Morgunblaðið - 04.08.1999, Síða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
KONA í dyragætt. Ljósmynd eftir Björn Erlingsson.
Ed McBain í
borginni vondu
Ný lægð
í hvert
mál
BÆKUR
Ljðð
TVEGGJA HEIMA SKIL
Eftír Björn Erliugsson. Utgefandi:
Bókbandsstofan Kjölur, 1998 63 bls.
BÓKIN Tveggja heima skil er til-
einkuð gömlu sveitafólki á Islandi.
Er einkonar óður til lífshátta og lífs-
stíls sem fyrirfinnst ekki lengur, og
til fólks sem kunni þá list að búa í
sátt við landið og tímann. Höfundur-
inn, Björn Erlingsson, blandar sam-
an rúmlega þrjátíu ljóðum og um
tuttugu svarthvítum ljósmyndum, og
spinnur frásagnarkenndan bálk þar
sem brugðið er upp myndum af
gömlum bændum og dýrum, búskap-
arháttum og veðurfari, eins og í ljóð-
inu Óþurrkur: „Svona þungbúinn
himinn varð daglegt brauð/ sem
hafragrautur í potti/ enda boðaði
veðurstofan/ nýja lægð í hvert mál.“
Þau skil tveggja heima sem titill-
inn vísar til, eru á milli okkar sam-
tímafólksins og afa og ömmu í sveit-
inni en þau eru fulltrúar heims sem
er nánast horfínn. Skáldið er að lýsa
þessum heimi og tregar endalok
hans.
Ljóðin tengjast og mynda bálk
með upphaf og endi. Fyrst er lagt af
stað með ímyndunaraflinu í ferð inn
til landsins, með viðkomu í heimi
gömlu bændanna og sumrum í sveit-
inni. Ferðinni lýkur síðan í bókarlok
með sumri sem var öðruvísi en hin
fyrri; dauðinn hefur rofið tengsl ljóð-
mælandans við sveitina og skilið
hann eftir með spurningar sem hann
leggur fyrir lesandann.
Flest eru kvæðin frásagnarleg og
skreytt með stöku myndum, oft nátt-
úrutengdum og vel gerðum, eins og
lýsingin á fljótinu: „Sem flækjulaus
tvinni/ rann tærleikinn heim til
byggða.“ í ljóði um sveitasímann er
hann sagður nytsamlegt undratæki,
ekkert kjaftatól, nema þegar hann
var misnotaður af símalandi kjafta-
kerlingum að sunnan, sem...
„spunnu þá oftast/ eintómar óláns-
flækjur á prjóna sína/ Meðan gamla
sveitakonan/ fítjaði til gagns fyrir
komandi vetur.“ í sumum ljóðanna
vill hinsvegar brenna við að brugðið
sé upp mótaðri mynd i fyrri hluta
kvæðis en síðan dreginn úr henni
máttur með spurningu; eins og
skáldið treysti ekki lesandanum til
að botna ljóðið sjálfur. Þá eru sum
ljóðin nokkuð hátíðleg.
Bestu ljóð bókarinnar eru þau þar
sem brugðið er upp hnitmiðuðum
myndum úr sveitinni og ekki komið
með útleggingar á þeim, eins og í
ljóðinu Kólnandi veður, þar sem lýst
er komu haustsins, og í Svört fót:
{herbergi gömlu hjónanna
héngu svört fot á snaga
og höfðu tæpast verið notuð
hin síðari ár.
Því köngulæmar höfðu spunnið
vef milli sauma
enda löngu hættar
að búastvið suðurferð.
Við opinn gluggann suðaði húsfluga
og könguló trítlaði
á óhefluðum gólffjölum
sem festust í þvældir sokkar.
Höfundurinn tók einnig ljósmynd-
irnar og sumar þeirra eru samsettar,
en engu síður einfaldar og vel í stfl
við ljóðaheiminn sem er svo þrung-
inn af eftirsjá. Þetta eru myndir úr
sveitinni, af landslagi, húsum, skepn-
um og umhverfi fólksins sem einnig
glittir í. Gömul kona sker brauð,
önnur prjónar, sú þriðja stendur í
dyragætt og gáir til veðurs. Mynd-
irnar undirbyggja enn fremar
stemmningu ljóðanna, í þeim er viss
tregi, og einlægni, án þess að það sé
nokkuð sérstakt við það hvernig þær
eru teknar.
Allur frágangur á bókinni er til
fyrirmyndar, hún er innbundin og
einfaldlega smekkleg. Skáldið hefur
hér sett saman snotra bók og ein-
læga um aldrað sveitafólk og heim
sem er að hverfa sýnum.
Einar Falur Ingólfsson
ERLE]\DAR
BÆKUR
Spennusaga
„THE BIG BAD CITY“
eftir Ed McBain. Hodder &
Stoughton 1999. 271 síða.
ED MCBAIN er meistari amer-
ísku löggusögunnar. Hann hefur í
nokkra áratugi sent frá sér löggu-
sögur sem gerast í kringum 87.
hverfið í borginni Isola sem líkist
engri borg meira en New York og
segir frá rannsóknarlögreglumann-
inum Steve Carella og félögum og
morðrannsóknum þeiira. McBain
er höfundarnafn Evans Hunters og
nýtur hann mikillar virðingar þeiiTa
sem lesa og fást við löggubók-
menntir. Sjöwall og Walhöö munu
hafa þýtt hann áður en þau lögðu
sjálf út í löggusagnagerð og hann er
t.d. eini Bandaríkjamaðurinn sem
hlotið hefur helstu viðurkenningu
félags breskra glæpasagnahöfunda.
