Gleráll, sem er í raun álaseiði, veiddist í fyrsta sinn f sjó við ósa Álftár á Mýrum
Japanir borga um
60 þúsund krón-
ur fyrir kflóið
GLERÁLL veiddist í sjó hér við
land í fyrsta sinn fyrir skömmu í
einhverju magni svo vitað sé. Gler-
állinn þykir mikil munaðarvara og
er gríðarlega verðmætur en um 60
þúsund krónur fást íyrir kílóið. Það
var Bjarni Jónsson, fiskifræðingur
hjá Veiðimálastofnun á Hólum í
Hjaltadal, sem veiddi um 200 gler-
ála í Álftárósum á Mýrum.
Gleráll er í raun álaseiði en áll
gengur í gegnum margar mynd-
breytingar á æviskeiðinu. Seiðin
berast hingað til lands úr Þanghaf-
inu svokallaða eða Saragossahaf-
inu. Állinn elst síðan upp í
ferskvatni í 6 til 15 ár en gengur þá
aftur út í Þanghaf til hrygningar.
Evrópuállinn svokallaði berst upp
að ströndum allrar Vestur-Evrópu.
Hann kemur fyrst upp að strönd-
um Marokkó og þaðan með strönd-
inni alveg norður til Noregs, einnig
til Islands. Glerálarnir sem Bjarni
veiddi draga nafn sitt af því að á
þessu æviskeiði eru seiðin glær og
gagnsæ, þannig að sjá má í þeim
innyflin. Seiðin voru um 7 sentí-
metra löng en Bjami segir seiðin
engu að síður geta verið allt upp í
þriggja ára gömul.
Bjarni segir menn hafa haldið
því fram að álagöngur til íslands
séu mun minni en á árum áður,
göngur ekki árvissar og það litlar
að nánast ómögulegt sé að verða
var við þær. „Menn hafa samt mik-
ið reynt að ná þessum seiðum og
komist næst því með því að ná seið-
um sem hafa verið nokkrar vikur í
ferskvatni. Állinn breytist hins
vegar úr glerál í venjulegan ál um
leið og hann kemur í ferskvatn,
dökknar á örfáum dögum.
Bjarni segir vísindamenn ekki
hafa veitt glerál í sjó við ísland svo
vitað sé. Hann hefur
fylgst með glerálagöng-
um frá því í apríl og
reynt að tímasetja göng-
urnar með því að^ vakta
ákveðna staði. „Eg hef
farið víða um og aðallega
skoðað ósasvæði, einkum
á Suður- og Vesturlandi.
Eins hef ég skoðað svæði
á Norðvesturlandi. Ég
náði um 200 fiskum úr
einni göngu, einfaldlega
með því að nota háf.
Flestum var fórnað í vís-
indaskyni en um 50
stykki eru til sýnis á
vatnalífssýningunni á
Hólum. Ég get vel
ímyndað sér að glerállinn
gangi hingað að landinu í
talsverðu magni. Það er
hins vegar nánast ekkert
vitað um hvenær þessar
göngur koma. En um leið
og upplýsingar fást um
hvert þær ganga, hvem-
ig og hvenær verður
kannski hægt að ná
þessu í meira magni.“
Mikil eftirspurn
vegna skorts
Á meðan állinn er ennþá á gler-
álsskeiðinu þykir hann mjög ljúf-
fengur og er mjög verðmætur.
Bjarni segir Japana veiða mikið af
glerál við strendur Marokkó, auk
þess sem hann sé veiddur mikið við
strendur Frakklands og Spánar.
„Glerállinn er borðaður eins og
hann kemur fyrir. Aðalmarkaður-
inn er í Japan og þar borga menn
upp í 60 þúsund krónur fyrir kílóið.
