Morgunblaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Lagafrumvarp átta þingmanna þingflokks Samfylkingar
Vilja nema á brott bráðabirgða-
ákvæði um umhverfismat
ÁTTA þingmenn þingflokks Sam-
fylkingarinnar lögðu í gær fram
frumvarp til laga um breytingu á
lögum um mat á umhverfisáhrifum.
Er um að ræða breytingu á ákvæði
til bráðabirgða nr. 2 í lögunum, þar
sem kveðið er á um að fram-
kvæmdir, samkvæmt leyfum sem
gefin voru út fyrir 1. maí 1994,
skuli ekki háðar mati á umhverfis-
áhrifum samkvæmt lögum nr. 63
frá 1993.
I greinargerð með frumvarpinu
kemur fram að það er flutt í fram-
haldi af svörum iðnaðarráðherra
við fyrirspurn Sighvats Björgvins-
sonar um virkjunarleyfi og um-
hverfismat. í svari ráðherra hafi
komið fram að þónokkur fjöldi
virkjunarheimilda er í lögum, sér-
staklega lögum um raforkuver, nr.
60 frá 1981, sem taldar eru undan-
þegnar ákvæðum laga um mat á
umhverfisáhrifum þótt fram-
kvæmdir séu ekki hafnar. Nái þess-
ar lagaheimildir til ársins 1947, en
á árunum 1947-56 hafi Alþingi sett
fjórum sinnum lög um ný orkuver
Rafmagnsveitna ríkisins. Þessi lög
eru enn í gildi og þar er að fínna
ónýttar heimildir en um er að ræða
litlar virkjanir, að því er segir í
greinargerðinni. Þar segir einnig
að hitt sé alvarlegra, að í lögum um
raforkuver sé að finna virkjunar-
heimildir stórra raforkuvera eða
heimildir til verulegra stækkana á
eldri raforkuverum sem stjómvöld
telja undanþegin mati á umhverfis-
áhrifum um ókominn tíma.
Össur Skarphéðinsson er fyrsti
flutningsmaður tillögunnar og hann
ALÞINGI
sagði löngu tímabært að nema um-
rætt ákvæði á brott. Rakti hann að
lög um umhverfismat hefðu verið
sett á sínum tíma í samræmi við
skuldbindingar Islands vegna
Evrópska efnahagssvæðisins. Sagði
hann að jafnframt því sem lögin
hefðu verið samþykkt hafi á síðustu
stundu verið ákveðið að hnýta við
lagafrumvarpið tillögu sem kom
fram í umhverfisnefnd þingsins um
að þær framkvæmdir sem fengið
hefðu leyfi fyrir tiltekna dagsetn-
ingu þyrfu ekki að hlíta þessu mati.
Afleiðingar þess væru að allmargar
heimildir væri að finna í núgildandi
lögum um raforkuver og virkjanir
sem heimiluðu mjög miklar fram-
kvæmdir á hálendinu án þess að
beina yrði þeim í farveg löggilts
umhverfismats.
Á við um átta virkjanir
„Mér þótti merkilegt að verða
þess áskynja að hér er um að ræða
a.m.k. átta stórar virkjanir eða
meðalstórar sem heimild er fyrir.
Eg tók eftir því að þeir sem áttu
mestan þátt í umræðunni af hálfu
stjórnarliða og okkar stjórnarand-
stæðinga gerðu sér ekki grein fyrir
þessu,“ sagði Össur.
Hann bætti því við að í kjölfar
umræðunnar um Fljótsdalsvirkjun
væri ófært að láta þessi lög liggja
óbreytt. Taka þyrfti af allan vafa
um að allar stórframkvæmdir þurfi
að fara í mat á umhverfisáhrifum,
hvað sem liði bráðabirgðaákvæðinu.
„Eg held að allir skynsamir menn
hljóti að komast að því að einungis
með þeim hætti getum við í heiðri
haft varúðarregluna sem allir
flokkar sem sæti eiga á Alþingi
hafa að minnsta kosti í orði lýst því
yfir að þeir fylgi,“ sagði Össur.
