Morgunblaðið - 04.03.2000, Blaðsíða 56

56 LAUGARDAGUR 4. MARS 2000
y----------------------
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Auknar áherslur
og aukið fé
FERÐAÞJÓNUST-
AN er einn þeirra mik-
ilvægu málaflokka er
undir samgönguráðu-
neytið heyrir. Sem
samgönguráðherra hef
ég lagt áherslu á ferða-
þjónustuna sem eina
rnikilvægustu atvinnu-
grein þjóðarinnar og
nauðsyn þess að skapa
greininni sem best
starfsskilyrði. I ljósi
þessa þótti mér
ánægjulegt er Alþingi
samþykkti í fjárlögum
fyrir árið 2000 að stór-
auka framlög til ferða-
mála.
Ferðaþjónustan sem atvinnu-
grein skiptir okkur sífellt meira
máli í efnahagslegu tilliti. Tekjur af
greininni hafa aukist jöfnum skref-
um undanfarin ár, og hefur sú aukn-
ing að meðaltali verið um 5%. Nú er
svo komið að greinin skilar um 30
ireilljörðum krónar í tekjur og stefn-
ir hærra. Sömu sögu er að segja um
síaukinn fjölda ferðamanna til
landsins, en þar er fjölgunin að
sama skapi jöfn og árviss.
Ef fjárlög fyrir árið 2000 eru
skoðuð kemur í ljós að framlög til að
veita einkaaðilum og opinberum að-
ilum styrki til að koma upp eða end-
urbæta aðstöðu fyrir ferðamenn og
til landkynningarverkefna á vegum
Ferðamálaráðs voru aukin á milli
áranna 1999 og 2000 um 15 mkr. og
epi nú 83 mkr. í stað 68 mkr. áður.
Til ferðamálasamtaka landshlut-
anna voru framlög aukin úr 8 mkr. í
18 mkr. t>á vil ég sérstaklega benda
á að framlög til uppbyggingar að-
stöðu við fjölsótta
ferðamannastaði voru
nærri þrefölduð, þ.e.
aukin úr 14,8 mkr. í
35,8 mkr., þ.e. um 21
mkr.
Alls eru framlög til
verkefna á sviði Ferða-
málaráðs aukin um
nærri 50 milljónir
króna, úr tæpum 150
milljónum á árinu 1999
í nærri 200 milljónir í
ár. Þarna er um að
ræða umtalsverða
hækkun milli ára, sem
sýnir í verki þá auknu
áherslu sem lögð er á
að styrkja þá starfsemi
sem í dag er unnin víða um land á
vegum Ferðamálaráðs.
Þetta aukna fjármagn til mála-
flokksins verður til þess að nú verð-
ur ráðstafað 5 mkr. til verkefna í
rannsóknum í ferðaþónustu, til frek-
ari uppbyggingar upplýsingamið-
stöðva er veitt 10 mkr. og til úrbóta
á fjölsóttum ferðamannastöðum
verður nú varið 21 mkr.
Þá er einnig um að ræða verulega
aukin framlög til markaðsmála
ferðaþjónustunnar þar sem framlag
til verkefna markaðsráðs hækkar
um 20 mkr. og markaðsátak í
Bandaríkjunum, í samvinnu við
helstu fyrirtæki okkar vestra, undir
slagorðinu Iceland Naturally, fær
49 milljónir. Alls er því um að ræða
aukningu til verkefna Ferðamála-
ráðs íslands og sérstakra markaðs-
verkefna í ferðamálum um alls 114,2
milljónir miðað við fjárlög yfirstand-
andi árs.
Sem samgönguráðherra hef ég
Ferðaþjónusta
Égvil sérstaklega
benda á, segir Sturla
Böðvarsson, að framlög
til uppbyggingar að-
stöðu við fjölsótta ferða-
mannastaði voru nærri
þrefólduð.
lagt rika áherslu á að styðja sem
best ég get við bakið á þessari mikil-
vægu atvinnugrein sem ferðaþjón-
ustan er. Gjaldeyristekjur þjóðar-
búsins af ferðaþjónustunni eru
miklar, sem fyrr segir, og því ljóst
að um er að ræða atvinnugrein sem
skiptir okkur sem þjóð miklu máli.