Kflóverðið var fyrir fáum árum um
40 þúsund krónur þannig að það
BJARNI Jónsson
fiskifræðingur.
virðist vera skortur á glerál. Göng-
urnar upp að ströndum Norður-Af-
ríku og Évrópu hafa farið minnk-
andi og því verður glerállinn sífellt
eftirsóttari.“
Tveir stofnar mætast
á íslandi
Bjami segir glerálinn grundvöll-
inn að álaeldi. Hingað til hafi eng-
um tekist að klekja út ál í eldi til að
láta hann lifa. Glerállinn sé því eina
uppsprettan í eldi á Islandi.
Hrygningarstöðvar álsins
EVROPA
GLERÁLLINN þykir lostæti í Japan og er borðaður eins og hann
kemur fyrir.
Áframeldi á ál þyki ekki eins hent-
ugt. „Eftir að hann gengur í fersk-
vatn koma í hann sníkjudýr og
fleira sem menn losna aldrei við.
Það er heldur ekki hægt að flytja
inn ál vegna sjúkdómahættu. En
auðvitað er maður einnig rekinn
áfram af rannsóknaráhuga. ísland
er endastöð Evrópuálsins en hing-
að til lands kemur einnig Ameríku-
áll. Hér er því eini staðurinn í
heiminum þar sem þessir tveir
stofnar mætast í náttúmnni og
jafnvel blandast. Það er því for-
vitnilegt að skoða samspil þeirra.
Við munum meðal annars erfða-
greina þau seiði sem við náðum
með tilliti til þessa. Þá gefa kvarna-
sýni upplýsingar um hvenær þau
klöktust út og einnig er hægt að
tímasetja myndbreytingar á leið
þeirra yfir hafið hingað til lands.
Það er ekki hægt eftir að fiskurinn
kemur í ferskvatn. Það em því
ýmsar upplýsingar sem við fáum út
úr þessu."
Álaseiði berast með hafstraumum upp að ströndum Evrópu úr
Þanghafi og kallast Gleráll þangað til þau ganga upp í ferskvatnsár.
Tafír á smíði varðskips vegna skoðunar á útboði hjá Eftirlitsstofnun EFTA (ESA)
Skapar óvissu
um mannahald
smíðastöðva
ÁKVÖRÐUN íslenskra stjómvalda um að
bjóða smíði nýs varðskips aðeins út innan-
lands er enn í skoðun hjá Eftirlitsstofnun
EFTA (ESA). Valgeir Hallvarðsson, stjórn-
arformaður Skipasmiðjunnar, segir tafir á
málinu skapa óvissu um mannahald hjá
skipasmíðastöðvum.
Akvörðunar ESA um hvort málið verði
kært til EFTA-dómstólsins er að vænta eftir
nokkra mánuði. Verði það niðurstaðan gæti
smíði skipsins dregist um 1-2 ár.
Samkvæmt áætlunum ríkisstjórnarinnar
á að hefja smíði skipsins í ársbyrjun á næsta
ári og ljúka henni árið 2002. Er þá gert ráð
fyrir að hönnun og smíði verði boðin út í
einu lagi.
Skipasmiðjan er samstarfsfyrirtæki
skipaiðnaðarfyrirtækja innan Samtaka iðn-
aðarins sem stofnað var í desember til að
standa að smíði varðskipsins. Helstu hlut-
hafar eru Slippstöðin á Akureyri, Stálsmiðj-
an í Reykjavík og Þorgeir og Ellert á Akra-
nesi.
Ekki hægt að standa
við tímatakmörkin
Valgeir segir að það liggi fyrir að ekki sé
hægt að standa við þau tímatakmörk sem
ákveðin voru varðandi smíðina. „Það er al-
veg ljóst að það verður ekki um fjölgun
starfa að ræða [í skipasmíðaiðnaði] meðan á
þessu stendur. Ég tek fram að þeir aðilar
sem stofnuðu Skipasmiðjuna höfðu engar
væntingar um að fá verkið frekar en aðrir,
en vonuðust til að geta boðið í það. Öll verk
sem boðið er í gefa auðvitað ákveðnar vonir
um að þau fáist.“
Auk Skipasmiðjunnar hafa nokkur fyrir-
tæki með skipasmíðastöðina Orm og
Víglund í Hafnarfirði í broddi fylkingar sýnt
áhuga á verkinu.
