Morgunblaðið - 24.09.1999, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Málsókn bandaríska
dómsmálaráðuneytisins
Tóbaksfyrir-
tækin ætla
ekki að semja
BANDARÍSK tóbaksfyrirtæki
segjast ætla að verjast málsókn
bandaríska dómsmálaráðuneytisins,
sem stefndi þeim í fyrradag með
það að markmiði að ná til baka
milljörðum dala sem sjúkdómar
tengdir reykingum hafa kostað
bandaríska ríkissjóðinn.
Seth Moscowitz, talsmaður tó-
baksfyrirtækisins RJ Reynolds,
sagði í samtali við BBC að tóbaks-
fyrirtækin hygðust „verja sig kröft-
uglega fyrir rétti“. „Við teljum að
það sé enginn grundvöllur fyrir
máisókn alríkisstjórnarinnar gegn
tóbaksiðnaðinum. Við ætlum ekki
að semja í þessu máli.“
Tóbaksfyrirtækin sömdu í fyrra
við bandarísku ríkin um að greiða
þeim rúmlega 200 milljarða dala,
andvirði 14.400 milljarða króna, á
25 árum vegna kostnaðar þeirra af
sjúkdómum sem tengjast reyking-
um.
Greg Little, einn af lögfræðing-
um Philip Morris, stærsta tóbaks-
fyrirtækis Bandaríkjanna, sagði að
stefna dómsmálaráðuneytisins
snerist eingöngu um stjómmál og
væri engum til framdráttar. „Pessi
óskammfeilna pólitíska málsókn er
hámark hræsninnar.“
Valda 400.000 dauðsföllum á ári
I stefnu dómsmálaráðuneytisins
eru tóbaksfyrirtækin sökuð um að
hafa lagst á eitt um að blekkja al-
menning frá sjötta áratugnum. Þau
eru sögð hafa leynt upplýsingum
sem sýndu að nikótín er vanabind-
andi og reykingar valda sjúkdóm-
um, fjármagnað hlutdrægar rann-
sóknir og staðið í vegi fyrir þróun
hættuminni vindlinga.
„Sígarettufyrirtækin gerðu sér
grein fyrir því - að minnsta kosti frá
1953 - að sannleikurinn gat gengið af
starfsemi þeirra dauðri,“ sagði Janet
Reno, dómsmálaráðherra Bandaríkj-
anna. Hún bætti við að bandaríska
ríkið hefði eytt rúmlega 20 milljörð-
um dala, andvirði 1.500 milljarða
króna, á ári í heilbrigðisþjónustuna
vegna sjúkdóma sem tengjast reyk-
ingum. Þessir sjúkdómar yllu
400.000 dauðsföllum á ári.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti
kvaðst styðja stefnuna heilshugar.
Reuters.
Reuters
Ungur Austur-Tímorbúi hylur vit sín við brunn þann sem í fannst rotnandi lík sjálfstæðissinna í gær.
Lík átta sjálfstæðissinna fínnast illa útleikin á A-Tímor
Indónesar gera skot-
árás á friðargæsluliða
Dili, Jakarta, Reuters, AP, AFP.
EINN yfírmanna friðargæsluliðs
Sameinuðu þjóðanna á Austur-
Tímor sakaði í gær hersveitir
Indónesa á eyjunni um að hefja
skothríð nærri friðargæsluliðum
sem voru við störf í Dili, höfuðstað
A-Tímor. Hefur atvikið orðið til
þess að áhyggjur manna af vaxandi
ofbeldisverkum hafa aukist og hefur
yfirmaður gæsluliðsins brugðist
harðlega við. Greina fregnir frá því
að vígahópar andstæðinga sjálf-
stæðis muni hefja sókn gegn friðar-
gæsluliðum á næstu dögum.
Talsmenn Indónesíuhers sögðu
hins vegar að erlendar hersveitir
hefðu hafíð skothríðina í þann mund
er indónesískir hermenn hefðu ver-
ið að safna saman skotfærum í
vörugeymslu. Sögðu þeir að atvikið
byggðist á misskilningi. Talsmenn
gæsluliðsins vísuðu þessu þó á bug
og sögðu að Indónesar væru að
reyna í þeim þolrifin.
Peter Cosgrove, hershöfðingi og
yfirmaður friðargæsluliðsins, var
harðorður í gær og sagði við frétta-
menn að hersveitir myndu beita
„banvænu valdi“ ef vígahópar svo
mikið sem beina að þeim skotfær-
um. Sagði hann ennfremur að slíkra
aðgerða væri e.t.v. ekki lengi að
bíða. Sagðist Cosgrove hafa áhyggj-
ur af fyrirætlunum liðsmanna víga-
hópa er halda sig á Vestur-Tímor en
að sínir menn hefðu ekki umboð til
aðgerða þar.
Vígahópar sögðu í gær að þeir
væru reiðubúnir að hefja stríð við
friðargæsluliðið, þar sem þeir söfn-
uðust hundruðum saman í útjaðri
Dili. Aðrir hópar hafa neitað þvi að
þeir hyggist hefja stríð við gæslulið-
ið og sagði Basilio Araujo, leiðtogi
eins hópsins, að sínum mönnum
væri meira umhugað að afla fjöl-
skyldum sínum fæðis og klæðis en
að ráðast á erlendar hersveitir.
Talið er að fleiri en 50.000 vígamenn
hafi haldið yfir landamærin til Vest-
ur-Tímor síðan gæsluliðið hóf inn-
reið sína til A-Tímor.
