Morgunblaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 2000 49^
UMRÆÐAN
Niðurskurður - stefnumótun
ráðherra í geðheilbrigðismálum
ENN á að ráðast á
garðinn þar sem hann
er lægstur þegar spara
þarf í sjúkrahúsrekstri
með því að skerða þjón-
ustu við geðsjúka og
aldraða. Varla var það
ætlun heilbrigðisráð-
herra með skipan
nefndar til að gera til-
lögur um stefnumótun í
geðheilbrigðismálum
fyrir þremur árum, eða
hvað?
Jafnræði geðsjúkra
og annarra sjúk-
linga
Nefndin gerði ítar-
legar tillögur, m.a. um geðdeildir
sjúkrahúsanna. Þar var bent á að
tryggja þyrfti jafnræði geðsjúkra og
annarra sjúklinga, sem nefndin taldi
nokkuð á skorta. Minnt var á að enn
væru ríkjandi fordómar í garð geð-
veikra, hlutfallslega minna fjármagni
væri ráðstafað til geðdeilda en ann-
arra deilda sjúkrahúsanna og að
fyrst væri horft til geð-
deildanna þegar rifa
ætti seglin í rekstri
sjúkrahúsanna. Bent
var á að nauðsynlegt
væri að gera bragarbót
á þessu og að fjárveit-
ingar til geðdeildanna
minnkuðu ekki frá því
sem var er skýrslan var
samin. Það væri þjóð-
hagslega hagkvæmt að
búa vel að geðsjúkum.
Annað viðhorf kemur
fram í viðtali við lækn-
ingaforstjóra Sjúkra-
húss Reykjavíkur í
Morgunblaðinu 11.
febrúar, en þar sagði
hann að geðdeildin hefði ekki sama
sess og sumar aðrar deildir spítalans.
Sérstakar geðdeildir verði
áfram við sjúkrahúsin
Nefndin taldi nauðsynlegt að sér-
stakar geðdeildir yrðu áfram við öll
stóru sjúkrahúsin. Þannig væri
tryggt að geðsjúkir ættu greiðan að-
Geðheilbrigðismál
Boðaður niðurskurður á
þjónustu við geðsjúka,
segir Tómas Helgason,
skýtur mjög skökku við
fögur fyrirheit ráð-
herra.
gang að ráðgjöf sérmenntaðs starfs-
fólks á ýmsum sviðum og séð yrði
fyrir nauðsynlegri samvinnu geð-
lækninga og annarra sérgreina
læknisfræðinnar. Auk þess er rétt að
minna á að með því að hafa geðdeild-
ir við sjúkrahúsin sem eru óháðar
hver annarri skapast nauðsynlegt
valfrelsi fyrir sjúklinga, aðstandend-
ur og starfsfólk. Þá var sagt í tillög-
unum að geðsjúkir mættu ekki við
frekari fækkun á sjúkrahúsrúmum
en orðin var á árinu 1998 og að
tryggja yrði þeim betri aðbúnað.
Meiri sérhæfðan mannafla en
ekki minni
Sérhæft starfsfólk er aðaluppi-
staða meðferðar geðsjúkra. Nauð-
synlegt er að auka sérhæfðan mann-
afla til að unnt sé að sinna
sjúklingum og aðstandendum þeirra
betur og uppíylla kröfur laga um
heilbrigðisþjónustu og réttindi sjúk-
linga. Það gefur augaleið að ekki er
unnt að spara 100 milljón krónur í
rekstri geðdeildanna nema með því
að fækka starfsliði. Upphæðin svarar
lauslega áætlað til þess að segja
þyrfti upp sex geðlæknum, álíka
mörgum sálfræðingum og félagsráð-
gjöfum, auk hjúkrunarfræðinga,
sjúkraliða og annars starfsfólks.
Þjónustan mundi skerðast stórkost-
lega í stað þess að talið var nauðsyn-
legt að auka hana.
Fjárveitingar til geðdeilda hafa
farið minnkandi
í ofannefndu viðtali við lækninga-
forstjóra Sjúkrahúss Reykjavíkur í
Tómas
Helgason
Morgunblaðinu kom fram að allt að
1,5 milljarður króna færi til geð-
deilda sjúkrahúsanna í Reykjavík.
En í viðtalinu kom ekki fram að þessi^.
upphæð er aðeins 8% af rekstrar*-
kostnaði sjúkrahúsanna. Til saman-
burðar má geta þess að 1961 var
rekstrarkostnaður Kleppsspítalans,
sem þá var eina sérhæfða geðdeildin
á landinu, 19% af rekstrarkostnaði
Ríkisspítalanna. Þetta hlutfall hefur
farið minnkandi síðan og var 1989
komið niður í 14%. Nú er rekstrar-
kostnaður geðdeildar Landspítalans
(KJeppsspítalinn þar með talinn)
kominn niður í 12% af rekstrarkostn-
aði Ríkisspítalanna.
