Morgunblaðið - 04.08.1999, Qupperneq 10

10 MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sæunn Axels ehf. segir upp 70 manns í fískvinnslu
Uthlutun Byggðastofnunar
kornið sem fyllti mælinn
„ÉG er ekki í neinum vígahug en ég
ætla mér að keyra þetta mál til
enda,“ segir Sæunn Áxelsdóttir en
fyrirtæki fjölskyldunnar, Sæunn
Axels ehf. í Ólafs-
firði, sagði upp 70
manns í fisk-
vinnslu fyrir helgi
þegar lá fyrir að
enginn byggða-
kvóti kæmi á
Ólafsfjörð. Starf-
semin verður
stöðvuð 30. sept-
ember en í upp-
sagnarbréfinu kemur fram að ræt-
ist úr á einhvem hátt megi búast við
endurráðningu. Sæunn segir að
uppsagnimar hafi ekki aðeins með
starfsfólkið að gera heldur komi við
alla í bænum. „Þetta snertir bæjar-
félagið í heildina því svo margt
hangir á spýtunni. Missi fólk vinn-
una getur það ekki greitt skuldir
sínar og þar fram eftir götunum.
Allt hangir á smáþræði.“
í uppsagnarbréfinu segir að
Byggðastofnun hafi úthlutað 1.500
tonna aflaheimildum en ekki hafi
komið eitt kíló til Ólafsfjarðar og
því sé uppsögnin tilkomin. „Úthlut-
unin er komið sem fyllti mælinn,"
segir Sæunn. „Um áramótin keypt-
um við bát til að reyna að bjarga
einhverju og höfum gert hann út á
keilu og löngu eftir mætti, en í sex
mánuði höfum við keypt leigukvóta
á hann fyrir 50 mOljónir. Við höfum
sótt tO Byggðastofnunar um að fá
lán en höfum alltaf verið sett hjá á
svívirðilegan máta.“
Ætlaði frá Ólafsfírði
Fyrirtækið hefur verið rekið um
árabO en hóf núverandi rekstur fyrir
um þremur ámm þegar Þormóður
rammi sameinaðist Sæbergi. „Þá
höfðum við opnað verkun í Reykja-
vík og vorum á þeim buxunum að
fara héðan enda miklu hagstæðara
að vera nærri þeim fiski sem við
þurftum á mörkuðunum en að vera
að keyra hann á mOh. Hins vegar, að
vandlega athuguðu máli, ákváðum
við að reyna að opna héma og gerð-
um ráð íyrir að fá lán, ekki gjafir, frá
Byggðastofnun, tíl að koma þessu í
gang en höfum alltaf fengið nei. Við
fengum þá tO að koma hingað út eft-
ir og yfirfara húsin sem eru glæsOeg
og mjög vel gerð. Svo komu þeir
hingað heim og sögðu að nær væri
að taka veð í heimOi mínu því hús-
kofamir héma væra aOir verðlausir
og enginn með fuUu viti færi út í þá
ævintýramennsku að hefja atvinnu-
rekstur héma. Svona vora svörin en
ekki nóg með það. Á sama tíma og
Byggðastofnun neitaði okkur lánaði
hún World Class á Akureyri 28 mOlj-
ónir. Á sama tíma og maðurinn minn
óskaði eftir láni og fékk nei hjá Fjár-
festingabanka atvinnulífsins lánaði
hann tO Mexíkó í ævintýri hjá Þor-
móði ramma og Granda sem er orðið
heimsfrægt."
Ekki við sama borð
Sæunn segir að spumingar vakni
varðandi úthlutun Byggðastofnunar
og staðhæfir að gert sé upp á mOli
manna. Fyrirtæki sitt hafí barist við
að flytja inn fisk frá Alaska, Kína og
Kóreu, sem sé mjög ótryggt, en fái
samt ekki kfló. „Ég fullyrði að við
fáum hvergi að sitja við sama borð
og aðrir.“
Að sögn Sæunnar var velta fyrir-
tækisins í Ólafsfirði um 800 mflljónir
króna í fyrra en umfangið í heOd,
með hótelrekstri og fleira, var mOli
þrá- og fjórir milljarðar. „Fyrirtækið
hefur alltaf verið rekið með hagnaði
þar tíl í hitteðfyrra og í fyrra. Við
ætlum ekki að keyra okkur í þrot og
ef Byggðastofnun telur að Sæunn
eigi að reka og axla Ólafsfjörð, þá er
Sæunn ekki tObúin tO þess lengur."