Ég bind vonir við að tekjur okkar af
ferðaþjónustunni haldi áfram að
aukast jafnt og þétt og skapa með
því grundvöll að enn öflugri atvinnu-
grein. Nokkuð jöfn aukning ferða-
manna hefur verið undanfarin ár og
benda spár til að þessi þróun haldi
áfram - jafnvel að aukningin verði
meiri en nú er. Ekki síst vegna þess-
arar staðreyndar tel ég mikilvægt
að ferðaþjónustunni verði búin þau
starfskilyrði sem hún á skilið. Með
nýsamþykktum fjárlögum hefur því
verið undirstrikuð sú stefna sem
íylgt er í samgönguráðuneytinu að
styðja sem best við megum við bakið
á þessari mikilvægu atvinnugrein.
Hiifundur er samgönguráðherra.
Sturla
Böðvarsson
Kjör eldri borgara
RAUÐI kross ís-
lands hefur nýlega
látið gera rannsókn á
lífskjörum fólks. Það
kom í ljós, að töluverð
fátækt ríkir hér á
landi.
>, Það eru ellilífeyris-
þegar, öryrkjar og
einstæðar mæður,
sem hafa eingöngu
tekjur frá almanna-
tryggingum, sem búa
við mesta fátækt.
Þetta kom okkur í
Félagi eldri borgara
ekki á óvart, því í
fréttum í desember
kom fram, að aldrei
hefðu fleiri leitað til hjálparstofn-
ana og á því ári. Fólkið átti ekki
fyrir nauðsynjum.
Eini maðurinn, sem virtist hissa
yfir þessu, var háttvirtur forsætis-
ráðherra, er hann kom fram í
=>jónvarpinu.
Hann sagði, að bætur hefðu
hækkað. Já, þær hafa hækkað
smávegis frá 1995, en miklu minna
en laun. Er hann búinn að gleyma
því, að árið 1995, þegar stóð til að
hækka laun verulega, tóku stjórn-
völd þá ákvörðun að taka bæturnar
úr sambandi við laun, en trygg-
ingabætur höfðu verið tengdar við
ákveðinn launaflokk verkamanna.
Næsta ár var það háð duttlung-
um stjórnvalda, hvað bætumar
hækkuðu mikið.
Árið 1997 voru tryggingabæt-
4&-nar aftur tengdar, en ekki við
laun, heldur við neysluverðsvísi-
tölu, sem hafði hækkað mun minna
en launavísitalan.
Árið í fyrra var „Ár aldraðra",
og bjuggumst við í Félagi eldri
borgara við því, að stjórnvöld
myndu sjá sóma sinn í því að
,-^ekka bætur okkar verulega, en
flrtmin varð önnur. Bæturnar
hækkuðu um 4% í jan-
úar 1999, og grunnlíf-
eyririnn hækkaði um
7% í apríl. Þetta gerði
3.611 kr. á mánuði eft-
ir 1. apríl hjá þeim
einstaklingi, sem var
með óskertan grunn-
lífeyri, tekjutrygg-
ingu, heimilisuppbót
og sérstaka heimilis-
uppbót, aðrir fengu
minna.
Hvort hjóna, sem
var með óskertan
gmnnlífeyri og tekju-
tryggingu, fékk 2.648
kr. hækkun á mánuði.
Þetta voru svo litlar
hækkanir, að maður skammast sín
fyrir að segja frá þvi. Hver getur
lifað af rúmlega 60 þúsund krónum
á mánuði?
Hvað skeði svo rétt eftir kosn-
ingar? Jú, þá birtist úrskurður
kjaradóms um launahækkanir
æðstu fulltrúa ríkisvaldsins. Laun
alþingismanna og ráðherra hækk-
uðu um tæp 30% á mánuði. Hækk-
un til alþingismanna nam rúmlega
60 þúsund krónum á föst laun og
yfirvinnu á mánuði. Ráðherrar
fengu helmingi meiri hækkun, en
við vitum ekki, hvað ýmsar auka-
greiðslur hækkuðu mikið.
Sem sagt mánaðarhækkun hvers
þingmanns var mun hærri en árs-
hækkun hvers bótaþega, sem fékk
hæstu greiðslurnar. Þannig er mis-
réttið á íslandi í dag. Ef meðaltal
er tekið af tekjum allra lands-
manna, kemur sennilega út sæmi-
leg tala, sérstaklega ef við tækjum
alla kvótakóngana með. Árið 1998
var verg landsframleiðsla 585.735
milljarðar króna. Greiðslur til elli-
lífeyrisþega námu 12,7 milljörðum
eða 2,17% af vergri landsfram-
leiðslu.