Hlutur geðdeildar Sjúkrahúss
Reykjavíkur í rekstrarkostnaði þess ^
hefur einnig farið minnkandi.
Lokaorð
Boðaður niðurskurður á þjónustu
við geðsjúka skýtur mjög skökku við
fögur fyrirheit ráðherra og við mikil-
vægt átak landlæknis til að hvetja til
betri meðferðar þunglyndissjúk-
dóma og til vama gegn sjálfsvígum.
Að óreyndu verður að vona að ráð-
herra komi í veg fyrir þann vanda
sem nú á að hella yfir geðsjúka og
aðstandendur þeirra og var ekki á
bætandi.
Höfundur er prófessor em., dr.med.
og fyrrverandi forstöðulæknir geð-
deildar Landspítalwis.
Sveitarfelög eru fórnar-
lömb byggðaþróunar
FJÁRMÁL sveitar-
félaganna hafa verið
nokkuð til umræðu.
Ljóst er að mjög hallar
á veiTÍ veginn í fjár-
málum sveitarfélag-
anna víða um landið.
Hver er ástæðan? -
Hver er kjarni máls-
ins?
Ibúaþróunin í land-
inu er meginástæða
þess að sveitarfélög
eiga við vaxandi
skuldavanda að stríða.
Annars vegar eru það
sveitarfélögin á lands-
byggðinni þar sem íbú-
um hefur verið að
fækka. Þau hafa byggt upp sín innri
mannvirki, skóla á öllum skólastig-
um, gatnakerfi og margvíslega þjón-
ustu sem nútíma samfélag krefst.
Þegar íbúum fækkar, dragast tekjur
samfélagsins saman, tekjur sveitar-
félagsins minnka, en skuldbinding-
arnar eru hinar sömu.
Sex milljarðar eða tíu
og uppbygginguna fyr-
ir sunnan. Þar með
minnka tekjumar og
möguleikinn til þess að
veita góða þjónustu.
Við það verða lífsskil-
yrðin á landsbyggðinni
verri og fólksstraum-
urinn eykst enn og
vítahringurinn heldur
áfram.
Að ósk minni gerði
hagdeild Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga
dálítinn útreikning á
áhrifum þess á sveitar-
félögin á landsbyggð-
inni, að fólki fjölgaði
þar að nýju, til dæmis
um 10 prósent. Forsendurnar voru
að fólksfjölgunin yrði hlutfallsleg í
öllum tekju- og aldurshópum. Niður-
staðan var sláandi og undirstrikar
þjóðhagslegt mikilvægi þess að
óheillaþróuninni í byggðamálunum
verði snúið við.
Helmingi betri afkoma
sveitarfélaga
Einar K.
Guðfinnsson
Á höfuðborgarsvæðinu gegnir
þveröfugu máli. Nettó tilflutningar
frá landsbyggðinni inn á höfuðborg-
arsvæðið eru um tvö þúsund manns
á ári, um þessar mundir. Það er gróft
mat, sem nú er verið að vinna betur á
vegum Byggðastofnunar, að kostn-
aður við að koma nýjum íbúa fyrir sé
um 3 til 5 milljónir króna. Líklega
eru þessar tölur fremur í lægri kant-
inum, enda nokkurra ára; frá árun-
um 1995 til 1997 á verðlagi þess tíma.
Síðan hefur framkvæmdakostnaður
vaxið og verðlag hækkað eins og
kunnugt er. Af þessum tölum má
ætla að árlegur herkostnaður sveit-
arfélaga á höfuðborgarsvæðinu
vegna íbúaþróunarinnar sé ekki
undir 6 milljörðum og kannski 10.
Það var því ekki að ófyrirsynju að
framkvæmdastjóri stærsta sveitar-
félagsins varaði við þessari þróun nú
nýverið.
Á komandi árum mun þessi fjár-
festing hins vegar skila sér í hærri
tekjum. Fleiri íbúar auka tekju-
streymið og þess sér glögglega stað í
ársreikningum höfuðborgarinnar og
sveitarfélaganna í nágrenni hennar.
Ef byggðaþróunin snerist við...
