Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 26
2Í> MIÐVÍKUDAGUR 22. MÁRS 2000 MORGUNBLADIÐ ——— Leiðtogar Kína og Taívans hafa færst nær samningaviðræðum Kína og Taívan hafa ekki fjarlægst samn- ingaviðræður um bætt samskipti og hugs- anlega sameiningu þótt sjálfstæðissinninn Chen Shui-bian hafí verið kjörinn forseti Taívans, að mati Niels Peters Arskogs, fréttaritara Morgunblaðsins í Peking. Hann telur þvert á móti að leiðtogar Kína og Taívans hafí færst nær samningaborðinu. Reuters Chen Shui-bian, sigurvegari forsetakosninganna á Taívan, ræðir við stuðningsmenn sína í Taipei. FORSETAKJÖRIÐ á Taívan á laug- ardag getur bundið enda á þá kyrr- stöðu sem verið hefur í samskiptum kínverska meginlandsins og „upp- reisnarhéraðsins", eins og ráða- mennimir í Peking kalla eyjuna sem hefur notið sjálfstjórnar án tengsla við kommúnistastjómina í Peking frá því að borgarastyrjöldinni lauk árið 1949. Kommúnistar undir stjóm Maós Zedongs lögðu þá allt megin- landið undir sig en 1,5 milljónir kín- verskra þjóðemissinna undir forystu Chiang Kai-sheks flúðu til Taívans og kommúnistum tókst ekki að ná eyjunni á sitt vald. Ráðamennirnir í Peking hafa þó aldrei fallið frá því markmiði sínu að sameina Taívan og meginlandið. Þjóðemissinnamir áttu sér einnig þann draum að eyjan sameinaðist Kína - að því tilskildu að kommúnist- ar yrðu ekki við völd. Örðaskiptin yfir Taívan-sund hafa oft verið hörð, en samt hafa farið fram óopinberar samningaviðræður um ýmis mál sem varða hagsmuni Kína og Taívans. Leiðtogamir hafa hins vegar ekki getað hafið viðræður um stærsta málið, hugsanlega sam- einingu. Sameining nýtur meiri stuðnings en sjálfstæði Á níunda áratugnum, þegar Taívan tók að breytast úr einræðis- ríki undir stjóm þjóðemissinna í lýð- ræðisríki að vestrænni fyrirmynd, komu fram ýmsir flokkar sem leyft var að starfa á Taívan. Einn þeirra, Lýðræðislegi framfaraflokkurinn, lagðist þá gegn stefnu stjómarflokks þjóðemissinna, Kuomintang, boðaði aðskilnað frá Kína og kvaðst vilja stofna sjálfstætt ríki á eyjunni. Það var frambjóðandi þessa flokks, Chen Shui-bian - vinsæll borgarstjóri höfuðborgarinnar, Taip- ei, á ámnum 1994-98 - sem fór með sigur af hólmi í forsetakosningunum og tekur við embættinu 20. maí. Hann tryggði sér þó ekki sigur fyrr en hann féll frá stefnu flokks síns um aðskilnað því hún hefur aldrei notið stuðnings meirihluta íbúanna. Taívanskir stuðningsmenn sameiningar við Kína em nú fleiri en þeir Taívanar sem vilja fullt sjálf-. stæði. Mikill meirihluti íbúanna villt að stöðu Taívans verði ekki breytt - að eyjan verði áfram hluti af Kína op- inberlega en njóti fullrar sjálfstjórn-, ar án formlegra tengsla við stjómina í Peking. Chen vill formlegar viðræður Chen Shui-bian sagði eftir að hann náði kjöri á laugardag að hann vildi fara í heimsókn til Peking og bauð einnig Jiang Zemin, forseta Kína, og Zhu Rongji forsætisráðherra að koma til viðræðna í Taipei. Þótt nýi leiðtoginn á Taívan hafl einnig sagt að hann sé tilbúinn að falla frá þeirri stefnu taívanskra stjórnvalda að hafa „engin formieg tengsl“ við Kína, hafi fallið frá stuðn- ingnum við aðskilnað og í staðinn lagt til formlegar viðræður við stjómina í Peking, hefur hann um um leið hafn- að kenningu Dengs Xiaopings, sem hefur verið kölluð „eitt land - tvö ríki“ og komið var í framkvæmd í Hong Kong og Macao. Varfærnisleg viðbrögð í Kína Viðbrögð Kínverjá hafa verið var- fæmisleg. „Við hlustum á það sem nýi leiðtoginn á Taívan segir og fylgj- umst með því sem hann gerir. Við ætlum að fylgjast grannt með því hvert hann beinir samskiptum Taív- ans og meginlandsins," segir kín- verska stjómin. „Við erum tilbúnir að skiptast á skoðunum um tengslin yfír Taívan-sundið og friðsamlega sameiningu við alla aðila, samtök jafnt sem einstaklinga á Taívan, sem samþykkja það gmndvallaratriði að Kína er eitt ríki.