Hengdir á króka
og skornir á háls
Síðdegis í fyrradag fundust rotn-
uð lík í brunni nærri heimili eins
leiðtoga sjálfstæðishreyfingarinnar
á A-Tímor og er talið að fleiri lík
kunni að finnast á svæðinu. Bera
íbúar á svæðinu því vitni að fómar-
lömb vígahópanna hafi verið hengd
upp á króka og skorin á háls áður
en líkum þeirra var varpað í
brunna. Friðargæsluliðar hafa sagt
að alls hafi átta lík fundist það sem
af er og að indónesísku lögreglunni
hafi verið tilkynnt um málið.
Indónesíustjórn hefur hins vegar
fullyrt að aðeins um eitt hundrað
manns hafi týnt lífí í vargöldinni er
geisaði í kjölfar atkvæðagreiðslunn-
ar.
Indónesíustjórn aflétti í gær
herlögum sem sett voru á A-Tímor
í kjölfar atkvæðagreiðslunnar ör-
lagaríku þar sem kosið var um
sjálfstæði héraðsins. Lýstu stjórn-
arliðar því yfir að þar með yrði allt
vald komið í hendur friðargæslu-
liða á A-Tímor og að stjórnin
myndi lýsa því formlega yfir á allra
næstu dögum. Var gripið til stefnu-
breytingarinnar vegna betra
ástands í Dili, að sögn talsmanna
Indónesíustjórnar.
Indónesar hafa sakað Astrala,
sem fai-a fyrir friðargæsluliði SÞ á
A-Tímor, um að færa út kvíarnar
með því að senda sveitir sínar tO
eyjunnar og að stofna tvíhliða
tengslum í-íkjanna í hættu með því
að hlutast tO um innanríkismál.
John McCarthy, sendiherra Astrala
í Indónesíu, sagði hins vegar í gær
að Astralía hefði ekkert misjafnt í
hyggju og að forysta þeirra í friðai’-
gæslusveitunum væri aðeins rök-
rétt í ljósi nálægðarinnar.
Misstu fjarskiptasam-
bandið við Mars-farið
Pinochet í
læknisskoðun
AUGUSTO Pinochet, fyrrver-
andi einræðisherra í Chile, fór í
gær í læknisskoðun á sjúkrahús,
væntanlega í síðasta sinn áður
en réttarhöld hefjast í London í
næstu viku um hvort hann verði
framseldur til Spánar.
Pinochet, sem er 83 ára gam-
all, hefur nokkrum sinnum farið
í læknisskoðun á síðustu mánuð-
um, en hann er sagður þjást af
margvíslegum kvillum, þar á
meðal hjartasjúkdómum, vanda-
málum í blöðruhálskirtli og
þunglyndi.
Stuðningsmenn Pinochets
hafa lýst yfir áhyggjum af því að
hann muni ekki þola álagið
vegna réttarhaldanna í Bret-
landi og hugsanlega síðar á
Spáni.
Washington. Reuters, AP.
VÍSINDAMENN Geimrannsókna-
stofnunar Bandaríkjanna, NASA,
misstu í gær fjarskiptasambandið við
rannsóknargeimfarið Mars Climate
Orbiter þegar það átti að fara á spor-
braut umhverfis Mars og óttast var
að eitthvað hefði farið úrskeiðis.
Embættismenn NASA, sem
fylgjast með geimfarinu, sögðu að
fjarskiptasambandið hefði rofnað
þegar geimfarið hefði farið á bak
við reikistjörnuna klukkan 9.30 að
íslenskum tíma í gærmorgun.
Vísindamenn á rannsóknarstofu
NASA í Pasadena í Kalifomíu sögð-
ust vona að geimfarið hefði komist á
sporbraut um Mars og að hægt yrði
að finna það.
Geimfarið er ómannað og á að
rannsaka veðurfar og lofthjúp
Mars. John B. McNamee, sem
stjómar rannsókninni, sagði í viðtali
við CiW-sjónvarpið að geimfarið
kynni að hafa farið á aðra sporbraut
um reikistjömuna en vísindamenn
NASA hefðu spáð. Þeir væra nú að
reyna að flnna braut farsins.
McNamee sagði að vitað væri að
gangsetning aðalvélarinnar, sem
átti að hægja á geimfarinu þegar
það fór inn á braut um Mars, hefði
hafist með eðlilegum hætti. „Við
vitum að gangsetningin hófst á
réttum tíma. Við gátum fylgst með
því í fimm mínútur áður en geim-
farið fór á bak við plánetuna, en
Reuters
Tölvumynd af rannsóknargeim-
farinu Mars Climate Orbiter.
síðan hefur ekkert samband verið
við það.“
Tveggja ára rannsókn
á veðurfarinu
Geimfarinu var skotið á loft í des-
ember síðastliðnum og rannsóknin á
Mars á að standa í tvö ár. Geimfarið
á að senda ýtarlegar upplýsingar
um hitastig, ryk, vatnsgufu og ský í
lofthjúpi Mars. NASA vonast til
þess að geta aílað upplýsinga um
loftslagið á reikistjömunni, allai’
árstíðir hennar og vísbendinga um
veðurfai-ið í fortíð og framtíð.
Geimfaiið og lendingarfarið Mars
Polar Lander, sem á að koma að
Mars 3. desember, era búin tækjum
sem vonast er til að geti aflað upp-
lýsinga um hvað varð um vatnið sem
talið er að hafi eitt sinn myndað ár
eða vötn á reikistjömunni. Markmið-
ið með þeirri rannsókn er að svara
þeirri spurningu hvort líf kunni ein-
hvem tíma að hafa þrifist á Mars.