Kolbrún Halldórsdóttir, þing-
maður Vinstri hreyfingarinnar -
græns framboðs, lýsti yfir stuðn-
ingi við frumvarpið og sagðist
mundu taka það vel til skoðunar í
umhverfisnefnd þingsins þar sem
hún á sæti. „Hér er verið að grípa
til örþrifaráða til þess að, ég vil
segja, koma vitinu fyrir ríkisstjórn-
ina. Auðvitað er fullkomin ósvinna
sem hér hefur verið við lýði að
virkjanaheimildir sem eru jafnvel
áratuga gamlar skuli ekki eiga að
taka til endurskoðunar þegar við
búum nú við lög um mat á um-
hverfisáhrifum sem skylda okkur
til að setja í lögformlegt mat allar
framkvæmdir af því tagi sem hér
um ræðir,“ sagði Kolbrún.
Ráðherra samþykkur
meginhugsun frumvarpsins
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra sagði í ræðu sinni um frum-
varpið að ljóst væri að ef það yrði
samþykkt óbreytt þýddi það að
Fljótsdalsvirkjun færi í mat á um-
hverfisáhrifum. Alþingi hefði hins
vegar fjallað ítarlega um það mál
og þar hefði því verið hafnað á lýð-
ræðislegan hátt í atkvæðagreiðslu
og síðan hefði verið samþykkt að
halda áfram með framkvæmdina
með meiri þingmeirihluta en
stjórnarflokkarnir hefðu á bak við
sig.
„I þessu frumvarpi er farið fram
á að Alþingi breyti bráðabirgða-
ákvæðinu þannig að allar fram-
kvæmdir sem þar eru taldar upp
fari í mat á umhverfisáhrifum og
það verði engin undanþága. Ég er
sammála þeirri meginhugsun sem
kemur fram í greinargerðinni með
þessu frumvarpi, þ.e.a.s. að það
væri æskilegt að meta umhverfis-
áhrif framkvæmda á þeim tíma sem
framkvæmdin er að fara í gang,“
sagði Siv og skýrði það þannig að
ekki ætti að taka ákvörðun um
framkvæmdir og fara í þær löngu
seinna, jafnvel áratugum síðar. „Eg
vil undirstrika í því sambandi að
það væri æskilegt að hafa lögin
þannig að þau endurspegluðu líð-
andi stund,“ sagði hún ennfremur.
Siv sagðist vera sammála því
meginviðhorfi að það væri eðlilegt
að það væri einhvers konar sólar-
lagsákvæði í lögum um umhverfis-
mat, þannig að þessi leyfi fjöruðu
út. Taldi hún eðlilegt að slíkt kæmi
til skoðunar þegar fram kæmi nýtt
frumvarp um lög um umhverfismat
en það væri nú í vinnslu.
Til varnar
veðurhug-
tökum
SEX þingmenn Sjálfstæðisflokks
hafa lagt fram þingsályktunartillögu
um notkun íslenskra veðurhugtaka
hjá Veðurstofu íslands. Flutnings-
menn tillögunnar eru Kristján Páls-
son, Guðjón Guðmundsson, Guð-
mundm- Hallvarðsson, Sturla D.
Þorsteinsson, Einai- K. Guðfinnsson,
Arnbjörg Sveinsdóttir og Halldór
Blöndal.
í tillögunni felst að umhverfisráð-
herra feli Veðurstofu íslands að nota
íslensku hugtökin logn, hægur vind-
ur, andvari, kul, gola, stinningsgola,
kaldi, stinningskaldi, allhvass vindur,
hvassviðri, stormur, rok, ofsaveður
og fárviðri eins og við á í veðurlýsing-
um og veðurspám í ljósvaka- og
prentmiðlum samhliða metrum á
sekúndu þegar lýst er veðurhæð.