Fyrirtækið til sölu
Sæunn segir að gera megi ráð fyr-
ir að uppsagnimar standi. „I augna-
blikinu og miðað við öll viðbrögð
held ég að ég muni skefla í lás fyrir
fullt og fast,“ segir Sæunn og bætir
við að aðrir fái ekki eignimar fyrir
ekki neitt. „Við eigum þetta og ég
hef ekki efni á að gefa Byggðastofn-
un neitt, en ég sel fái ég gott tflboð.
Ég er ekki tflbúin að leggja líf og
heflsu að veði eins og ég hef gert. Ég
hef lagt aleiguna í þetta og fjölskyld-
an hefur unnið 18 tíl 20 tíma á sólar-
hring við þetta. Það er hægt í eitt
eða tvö ár, en hjón eins og við, komin
yfír sextugt, gera þetta ekki.“
Á ekkert
sökótt við
þessa heið-
urskonu
EGILL Jónsson, stjómarformaður
Byggðastofnunar, segist ekki
þekkja innri málefni Sæunnar Axels
ehf. en hafa beri í huga að byggða-
kvótanum hafi verið úthlutað tfl
sveitarfélaga og byggðarlaga sam-
kvæmt ákveðnum reglum sem væra
í takt við lögin eins og þau vora af-
greidd á Alþingi.
„Ekki hefur komið fram umtals-
verð gagnrýni á þessi vinnubrögð
og engin á vinnutflhögunina og regl-
umar,“ segir EgOl, „nema frá fyrir-
tækjum sem eiga í rekstrarvanda.“
Hann segir að í umræðum á Alþingi
og í lagatextanum komi berlega í
ljós að tflgangurinn hafi ekki verið
að bjarga fyrirtækjum enda séu
umrædd 1.500 tonn ekki af þeitri
stærð að hægt sé að setja þau inn í
fyrirtæki í þeim tilgangi. „Ólafs-
fjörður fékk nákvæmlega sömu um-
fjöllun og eftirtekt eins og önnur
byggðarlög í landinu."
EgOl áréttar að úthlutunin hafi
verið tfl byggðarlaga og síðan verði
fyrirtækin valin. „Sæunn Axelsdótt-
ir hefur sínar ástæður fyrir gagn-
rýninni en ég á ekkert sökótt við
þessa heiðurskonu."
Mikið áfall
„UPPSAGNIRNAR era mikið
áfall,“ segir Bjöm Snæbjöms-
son, formaður Einingar - Iðju,
verkalýðsfélagsins í Eyjafirði.
„70 manns var sagt upp störf-
um eða um 30% félagsmanna
okkar í Ólafsfirði og það er
stór hluti.“
Bjöm segir að verði starfsem-
in stöðvuð 30. september eins og
fram kemur í uppsagnarbréfi til
starfsfólks verði afleiðingarnar
mjög alvarlegar. ,Ástandið í
Ólafsftrði hlýtur að verða mjög
alvarlegt. Fyrir um þremur ár-
um, þegar Sæunn Axels kom
inn í þennan rekstur, stóðu
menn í ámóta sporam og útlitið
var mjög dökkt en það er ekki
betra núna. Ég hef ekki trú á
því að aðrir staðir taki við fjölda
fólks því þeir búa við sama kerfi
og Sæunn. Því er þetta mikið
áfall íyrir byggðarlagið."
Að mati Bjöms er útlitið ekki
bjart og hann segir að verka-
lýðsfélagið geti ekki beitt sér í
málinu. „Fyrirtækið segir fólk-
inu upp með löglegum uppsagn-
arfresti og er auðvitað að skoða
sín mál, hvort þetta gangi eða
ekki, að mér skilst. Auðvitað
vona ég að þetta gangi en ég sé
engar töfralausnir í málinu. Við
fylgjumst með og getum h'tið
annað gert. Við reynum að
fræða okkar fólk um ganginn í
þessu og aðstoðum það eftir
þörfum en það er fyrirtækisins
að ákveða hvort það geti haldið
áfram. Hins vegar hef ég trú á
að málið verði vandlega skoðað
og vonandi verður niðurstaðan
jákvæð."
