Morgunblaðið - 12.10.1999, Blaðsíða 56

56 ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 1999
HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ
Landsmótin í nafla-
skoðun á ársþingi
LANDSAMBAND hestamannafé-
laga hefur í áranna rás staðið fyrir
þrettán landsmótum sem hvert um
sig hefur verið stórkostleg veisla
þar sem rjóminn af þvi besta úr
hrossastofni landsmanna hefur
kömið fram. Þar fyrir utan hafa
landsmótin verið fjölskrúðugur
mannlífsvettvangur þar sem hesta-
menn hafa átt gleðistundir saman.
Á áttunda og níunda áratugnum
hófst mikil samkeppni milli ein-
stakra landshuta og mótssvæða um
að fá að halda landsmótin sem
leiddi af sér hatrammar deilur inn-
an samtakanna og er þess
skemmst að minnast þegar
eyfirsku hestamannafélögin sögðu
sig tímabundið úr samtökunum.
Töldu félögin að Skagfirðingar
hefðu gengið illilega á bak orða
sinna eftir að hafa gefið út viljayf-
irlýsingu á Varmahlíðarfundinum
/2;.æga 1979 sem túlkuð var á þann
veg að Skagfirðingar styddu að
Eyfirðingar fengju að halda lands-
mót á Melgerðismelum 1990
gegn því að Eyfírðingar
sættust á að landsmót 1982
yrði á Vindheimamelum í
Skagafirði. Einnig kom síðar
upp samkeppni milli tveggja
mótsstaða á Suðurlandi,
Gaddstaðaflata í Rangár-
vallasýslu og Víðivalla í
Reykjavík. í dag er staðan sú
gtð enn er sóst eftir að halda
landsmót þótt með hálfum
kunni að vera. Þrátt fyrir
ágæta aðsókn hingað til að
þessum mótum er fjárhags-
grundvöllur þeirra mjög
tæpur þar sem lítið má út af
bera. Fram að þessu hefur
verið unnið mikið sjálfboða-
starf við undirbúning og
framkvæmd mótanna og á
því hefur fjárhagsafkoman
meðal annars byggst. Eftir
því sem næst verður komist
hafa landsmót aldrei komið
út í tapi en ljóst er að stór
hluti innkomunnar á hverju
móti hefur farið í uppbygg-
Bigu á svæðunum. Með
hverju móti hafa kröfur til
þeirrar aðstöðu sem mót-
svæðin þurfa að bjóða upp á
aukist og reynslan sýnt að
alltaf þurfi að leggja mikla
fjármuni í uppbyggingu ým-
iskonar.
Eins og vítamínsprauta
í dag eru fjórir mótsstaðir
sem þykja hæfir til lands-
mótshalds. í Skagfirði eru það
Vindheimamelar, Eyjafirði Mel-
gerðismelar, Rangárvallasýslu
Gaddstaðaflatir og í Reykjavík
Víðivellir. Á þremur fyrrnefndu
stöðunum hafa nú þegar verið
Vikldin landsmót en fyrsta mótið
verður haldið í Reykjavík á næsta
ári sem kunnugt er. Ailtaf hafa
héyrst skoðanir um að velja eigi
einn eða tvo landsmótsstaði fyrir
framtíðina en á móti verið sagt að
nauðsynlegt sé að dreifa mótunum
meira því landsmótshald sé mikil
vítamínssprauta fyrir þau byggðar-
lög sem mótin eru haldin í og
tryggi mikla uppbyggingu á móts-
svæðunUm. Fram til þessa hafa
landsmótin verið haldin fjórða
hvert ár en því verið breytt og nú í
íyrsta sinn líða tvö ár milli móta.
Þetta fyrirkomulag gerir það að
verkum að bráttan um mótin
hjaðnar allnokkuð og allt virðist
benda til þess að í framtíðinni verði
landsmótsstaðirnir áfram fjórir. Þá
verði fyrirkomulagið þannig eins
og verið hefur að mótin eru haldin
Landsmót hestamannafélaga hefur í sögu landssamtaka hesta-
manna verið hápunktur og þungamiðja hestamennskunnar allt
frá því fyrsta mótið var haldið, 1950, til þessa dags. Hatrammar
deilur hafa skapast kringum mótin, þau valdið tímabundnum
klofningi og síðari ár verið sá viðburður í íslensku þjóðlífí sem
dregur að flesta útlendinga til landsins. I samræðum við fjölda
hestamanna komst Valdimar Kristinsson að því að þrátt fyrir
er rekstrarumhverfí mótanna í uppnámi og allir sammála
um að endurskoðunar er þörf.