Valgeir segir að gert hafi verið ráð fyrir
að smíði skipsskrokksins færi fram erlendis,
enda væru ekki tök á því að smíða svo stór-
an skrokk hér á landi. „Síðan yrði hann
dreginn til landsins og væntanlega kláraður
á Akureyri. Það myndi þýða mikinn upp-
gang þar, að minnsta kosti tímabundið. Aðr-
ar smiðjur myndu jafnframt senda mann-
skap til að vinna við verkið."
Beðið eftir rök-
studdu áliti ESA
Ingi Björnsson, framkvæmdastjóri Slipp-
stöðvarinnar á Akureyri, sagði í viðtali við
Morgunblaðið í október sl. að hinn innlendi
hluti smíðinnar myndi skapa um fjögur
hundruð ársverk og hafa mikla þýðingu
varðandi tækniþróun og nýsköpun í grein-
inni.
í október á sl. ári samþykkti ríkisstjórnin
að útboð vegna varðskipsins skyldi einungis
fara fram hér á landi, og var vísað til örygg-
ishagsmuna ríkisins í því sambandi. Björn
Friðfinnsson, ráðgjafi í EES-málum, og Rík-
iskaup vöruðu þá við því að yrði þessi leið
farin gæti það leitt til kæru frá ESA sem
myndi tefja málið um 1-2 ár.
í desember sendi ESA formlega viðvörun
til íslenskra stjórnvalda um að hún teldi
ákvörðunina ekki uppfylla útboðsreglur
Evrópska efnahagssvæðisins. Voru ríkis-
stjórninni gefnir tveir mánuðir til að gera
athugasemdir við niðurstöðuna.
íslendingar svöruðu athugasemdunum, en
ESA óskaði eftir nánari útskýringum. Þær
voru sendar ESA í maí sl, og hafa verið til
skoðunar hjá ESA síðan.
Helga Óttarsdóttir, upplýsingafulltrúi
ESA, segir að næsta skref í málinu hjá ESA
sé annað hvort að láta málið niður falla, eða
að senda frá sér svonefnt rökstutt álit. Verði
síðarnefndi kosturinn valinn hafa íslensk
stjórnvöld tvo til þrjá mánuði til að bregðast
við. Að því loknu verði tekin ákvörðun hjá
ESA um hvort málið verði sent til EFTÁ-
dómstólsins.
Mikið er um sumarfrí hjá stofnuninni um
þessar mundir, og því líklegt að tafir verði á
að endanleg niðurstaða fáist. Helga segir að
svo fá sambærileg mál hafi komið til kasta
ESA að erfitt sé að meta hversu lengi end-
anleg afgreiðsla muni taka.
Samkvæmt mati íslensks embættismanns
gæti meðferðin hjá ESA og dómsmeðferð
samtals tekið allt að tveimur árum.
Hönnunar- og smíðatúni
allt að þrjú ár
Bolli Magnússon, skipatæknifræðingur
hjá Ráðgarði-Skiparáðgjöf, sem séð hefur
um þarfagreiningu vegna undirbúnings
smíðinnar, segir áætlanir um þau mál tilbúin
og í yfirlestri hjá Smíðanefnd varðskips.
Bolli áætlar að útboð vegna varðskips-
smíðinnar muni taka um tvo mánuði, og um
mánuð taki að fara yfir þau. Hann telur að
hönnun og smíði skipsins muni taka tvö og
hálft til þrjú ár frá því að tilboði hefur verið
tekið.
Bolli segir að hönnun skipsins muni verða
gríðarlega flókin, enda verði þetta erfíðasta
og flóknasta verkefni sem íslenskir aðilar
hafi tekist á við á þessu sviði. Hann býst
ekki við að nein innlend fyrirtæki geti leyst
verkefnið af hólmi einir sér, nauðsynlegt
verði að leita aðstoðar erlendis frá.
Bolli telur ekki útilokað að verkinu verði
lokið í lok árs 2002, ef smíðin kemst af stað
fyrir mitt næsta ár og rösklega verði unnið.