Á meðan sitja sveitarfélög úti um
allt land eftir með sárt ennið. Þar sjá
sveitarstjórnarmennirnir á bak góð-
um þegnum sínum, sem eiga engan
kost nema þann, að sækja í þensluna
Dæmið, sem var tekið, var af
byggðarlagi með um eitt þúsund
íbúa. Þar eru aðstæður þannig, að
innri mannvirki, svo sem skóli, leik-
skóli, öldrunarþjónusta, götur, hol-
ræsi og þess háttar eru fyrir hendi.
Ekki þarf að bæta við neinni fjár-
festingu þó svo að íbúum fjölgi dálít-
ið; enda eru öll innri mannvirki mið-
uð við heldur fleira fólk, í samræmi
við það ástand sem þá var. Með öðr-
um orðum. Þetta er hið dæmigerða
byggðarlag, eins og við þekkjum
dæmi um út um allt land. Byggðar-
lag með góða opinbera þjónustu
sveitarfélagsins, en þar sem
íbúaþróunin hefur verið neikvæð og
opinber fjárfesting sveitarfélagsins
vannýtt.
Við 10 prósent íbúafjölgun í slíku
sveitarfélagi kom í Ijós að rekstrar-
tekjur umfram rekstrargjöld tvö-
földuðust; afkoman batnaði með öðr-

íhreinsunin
sími 533 3634, gsm 897 3634
Allan sólarhringinn.
Skuldavandi
Við 10 prósent íbúa-
fjölgun í slíku sveitarfé-
lagi kom í ljós, segir
Einar K. Guðfínnsson,
að rekstrartekjur um-
fram rekstrargjöld tvö-
földuðust.
um orðum um helming. Ekki þyrfti
að auka útgjöld vegna yfirstjómar,
félagsþjónustu, heilbrigðis, fræðslu-,
æskulýðs- og menningarmála. Nú-
verandi fjárveitingar til þessara
málaflokka myndu einfaldlega nýt-
ast betur. I sumum ofangreindum
málaflokkum myndu sértekjur jafn-
vel aukast. En fyrst og fremst
myndu tekjur sveitarfélagsins vegna
útsvars íbúanna hækka.
Þjóðinni alltof dýrkeypt
Þá blasir myndin skýr við. Núver-
andi íbúaþróun veldur gríðarlegri
óþarfa fjárfestingu, svo nemur millj-
örðum króna árlega. Byggðajafn-
vægi hefði gagnstæð áhrif. Þeim
fjármunum, sem þá spöruðust, væri
hægt að verja til annarra hluta og
þarfari, sem skila myndu bættum
lífskjörum, aukinni velferð og lægri
sköttum, landsmönnum öllum til
heilla. Það er þvi mikið í húfi fyrir
þjóðarbúið. Hin neikvæða byggða-
þróun er einfaldlega þjóðinni alltof
dýrkeypt.
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins á Vestfjörðum.
Launakerfi
KERFISÞRÓUN HF.
Fákafeni 11 • Sínii 568 8055
http://www.kerfisthroun.is/
Moryunflug til
Barcelona
alla miðvikudaga
I sumar
kr.
24.655
20.000kr.
f/SXMsl'Yltona
5-000 kr. á mann.
Barcelona er ein eftirsóttasta borg
Evrópu í dag, og það undrar eng-
an sem hefur kynnst þessari
heillandi borg. Ekki aðeins hef-
ur hún að geyma glæsilega bygg-
ingarlistasögu og heillandi borgar-
hluta eins og Barrio Gotico eða Port Olimpico, ólympíuhöfn-
ina, heldur hafa á síðustu árum sprottið upp ný hverfi og bygg-
ingar sem gera borgina að þeirri framsæknustu í byggingarlist í
Evrópu í dag.
Heimsferðir fljúga vikulega til Barcelona í sumar, alla
miðvikudaga í dagflugi, og bjóða úrval góðra hótela í
hjarta borgarinnar og við ströndina í strandbænum Sitges.
Verð kr.
24.655
Flugsæti m.v. hjón með 2 böm,
2-11 ára.
Verð kr.
29.990
Flugsæti fyrir fullorðinn með
sköttum, ef bókað fyrir 15. mars.
Gildir í valdar brottfarir.
Þjónusta Heimsferða
* íslensk fararstjóm
* Úrval kynnisferða
* Viðtalstímar á gististöðum
Heimsferða
* Akstur til og frá flugvelli
* Vikulegt leiguflug
* Þrif daglega á gististöðum
Heimsferða
Verð kr.
44.990
Flug og hótel í viku, með
flugvallarsköttum. m.v. 2 í herbergi
með morgunmat, Paralcll, 21. júní,
ef bókað fyrir 15. mars.
Austurstræti 17, 2. hæð, sími 595 1000. www.heimsferdir.is