þetta
til skiptis á Norður- og Suðurlandi.
Á Norðurlandi muni mótin skiptast
á milli Skagafjarðar og Eyjafjarðar
og á Suðuriandi á milli Reykjavík-
ur og.Gaddstaðaflata. En það eru
ýmsar hugmyndir á lofti varðandi
landsmótin og nú munu til dæmis
komnar í gang viðræður milli
áhættu sem tekin væri hverju
sinni. Margir utanaðkomandi aðil-
ar högnuðust verulega á mótunum
án þess að taka verulega áhættu og
spurning væri hvort þessir aðilar
ættu að koma að rekstri mótanna
með einhverjum hætti. Stofnað
hefur verið einkahlutafélag um
stjórnar L.H. og Skagfirðinga um
með hvaða hætti skuli staðið að
rekstri landsmótsins árið 2002 sem
halda á að Vindheimamelum. Það
er kannski of djúpt í árinni tekið að
segja að beygur sé í Skagfirðingum
varðandi rekstrargrundvöll móts-
ins en Ijóst er að þeir ætla sér að
skoða vel hvaða möguleikar eru í
boði varðandi rekstrarform.
Hinn faldi hagnaður
Innan stjórnar L.H. eru þær
skoðanir ríkjandi að fara þurfi
gaumgæfilega ofan í kjölinn á
rekstrarumhverfi landsmótanna í
sinni víðustu mynd eða eins og einn
stjórnamanna orðaði það að finna
þyrfti hinn falda hagnað mótanna.
Landsmótin veltu miklum fjármun-
um, beint og óbeint, og væri það
deginum ljósara að þeir aðilar sem
stofnuðu til mótanna og ættu þau í
raun, hestamannafélögin og Land-
sambandið bæru allt of lítið úr být-
um miðað við þá fjárhagslegu
virtust sammála um að ekki væri
glóra í öðru en að reyna það þegar
það var samþykkt á ársþingi L.H.
á sínum tíma. Spurningin snýst
meðal annars mikið um það hvort
sá fjöldi útlendinga sem hefur skO-
að sér á landsmótin fjórða hvert ár
muni skila sér annað hvert ár eða
Hátíðleiki og spenna lands-
mótanna hefur gert þau að
stórkostlegum viðburði í
áranna rás. Svo mun verða
áfram svo fremi sem tekst
að koma rekstri mótanna í
viðunandi farveg.
rekstur landsmótsins á næsta ári
og er víst að margir muni fylgjast
með af miklum áhuga hvernig
tekst til með það form. Ljóst má
heita að Skagfirsku hestamannafé-
lögin ætli ekki að standa ein að
rekstri landsmótsins 2002 og þykja
hugmyndir um stofnun einhverss-
konar félagsskapar um reksturinn
áhugaverðar.
Þá hafa stjórnarmenn LH. bent
á að nú þegar mótin væru haldin
annað hvert ár þyrfti að huga sér-
staklega að samkeppni við mótin.
Að sjálfsögðu er rennt blint í sjóinn
með það hvort til hagsbóta sé að
halda mótin annað hvert ár en allir
Morgunblaðið/Valdimar Kristinsson
hvort þeir dreifi sér jafnt á tvö mót
eða eitthvað þar á milli. I ljósi
þessara breytinga og af ýmsum
öðrum sökum telja stjórnamenn
L.H. að líta þurfi á bæði Norður-
landamótin og sömuleiðis heims-
meistaramótin sem ákveðnari sam-
keppnisaðila en áður. Með aukinni
samkeppni aukist þörfin fyrir
sterkri og markvissri markaðs-
setningu landsmótanna og eins og
ástandið sé í dag séu engir fjár-
munir fyrir hendi til að leggja í
þann þátt. Di’aumastaðan hvað út-
lendingana varðar er sú að sami
fjöldi skili sér á mótin annað hvert
ár og kom þegar mótin voru haldin
fjórða hvert ár. Mönnum þykir lík-
legast að svo verði ekki nema með
góðri markaðssetningu.