Danmörk og Noregur greiða um
Aldradir
Eigum við það ekki skil-
ið, spyr Margrét H. Sig-
urðardóttir, að eiga
ánægjulegt ævikvöld?
5-6% af vergri landsframleiðslu
sinni í bætur til eldri borgara og
Svíþjóð og Finnland um 8-9%.
Við eldri borgarar ætlumst ekki
til, að við fáum eins háar greiðslur
og frændur okkar á hinum Norður-
löndunum.
En við teljum, að það þurfi að
hækka grunnlífeyrinn til muna,
hann er alltof lágur. Ennfremur
viljum við, að farið sé með 2/3
hluta þeirra greiðslna, sem við fá-
um úr lífeyrissjóðum og eru vaxta-
tekjur, eins og fjármagnstekjur, og
við borgum 10% skatt af þeim
hluta og aðeins helmingur hans
skerði tekjutrygginguna, enda er
þessi hluti fjármagnstekjur.
Við, sem nú erum komin á efri
ár, ólumst upp á kreppuárunum og
síðan geisaði heimsstyrjöldin síð-
ari. Svo fór að rofa til, og við tók-
um þátt í að byggja upp það vel-
ferðarþjóðfélag, sem við búum öll
við í dag.
Eigum við það ekki skilið að eiga
ánægjulegt ævikvöld, ef heilsan
leyfir? Við viljum gjarnan lifa líf-
inu lifandi, fara í ódýrar utanlands-
ferðir og skemmta okkur, meðan
við erum fær um það.
En það er eins og stjórnvöld
skilji það ekki og séu að koma í veg
fyrir það með sköttum og skerð-
ingum, að við getum notið lífsins.
Höfundur er viðskiptafræðingur og
varaformaður FEB íReykjavík og
nágrenni.
Margrét H.
Sigurðardóttir
Afnemið ríkis-
ábyrgð á fast-
eignalánum
Á DÖGUNUM kynnti Samband
ungra sjálfstæðismanna hugmynd-
ir sínar um það hvernig greiða
mætti upp skuldir íslenska ríkisins
fyrir lok yfirstandandi kjörtíma-
bils. Hugmyndir SUS báru yfir-
skriftina „Skuldlaust ísland“. Með
þeim sýndu ungir sjálfstæðismenn
fram á að með aðhaldi
í ríkisútgjöldum, ann-
ars vegar, og með
sölu þeirra ríkisfyrir-
tækja sem eru í sam-
keppni við einkafyrir-
tæki, hins vegar,
mætti ná fram fjórum
meginmarkmiðum
samtímis, þ.e. að
tryggja stöðugleika
efnahagslífsins, upp-
greiðslu á hreinum
skuldum íslenska rík-
isins, að ná fram
bættri nýtingu fram-
leiðsluþáttanna með
því að færa þá í hend-
ur einkaaðila og loks
að lækka himinhá
vaxtagjöld hins opinbera. Jafn-
framt telja ungir sjálfstæðismenn
að hugmyndirnar séu ekki einung-
is þeim kostum búnar að leysa úr
þeim tímabundna vanda sem of
mikil þensla er nú að valda, heldur
leggi þær um leið grunninn að
áframhaldandi hagvexti og kaup-
máttaraukningu fyrir almenning á
íslandi.
Meginorsök
þenslu
Fulltrúar ríkisvaldsins hafa
margsinnis á síðustu vikum komið
fram í fjölmiðlum og minnt al-
menning áhversu mikilvægt það er
að einstaklingar sýni ráðdeild og
sparnað í sínu daglega lífi. Tilgan-
gurinn er m.a. sá að slá á þenslu í
þjóðfélaginu. Undir þessi hvatn-
ingarorð má taka. Það má hins
vegar ekki gleyma því í þessu
sambandi að þenslan er að stórum
hluta tilkomin vegna umsvifa hins
opinbera á fasteignamarkaði og þá
fyrst og fremst vegna niður-
greiðslu hins opinbera á vöxtum til
íbúðarkaupenda sem nú fást í for-
mi ríkisábyrgðar á fasteignalánum
frá íbúðarlánasjóði.
Vaxtakjör til samræmis
greiðslugetu
Mikil umsvif á fasteignamarkaði
og hækkandi fasteignaverð eru
bæði einkenni og orsök þenslu.
Skýringuna má þó að miklu leyti
rekja til þess að fjármögnunar-
kostnaður húsnæðis hefur farið
mjög lækkandi.