í greinargerð með tillögunni segir
að íslensk veðurhugtök eigi sér jafn-
langa sögu og landnámið og hafi að
stofni til lítið breyst í aldanna rás.
Veðurstofa íslands hafi tekið upp þá
nýbreytni að tala í veðurspám og veð-
urlýsingum í ljósvakamiðlum um
metra á sekúndu þegar veðurhæð er
lýst. Gömul íslensk orð á borð við
logn, hægan vind og andvara séu ekki
lengur notuð í fjölmiðlum af starfs-
mönnum þessarar opinberu stofnun-
ar. Skýringar á þeirri nýbreytni hafi
ekki verið sannfærandi, heldur óljós-
ar í meira lagi, enda ekkert sem
bendi til að nauðsynlegt sé að fella
þessi hugtök úr orðasafni Veðurstof-
unnar. Með þessari ákvörðun sé
málfar Islendinga þynnt út og íslensk
tunga gerð fátæklegri og málvitund
og málskilningur takmarkaðri. Ungt
fólk alist ekki lengur upp við þessa
orðnotkun og orðin verði svo aðeins
til í orðabókum, öllum gleymd og
grafin nema sérfræðingum.
Samstaða
við Alþingi
Þingmenn fóru ekki varhluta af
ófærðinni í gær, fremur en aðrir
landsmenn. Jóhanna Sigurðardótt-
ir alþingismaður festi bifreið sína í
snjónum á bílastæði Alþingis og
naut liðsinnis samflokksmanns síns
Lúðvíks Bergvinssonar, Sivjar
Friðleifsdóttur umhverfisráðherra,
Guðmundar Guðbergssonar þing-
varðar og tveggja tápmikilla
drengja við að losa bílinn úr
hremmingunum.
Verður ekki annað sagt en sam-
staðan hafi borið árangur í þessu
máli.
lillip
Morgunblaðið/Kristinn
Alþingi
Dagskrá
ÞINGFUNDUR hefst á Alþingi í
dag kl. 13:30 og eru eftirfarandi
mál á dagskrá:
1. Meðferðarstofnanir. Til heil-
brigðisráðh. Beiðni um skýrslu.
2. Fjárreiður rfkisins (laun, risna
o.fl.) lagafrumvarp. Frh. 1. um-
ræðu. (Atkvæðagreiðsla.)
3. Tollalög (aðaltollhafnir) laga-
frumvarp. Frh. 1. umræðu. (At-
kvæðagreiðsla.)
4. Mat á umhverfisáhrifum (und-
anþáguákvæði) lagafrumvarp. Frh.
1. umræðu. (Atkvæðagreiðsla.)
5. Notkun íslenskra veður-
hugtaka hjá Veðurstofu íslands.
Þingsályktunartillaga. Frh. fyrri
umræðu. (Atkvæðagreiðsla.)
6. Starfsheiti landslagshönnuða
(landslagsarkitektar), lagafrum-
varp. 2. umræða.
7. Höfundarlög (EES-reglur),
lagafrumvarp, 1. umræða.
8. Skylduskil til safna (heildar-
lög), lagafrumvarp, 1. umræða.
9. Grunnskólar (fulltrúar nem-
enda), lagafrumvarp, 1. umræða.
10. Lögleiðing ólympískra hnefa-
leika, lagafrumvarp, 1. umræða.
11. Persónuvernd og meðferð
persónuupplýsinga, lagafrumvarp,
frh. 1. umræðu.
12. Eftirlit með útlendingum,
lagafrumvarp, 1. umræða.
13. Bætt réttarstaða barna,
þingsályktunartill. Fyrri umræða.
14. Tekjustofnar í stað söfnunar-
kassa, þ.tillaga. Fyrri umræða.
Gaf Árnastofnun myndskreytt handrit að Snorra Eddu
Sýnir hugmyndir manna
um forna kappa og guði
Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
Örn Arnar, ræðismaður íslands í Minnesota, afhendir Vésteini Ólasyni,
forstöðumanni Stofnunar Árna Magnússonar, myndskreytt handrit að
Snorra Eddu að gjöf.