Ásgeir Logi Ásgeirsson, bæjarstjóri í Ólafsfírði
Kjaftshögg fyrir bæjarfélagið
ÁSGEIR Logi Ásgeirsson, bæjar-
stjóri í Ólafsfirði, segir að upp-
sagnir Sæunnar Axels ehf. hafi
mjög slæmar afleiðingar fyrir bæj-
arfélagið komi þær tO fram-
kvæmda eftir tvo mánuði. „Það
segir sig sjálft að þetta er kjafts-
högg. Um er að ræða mjög stóran
vinnuveitanda og það er mjög
bagalegt þegar kippt er undan
fólki fótunum, ekki síst kvenfólki
sem er meirihluti starfsfólksins,
því ekki er um auðugan garð að
gresja í atvinnulífi staðarins."
Hann segir að málið sé margþætt
og það megi nálgast á margan hátt
en menn verði að horfast í augu við
þróunina. Ef vinnslan eigi að vera
öll tfl sjós verði landsvinnslan ekki
samkeppnisfær og þar með verði
vinnslan of einhæf. Spumig sé hvort
gott sé að hafa öll eggin í sömu
körfu en ekki megi gleyma að
áhafnir hjá Þormóði Ramma - Sæ-
bergi borgi stóran hluta útsvars
bæjarins og bærinn verði að halda
þeim. „Við höfum reynt að sækja í
önnur störf en sveitarfélagið hefur
ekki farið vel út úr atvinnusköpun
samanber Glit og Sæver og þar með
er takmarkað hvað sveitarfélagið
getur komið beint að máli eins og
þessu.“
Hráefnisöflun erfið
Að sögn Ásgeirs Loga virðist sem
Ólafsfjörður hafi ekki átt möguleika
á byggðakvóta vegna reglnanna sem
Byggðastofnun byggir úthlutun sína
á. „Hafi menn byrjað á því að setja
það sem takmörkun að byggðakvót-
inn færi ekki á staði með yfir 1.000
íbúa eigum við ekki möguleika á
kvóta, sama hvemig ástandið er í at-
vinnumálum bæjarins."
Fjórar fiskverkanir era í Ólafsfirði
og segir Ásgeir Logi að á öllum stöð-
um sé verið að draga saman seglin í
vinnslunni vegna erfiðleika við hrá-
efnisöflun. „Þróunin hefur verið
mjög hröð. Ekki era nema liðlega 11
ár síðan íyrsti frystitogarinn kom tfl
Ólafsfjarðar en nú er aflur kvótinn
unninn úti á sjó. Kröfumar um arð-
semi era meiri en að halda uppi at-
vinnu eins og áður var. Þróunin hef-
ur orðið of ör tO að menn hafi náð að
laga atvinnulífið að henni.“
Ottast fólksflótta
Ásgeir Logi óttast fólksflótta
fari sem horfi. „Við erum í bullandi
varnarbaráttu við að halda fólki.
Við megum ekki og viljum ekki
missa fólk frá okkur en erfitt er við
að eiga því ef það hefur ekkert við
að vera er ljóst að það fer.“ Gerist
það segir hann áhrifin keðjuverk-
andi. Fyrst fari atvinnulausar kon-
ur með börnin, þau fái ekki fyrir-
greiðslu í öðra sveitarfélagi nema
öll fjölskyldan flytji lögheimOið og
þar með fari útsvarstekjur eigin-
mannsins. „Miklar framkvæmdir
hafa verið í Ólafsfirði. Grunnskól-
inn er einsetinn, glæsilegt íþrótta-
hús hefur verið byggt og skíðaað-
staðan er mjög góð auk þess sem
öll hitaveitan hefur verið endurnýj-
uð. Fyrir vikið erum við frekar
skuldsett sveitarfélag og eðlilega
er mikil hræðsla vegna þess sem
getur gerst. Við megum ekki við
því að missa einhvem fyrir borð.