“ Stjómin í Peking leggur einnig áherslu á að forsetakjörið á Taívan breyti ekki þeirri „staðreynd“ að Taívan sé hluti af Kína og hún setji það skilyrði fyrir friðsamlegri sam- einingu að litið verði á Kína og Taívan sem eitt ríki. „Það kemur aldrei til greina að Taívan fái sjálf- stæði,“ segir kínverska stjómin. Jiang Zemin fylgdi þó varfæmis- legum viðbrögðum kínversku stjóm- arinnar við sigri Chens eftir með því að tala um að kosningamar væm nú að baki. „Við sögðum það áður og stöndum við það að hver sem kemst til valda á Taívan er velkominn hing- að til Peking og við emm einnig til- búnir að fara til Taívans." ViII ræða skilmála kínversku stjórnarinnar Nýi leiðtoginn á Taívan áréttaði á sama tíma að hann vildi efna til „frið- arviðræðna“ við stjómvöld í Peking og bætti við að hann væri tilbúinn að ræða þá afstöðu kínversku stjórnar- innar að aðeins væri til „eitt Kína“. Hann lagði hins vegar áherslu á að Kínverjar yrðu að líta á Taívana sem jafnréttháan viðsemjanda. „Ég hygg að við getum sest niður með leiðtogum Kína og rætt öll ágreiningsmálin, meðal annars skil- málann um „eitt Kína“,“ sagði Chen Shui-bian, en sagði ekkert um hvénær hann vildi að viðræðurnar -hæfust. Mótmæli gegn Chen bönnuð í Kína Kínverska stjómin hyggst halda að sér höndum og fylgjast með yfír- lýsingum Taívana á næstunni og sú afstaða kom skýrt fram í þeirri ákvörðun hennar að banna náms- mönnum í Peking að efna til mót- mæla gegn nýja leiðtoganum á Taívan. Hópur námsmanna frá nokkrum háskólum í kínversku höfuðborginni höfðu komið saman um helgina og ákveðið að mótmæla kjöri Chens, þar sem hann hefur hingað til beitt sér fyrir aðskilnaði Taívans. Beiðni þeirra um heimild til mótmælanna var hins vegar hafnað og sett var bann við hvers konar mótmælum gegn ráðamönnunum á Taívan. Menningarlegi munurinn vanmetinn Það er menningarlegur munur á Kínverjum og Evrópu- og Banda- ríkjamönnum og Vesturlandabúar gera sér ekki alltaf grein fyrir því hversu mikill hann er. Hann felst meðal annars í því hvernig menn tala við vini sína og óvini. Fáir Vesturlandabúar áttuðu sig á þessu 21. febrúar þegar kínverska stjómin birti svokallaða hvítbók um samskipti meginlandsins og Taívans. Ymislegt hefur breyst á þeim 50 árum sem liðin eru frá því borgara- styrjöldinni lauk og Taívan líkist æ meira ríki í ríkinu. Kommúnistar era enn við völd í Peking og þjóðernissinnamir hafa verið við stjómvölinn á Taívan þótt breyting verði á því eftir kosningam- ar á laugardag. Taívanar höfnuðu formúlu Dengs Kínverska stjómin, sem var þá undir stjórn Dengs Xiaopings, reyndi að laga sig að nýjum aðstæðum undir lok kalda stríðsins og setti fram nýja kenningu um hvemig hægt yrði að sameina Kína og Taívan með frið- samlegum hætti án þess að hún biði álitshnekki. Þjóðemissinnamir höfnuðu hins vegar kenningu Dengs um „eitt land - tvö kerfí“. Henni var hins vegar komið í framkvæmd þegar Bretar af- söluðu sér yfirráðum yfir nýlendunni Hong Kong sem sameinaðist Kína 1997. Og sömu formúlu var beitt þeg- ar Portúgalar afhentu Kínveijum nýlenduna Macao í desember, eftir að hún hafði verið undir yfirráðum Portúgala í tæp 450 ár. Kínversku stjórninni tókst hins vegar ekki að laða leiðtoga Taívans að samningaborðinu. Meginstefna þjóðemissinnanna var: engin tengsl, engir samningar, engar málamiðl- anir. Stefna kínversku stjómarinnar, frá því að Deng Xiaoping setti fram kenninguna um „eitt land - tvö kerfi" 1979, hefur hins vegar verið sú að beita sér fyrir viðræðum, sem gætu leitt til samninga um ýmis málefni varðandi samskipti meginlandsins og Taívans, m.a. beinar flugsamgöngur, beint póst- og fjarskiptasamband, viðskipti og fjárfestingar. Kínverjar vilja að þegar þessir samningar liggja fyrir verði hafnar viðræður um friðarsamning og að lokum um sam- einingu meginlandsins og Taívans. Kínversk stjómvöld höfðu því miklar áhyggjur þegar fráfarandi forseti, Lee Teng-hui, hafnaði ekki aðeins öllum viðræðum