Sagt er að bækur hans hafi selst í
yfir hundrað milljón eintökum.
Þefur af illsku
Það telst nokkur viðburður þegar
kemur ný saga frá McBain um 87.
hverfið en á þessu ári kom út í vasa-
broti hjá forlaginu Hodder &
Stoughton sagan „The Big Bad
City“ um þá Carella og kompaní.
Hún svíkur engan, hvorki þá sem
þekkja vel til McBains né hina sem
vilja kynnast honum í fyrsta skipti.
Hún er dæmigerð fyrir höfund sinn
og bókaröðina með sínum ljúfsára
andblæ, skemmtilega lögguhúmor,
forvitnilegu persónum og spennandi
morðrannsókn. Ed McBain skrifar
stórborgarsögur sem eru engum
öðrum líkar.
Og hann veit hvar hann stendur í
krimmahópnum. Á einum stað
skrifar hann í „The Big Bad City“:
„Svo, ef þú hefur komið hingað og
hugsað með þér, vá, það verður
framið lítið, sætt morð á herragarð-
inum og einhver bláhærð roskin
dama mun leysa það í frístundum
sínum þegar hún er ekki að sinna
rósabeðinu, þá hefurðu farið villur
vegar. I þessari borg verður þú að
hafa athyglisgáfuna í lagi. I þessari
borg gerðust hlutii-nir allan sólar-
hringinn úti um hvippinn og hvapp-
inn og þú þarft ekki að vera spæjari
til þess að finna þefinn af illsku í
vindinum."
í upphafi „The Big Bad City“
finnst lík af ungri konu er í ljós
kemur að hefur farið í eina af þess-
um vinsælu brjóstastækkunum. Það
þykir ekki skrítið á stöðinni í 87.
hverfi fyrr en í Ijós kemur einnig að
hún var nunna. Enn furðulegra er
að hún þurfti af einhverjum ástæð-
um á miklum peningum að halda
skömmu fyrir lát sitt. Á sama tíma
er Smákökustrákurinn á ferli að
brjótast inn í íbúðir hjá fólki og
veldur miklum ósköpum fyrir
klaufaskap. Og síðast en ekki síst er
morðingi föður Steves Carrellas
laus og hyggst losna við soninn líka
úr þessu lífi.
Önnur ímynd
Svona hlutir eru alltaf að gerast í
borginni og úti um hvippinn og
hvappinn. Ed McBain skrifar stór-
borgarsögur sem eru einstakar eins
og áður sagði en hann skrifar einnig
löggusögur sem fáum er við að
jafna. Við þekkjum of vel löggu-
þættina úr ameríska sjónvarpinu
þar sem glæsilegir leikarai- jafna
um óþokkana rétt fyrir auglýsingar
með glæsidúkku upp á arminn og
eru varla mennskir. List McBains
felst m.a. í því að spyma á móti
þeirri ímynd og svipta hetjuljóman-
um af ameríska löggustarfinu eins
og því er lýst í sjónvarpi og bíó-
myndum. Hans löggur eru ósköp
venjulegir, dauðlegir menn sem
ganga til vinnu sinnar eins og hverj-
ir aðrir fjölskyldumenn, fráskildir
menn, fjörugir, fyndnir eða einmana
og leiðinlegir, heimskir eða greind-
ir, kynþáttahatarar, brandarakallar.
Lýsing McBains á löggustarfinu
er einnig mjög áhugaverð. Ef hleypt
er af skoti er það sennilegast fyrir
misskilning. Mest er þetta labb frá
einu vitni til annars, fram og til
baka, þar til tekst að púsla saman
heildarmyndinni, þar til kemur
ósamræmi í frásögnina, þar til lítið
og ómerkilegt smáatriði vekur aðrar
og fleiri og merkari spumingar.
McBain kann tökin á þessu. Bet-
ur en nokkur annar.
Arnaldur Indriðason
Skráðu húsnæðið þitt hjá Leigulistanum þér að kostnaðarlausu. Með
aðeins einu símtali er húsnæðið þitt komið á skrá hjá okkur og þar með
ert þú komin(n) í samband við fjölda leigjenda. Skráðu íbúðina núna
áður en hún losnar og komdu (veg fyrir að hún standi auð og arðlaus.
Skráning í síma 511-1600
WIGULISTINN
LEIGUMIÐLUN
Skipholti 50B, • 105 Reykjavík
--------------
Leiklist frá
Finnlandi í
Norræna
húsinu
í SUMARDAGSKRÁ Norræna
hússins er boðið upp á norræna
tónlist, leiklist og bókmenntir. Á
morgun, fimmtudag, kl. 20 er röðin
komin að leiklist frá Finnlandi. Þá
mun Teatteri Kehá III (Hringveg-
ur 3) sýna tjáningarríkan söngleik
fyrir eitt kvenhlutverk og tvo und-
irleikara, Ástarsöng aldarinnar,
sem er gerður eftir þekktu verki
Martu Tikkanen, Ástarsögu aldar-
innar. Leik- og söngkonan Anne
Nielsen flytur ásamt Kanerva Pa-
sanen (syngur sem barn), Jiri
Kuronen (píanó) og Juha Alanne
(bassa). Tónlist, leikstjóm og
dramatúrgíu annast Toni Edel-
mann. Liisa Ryömá og Eila
Pennanen snem texta Mártu
Tikkanen á sænsku.
Teatteri Kehá III er finnskur at-
vinnuleikhópur sem undanfarin tólf
ár hefur sýnt fjölmörg ný verk
jafnt fyrir börn sem fullorðna.
Leikhópurinn hefur fengið styrk til
ferðarinnar frá Norræna menning-
arsjóðnum.
Sýningin er á sænsku.