Hvert einstakt starf er mjög mikil-
vægt hjá okkur. Ekki síst í fiski því
við höfum lifað af honum. Fisk-
vinnsla er það sem við kunnum,
getum og geram vel. Mannafli er
nægur en hráefni til fískvinnslu
vantar.“
Umræða nauðsynleg
Að mati Ásgeirs Loga er ekki
hægt að byggja rekstur eingöngu á
því að flytja allt hráefni inn tfl fisk-
vinnslu. Það sé gert í Ólafsfirði en
hafa beri í huga að Þormóður
rammi - Sæberg hf. hafi staðið sig
vel á sínu sviði. „Það verður alltaf
álitamál með hvaða hætti reka eigi
útgerðina í landinu og spuming er
hvort stjórnvöld eigi að koma að
málinu með reglumyndun. Norð-
menn fóru þá leið 1983 þegar þeir
ákváðu hvaða hlutfall heildarafla
mátti vinna úti á sjó og hvað mikið
skyldi koma að landi. Færeyingar
hafa tekið á þessu hjá sér, sögðu að
allur fiskur veiddur á færeyska
landgrunninu skyldi boðinn upp í
landi. Ámóta sögu er að segja frá
Alaska þar sem kvóti hefur verið
færður tfl landvinnslu. Þetta hefur
því verið að gerast allt í kringum
okkur og nauðsynlegt er að um-
ræða um málið eigi sér stað hjá
okkur.“
Hann segir að málið sé erfitt
viðureignar en aðlögunartími sé
nauðsynlegur. „Ég held að byrja
hefði átt með miklu stærri byggða-
kvóta tO ákveðins árafjölda sem
yrði þá aðlögunartími tfl að byggja
upp atvinnulíf í viðkomandi byggð-
arlögum. Ástandið er svona, stans-
laus brekka upp á við, og þó ekki
þýði að vera með barlóm er mikil-
vægt að jafnræðis sé gætt. Umfram
allt þarf að huga að hagsmunum
smærri sveitarfélaga."
Tómas Ingi Olrich alþingismaður 1 Norðurlandi eystra
Aldrei lagt til inngrip
í rekstur fyrirtækja
TÓMAS Ingi Olrich, alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins í Norður-
landskjördæmi eystra, segist
aldrei hafa farið þess á leit, sem
Egill Jónsson, formaður stjómar
Byggðastofnunar, hafi gefið í skyn
í samtali við fréttavef Morgun-
blaðsins að með úthlutun byggða-
kvóta ætti að grfpa inn í rekstur
einstakra fyrirtækja.
I samtafl við fréttavef Morgun-
blaðsins á laugardaginn sagði Egill
Jónsson að svo virtist sem Tómas
Ingi hafi ekki lesið þá lagagrein sem
hann samþykkti sjálfur um úthlut-
un byggðakvóta. Úthluta eigi tfl
byggðarlaga en ekki íyrirtækja. Út-
hlutunin fari eftir reglum, sem
byggist á lögum frá Alþingi og
Tómas Ingi viti ekki um hvað hann
er að tala.
„Formaður stjómar Byggðastofn-
unar fer mikinn og það verður hann
að eiga við sjálfan sig,“ sagði Tómas
Ingi þegar ummæli Egfls vora borin
undir hann. „Það er Ijóst að stjómin
hefur sett sér reglur um úthlutun og
ég er ekki að efast um að þeir hafi
vfljað taka ems faglega á málum og
þeir hafi getað. Reglumar era flókn-
ar og era að sjálfsögðu mannanna
verk. Það er ekíd hægt að skjóta sér
undan þeirri ábyrgð að Ólafsfjörður
hafi ekki fengið úthlutun vegna þess
að hann hafi ekki faflið undir þessar
reglur. Ef mál af þessu tagi væra af-
greidd með reglum þyrfti ekki
ákvörðun stjómar.11
„Ég hef aldrei farið þess á leit,
eins og formaður stjórnar Byggða-
stofnunar gefur í skyn, að það yrði
farið að grípa inn í rekstur ein-
stakra fyrirtækja. Ég hef hins veg-
ar bent á að þetta fýrirtæki er
burðarásinn í atvinnulífi Ólafs-
fjarðar og það berst eiginlega eng-
inn afli að landi til fiskvinnslu í
Ólafsfirði. Fyrirtækið hefur haft
úti allar klær tfl þess að verða sér
úti um hráefni og sótt það um hálf-
an heiminn. Nú þegar þessar út-
hlutanir eiga sér stað hljótum við
að líta á það hversu ástandið sé al-
varlegt í hverju byggðarlagi fyrir
sig og þegar við skoðum það er
ljóst að úthlutunin vekur margar
spurningar," sagði Tómas Ingi.