Einnig varð rýmkun skilyrða til
greiðslumats til þess að auka útlán
Ibúðarlánasjóðs. Áhrifin hafa kom-
ið fram í ódýrari fjármögnun hús-
næðis, sem að sama skapi hefur
valdið mikilli þenslu á fasteigna-
markaði.
íbúðarkaupendum bjóðast nú
hagstæðari lán en nokkru sinni
þrátt fyrir að skuldastaða heimil-
anna hafi farið versnandi. Það
hlýst af ríkisábyrgð sem er á öll-
um lánum íbúðarlánasjóðs, en
áætluð útgáfa húsbréfa á síðasta
ári nam 24 milljörðum króna.
Nettóútgáfa húsbréfa reyndist
hins vegar um 30 milljarðar króna.
Óbörf ríkisábyrgð
íslenska ríkið þarf ekki að
ábyrgjast lán til einstaklinga. í
ljósi batnandi skuldastöðu ríkisins
hafa lánskjör þess batnað. Batn-
andi lánskjör hafa birst í lækkandi
langtímavöxtum. Þessi lánskjör
hafa hins vegar færst yfir til íbúð-
arkaupenda í gegnum ríkistryggt
íbúðarlánasjóðskerfi. Með því að
ríkistryggja öll fasteignalán gefur
ríkið röng skilaboð út á markaðinn
og fasteignaverð hefur hækkað
með hinum hagstæðu vaxtakjör-
um.
Lánskjör eru skilaboð um
hversu hæfur lántakandi er til
þess að taka lán. I ljósi versnandi
skuldastöðu heimilanna ættu lán-
skjör til þeirra að fara
versnandi. Ríkisá-
byrgð á fasteignalán-
um hefur hins vegar
haft öfug áhrif. Þann-
ig hefur orðið til hvati
á fasteignamarkað-
num til þess að ráðast
í frekari fjárfestingar
í stað þess að eldri
skuldir séu greiddar
upp. Skilaboðin eru
því þensluhvetjandi
og hættuleg.
Erlend
húsnæðislánakerfí
Ef litið er til hús-
næðislánakerfa í okk-
ar helstu viðskipta-
löndum þá styðjast þau ekki við
ríkisábyrgð. Slík lánakerfi gefa
réttari skilaboð út á markaðinn og
halda því aftur af þenslu. Sem
dæmi má nefna húsnæðiskerfið í
Bretlandi þar sem vextir á lánum
eru breytilegir, í stað þess að vera
Húsnæði
Til að slá á þenslu er
brýnt, segir Sigurður
Kári Kristjánsson,
að ríkið hætti niður-
greiðslu vaxta til íbúðar-
kaupenda sem nú fást 1
formi ríkisábyrgðar á
fasteignalánum.
fastir eins og hérlendis tíðkast.
Þannig eykst vaxtabyrði þegar
þensla ríkir, eftirspurn eftir pen-
ingum er mikil og skammtímavext-
ir eru háir. íbúðareigendur greiða
því frekar af núverandi lánum
heldur en að taka ný lán þar sem
verð á lánsfé hefur hækkað. Með
þessu verður hagstjórn skilvirkari
þar sem skammtímavaxtahækkun
hefur bein áhrif á fjárhag heimil-
anna.
Húsnæðiskerfið í Danmörku,
sem kalla má fyrirmynd hins ís-
lenska, er t.d.
án ríkisábyrgðar og hefur fengið
mjög góða lánshæfisieinkunn sem
tryggir að kerfið getur lánað á
hagstæðum kjörum. Það eru þó
kjör sem endurspegla lánshæfi
viðkomandi lántakanda en ekki
einhvers annars, t.d. danska ríkis-
ins.
Ríkið hætti
niðurgreiðslu
Vilji ráðamenn þjóðarinnar slá á
þenslu í þjóðfélaginu er brýnt að
þeir sjái til þess að ríkið hætti nið-
urgreiðslu vaxta til íbúðarkaup-
enda sem nú fást í formi ríkisá-
byrgðar á fasteignalánum frá
íbúðarlánasjóði.
Ríkisábyrgðin þýðir í raun aukn-
ar skuldir ríkisins þótt til komi
auknar eignir á móti. Ríkisábyrgð-
in gerir það jafnframt að verkum
að vextir til lántakenda verða ekki
í samæmi við greiðslugetu þeirra
og kyndir því undir þenslu.
Höfundur er formaður Sambands
ungra sjálfstœðismanna.
Sigurður Kári
Kristjánsson