við kínversku stjómina, heldur reyndi einnig að færa Taívan lengra í átt til sjálf- stæðis. Kínverjar em yfirleitt mjög þolin- móðir í samningaumleitunum. Með því að birta hvítbókina í síðasta mán- uði vildi kínverska stjórnin hins veg- ar vekja athygli á því að þolinmæðin væri ekki takmarkalaus og entist ekki að eilífu. Og þegar Deng lagði fram formúlu sína 1979 lagði hann áherslu á að þótt kínversk stjómvöld vildu friðsamlega sameiningu útilok- uðu þau ekki að hervaldi yrði beitt til að ná markmiðinu. Vesturlandabúar misskildu hvitbókina Þegar venjulegir Kínveijar vom inntir álits á deilunni síðustu vikuna CHERIE Blair, eiginkona Tony Blairs, forsætisráðherra Bretlands, bar mikið lof á forsætisráðherra Finnlands í fyrrakvöld fyrir að hafa tckið sér frí til að geta verið hcima hjá konu sinni og nýfæddu barni og ekki þykir ólíklegt, að hún ætlisttil, að Blair (aki sér það til fyrirmyndar. Á fundi með lögfræðingum í London vakti Cherie athygli á þvf, að Paavo Lipponen, forsætisráð- herra Finnlands, hefði tekið sér frí frá störfum 1998 er Paivi, kona fyrir kosningamar á Taívan kom greinilega fram að afstaða kínversku stjórnarinnar nýtur mikils stuðnings meðal almennings. „Taívan er og verður alltaf hluti af Kína,“ svömðu jafnt ungir sem aldnir. Og enginn þeirra sem fréttaritari Morgunblaðs- ins ræddi við efaðist um að réttlætan- legt væri að beita hervaldi ef nauðsyn krefði og útséð væri um friðsamlega sameiningu. Þessi afstaða var ítrekuð í hvítbók- inni. Vesturlandabúar misskildu hana, urðu skelkaðir og töldu að kín- versk stjómvöld hefðu hert afstöðu sína og væm tilbúnir að heyja nýtt stríð við þjóðernissinnana á Taívan. Flestir Vesturlandabúar túlkuðu kínversku hvítbókina sem viðvömn til Taívana um kjósa ekki sjálfstæðis- sinna í kosningunum. I hvítbókinni var hins vegar í reynd tekin hörð af- staða gegn Lee Tung-hui, fráfai-andi forseta og leiðtoga Kuomintang. Fyrirheitin mikilvægari en hótanirnar Með hvítbókinni sendi kínverska stjómin ennfremur skýr skilaboð til nýs leiðtoga Taívans og kröftug til- mæli um samningaviðræður. í hvítbókinni komu einnig fram lof- orð um að allar tillögur Taívana yrðu teknar til umræðu, að því tilskildu að þeir féllust á það grandvallaratriði að Kína væri eitt ríki. Þau loforð vora mikilvægari en hótanirnar um að gripið yrði til vopna ef Taívanar lýstu yfir sjálfstæði eða drægju það enda- laust að ganga til samningaviðræðna. Borðið hreinsað Segja má að með hvítbókinni hafi borðið verið hreinsað, hvað varðar fortíðina, og lagt hafi verið á borð fyr- ir nýjan leiðtoga Taívans, sem hefur þegar lýst því yfir að hann sé tilbúinn til viðræðna. Þær yfirlýsingar em nýmæli í samskiptum kínverska meginlands- ins og Taívans. Þær geta einnig bundið enda á kyrrstöðuna í sam- skiptum Kína og Taívans og leitt til formlegra viðræðna. Richard Nixon var á sínum tima sá eini sem gat leyft sér að snúa við blaðinu í samskiptum Bandaríkjanna og Kína 1991-92 þar sem hann hafði verið harður andstæðingur kommún- isma. Og í ljósi þess að Chen Shui-bian kemur úr flokki, sem hefur aðhyllst sjálfstæði, er hann gott efni í leiðtoga sem getur leyft sér að hefja samn- ingaviðræður við stjómvöld í Peking um framtíð Taívans. Með sigri hans á laugardag hefur Taívan ekki fjarlægst samningaborð- ið, heldur þvert á móti nálgast það. hans, ól þeirra fyrsta bam og nú hefði hann boðað sex daga frí vegna fæðingar annars bamsins. „Ég vil gjarnan, að menn taki sér þetta til fyrirmyndar,“ sagði Cherie en hún á von á fjórða bami þeirra hjóna í maí. Frá og með þessu ári eiga breskir foreldrar kost á 13 vikna ólaunuðu leyfi einhvern tíma á fyrstu fimm æviámm barnsins en það gildir þó ekki um forsætis- ráðherrann og aðra kjöma embætt- ismenn. Reutcrs Tony Blair, forsætisráðherra Bretlands, með eiginkonu sinni, Cherie. Blair í fæðingarorlof? London. AP.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.