Sofið í húsi með sæng
og kodda
Tímarnir breytast og mennirnir
með og landsmótin líka. Á þeim
fjörutíu árum sem landsmótin hafa
verið haldin hafa þau að sjálfsögðu
dregið mjög dám af þeim lífsgæð-
um og kröfum sem gerðar eru í
þjóðfélaginu hverju sinni.. Allir
þættir í mótahaldinu hafa þróast í
áranna rás og má þar nefna tjald-
búðalífið og ferðamátann á mótin.
Stöðugt stærri hluti mótsgesta
gerir sér tjaldgistingu á tjaldsvæð-
um mótssvæðanna ekki lengur að
góðu og kýs að gista í húsum, sofa í
rúmum með sæng og kodda. Þeim
fer stöðugt fækkandi Islendingun-
um sem koma ríðandi á landsmótin
en nokkur fjöldi útlendinga kemur
ríðandi á mótin eða fer ríðandi frá
mótsstað í skipulagðar hestaferðir
að loknu móti. Þegar vegnir eru og
metnir kostir einstakra mótsstaða
sþilar nálægð og magn gistrýmis
stöðugt stærri rullu.
Nýtingá
fjárfestingum
Þá virðast menn oi’ðið hugsa
meira um staðsetningu mótssvæða
með tiHliti til heildarhýtingar
þein-a ínannvirkja yfir árið
sem byggð eru. Það þykir
ekki góð fjárfesting í dag að
leggja fjármuni í mannvirki
sem eru notuð í örfá skipti ár
hvert. Gott dæmi um þennan
þankagang er sú staðreynd
að samstarf hestamannafé-
laga á Vesturlandi um Kald-
ármela þar sem haldin hafa
verið mörg góð hestamót
stærri sem smærri, virðist í
uppnámi. Nýting á mann-
virkjum á Kaldármelum ár
hvert eru kannski tvö, mesta
lagi þrjú mót á ári. Annað
dæmi sem mætti nefna er sú
hugmynd sem kviknaði í
sumar í Skagafirði um að
færa landsmótið frá Vind-
heimamelum til Hóla í
Hjaltadal. Á Hólum er rek-
inn reiðskóli lungann úr ár-
inu auk fjölbreyttra reiðnám-
skeiða og tamningastarfsemi.
Þar hefur myndast byggða-
kjarni sem gerði það að verk-
um að nýting á þeim mann-
virkjum sem gerð væru til
mótahalds myndu nýtast
mun betur en það sem byggt
væri upp á Vindheimamel-
um. Þá er húsakostur og öll
aðstaða önnur og betri á Hól-
um en á Vindheimamelum.
Til dæmis má nefna að stóð-
hestahúsið á Vindheimamel-
um er löngu orðið úrelt og
engar líkur á að nokkur stóð-
hestur verði settur þar inn á
næsta landsmóti. Vel er skilj-
anlegt að Skagfirðingar séu tregir
til að leggja í mikinn kostnað við að
endurbyggja stóðhestahúsið vit-
andi að nýtingin á því verði afar lít-
il. Framámaður í Skagafirði sagð-
ist ekki telja að framkvæmt yrði til
framtíðar á Vindheimamelum fyrir
landsmótið 2003.
Góð hugmynd í salt
Var þessi hugmynd reifuð við
stjórn L.H. en því svarað til að
þegar stjórnin ákvað að taka til-
boði Skagfirðinga um landsmóts-
hald 2002 hafi aðeins verið talað
um Vindheimamela. Ef Skagfirð-
ingar hinsvegar vildu ekki halda
mótið þar væri málið opið á nýjan-
leik og öllum frjálst að gera tilboð í
mótið. Með öðrum orðum, að Skag-
firðingar gætu ekki gengið að þvi
vísu að þeir fengju mótinu úthlutað
öðru sinni og þá til Hóla. Sumir
hverjir líta málið öðrum augum.
Þeir telja að ef Skagfirðingar skil-
uðu mótinu færi mótið sjálfkrafa á