ÖRN Arnar, læknir og ræðismaður
Islands í Minnesota, hefur afhent
Stofnun Árna Magnússonar að gjöf
myndskreytt handrit Snorra Eddu.
Snorra Edda er til í allmörgum papp-
írshandritum frá því eftir siðbreyt-
ingu, auk hinna fornu skinnhandrita.
„Við erum afskaplega glöð yfir svona
gjöfum," sagði Vésteinn Ólason for-
stöðumaður, en handritið er eitt
þriggja frá því um 1700 með mynd-
skreytingum sem sýna hugmyndir
manna um foma kappa og guði.
„Þessar Snorra Eddu uppskriftir
og fleiri uppskriftir frá 17. og 18. öld
eru þáttur í merkilegri menningar-
hefð og þó hinn fomi texti Snorra
Eddu breytist ekki við svona handrit
eru þau vitnisburður um menningu
síns tíma og um það hvemig menn á
endurreisnar- og fommenntatíma
unnu með þessa gömlu hefð,“ sagði
Vésteinn. „Þar að auki era þama
Ijómandi skemmtilegar myndskreyt-
ingar og má kannski tala um ákveð-
inn skóla þarna fyrir austan. Jakob
Sigurðsson, sem skrifaði handritið og
teiknaði og litaði myndimar, hefur
lært af presti sem var í nágrenni við
hann og raunar kóperað hans myndir
með tilbrigðum. Svo er hitt sem við
metum afskaplega mikils, að maður
eins og Öm Amar, sem er staddur
þama vestra, skuli leggja mikið á sig
til að finna þennan grip, sem hann
óttaðist að myndi kannski glatast í
meðföram fólks sem skildi ekki ís-
lensku.“
Þetta handrit Snorra Eddu hefur
verið í eigu sömu fjölskyldunnar frá
því hún flutti til Vesturheims. Sagði
Vésteinn að þingeysk kona, sem flutti
með fimm böm vestur um haf, hefði
tekið það með sér.
„Það er hægt að rekja það að hand-
ritið er komið frá ættingjum hennar
og átti faðir hennai- það áður,“ sagði
hann. „Þau settust að á bæ, sem kall-
aður er Melstad í Manitoba, en sonur
hennar flutti til Norður-Dakota og
gerðist þar mjög efnaður bóndi.
Seinni liðir fluttu norður til Sask-
atchewan, þar sem Ken Melsted býr
en langamma hans fór með bókina
vestur.“
Sagði Vésteinn að eigendurnir
hefðu gert sér grein fyrir hvað þeir
vora með í höndunum, J)ví þau hefðu
komið handritinu til Arnastofnunar
fyrir nokkram árum, þar sem gert
var við það. „Það var svo Öm sem
samdi við hann og gaf okkur bókina,"
sagði hann. „Reyndar keypti hann
líka af honum Guðbrandsbiblíu sem
hann átti og er nú komin hingað.
Henni verður væntanlega ráðstafað á
góðan stað. Þetta er uppranaleg
prentun frá 1584 og er hún í fallegu
bandi frá 1625. Þetta er gott eintak
en lítillega þarf að gera við fremstu
síðumar. Þetta era mjög verðmætir
hlutir og gott að fá þá til landsins.“
Ný heimasíða
Um leið og Snorra Edda var afhent
opnaði Björn Bjarnason mennta-
málaráðherra nýja heimasíðu Stofn-
unar Áma Magnússonar á íslandi.
Þar er að finna margvíslegar upplýs-
ingar um stofnunina, starfsemi henn-
ar og rit. Að sögn Vésteins verður
fljótlega hægt að skoða tiltölulega
góðar myndir af handritum á vefnum.
Þegar era nokkur handrit komin á
vefinn eða um 1-2000 síður sem hægt
er að skoða og fá upplýsingar um.