Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 58

,58 MIÐVIKUDAGUR 22. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FOLKI FRETTUM
Forvitnilegar bækur
miss wyommg

I Coupland-
inu góða
Titill: Miss Wyoming.
Höf.: Douglas Coupland.
Útg.: Flamingo, 2000.
311 blaðsíður.
KANADAMAÐURINN Douglas
Coupland er líklega þekktastur fyr-
ir fyrstu bók sína þrátt fyrir að hún
hafí hvorki verið góð né selst sér-
staklega vel. En titill hennar, Gen-
eration X, var gripinn á lofti og svo
jaskað út í fjölmiðlum á næstu ár-
um. Síðan hefur Coupland verið tal-
inn nokkurskonar guðfaðir X-kyn-
slóðarinnar og sinnt því hlutverki
samviskusamlega. Þær sex bækur
sem hann hefur sent frá sér hafa
allar fjallað um þessa kynslóð með
einum eða öðrum hætti. Annað-
hvort er hún að hressast eða Coup-
j»land að verða sterkari höfundur því
'baekurnar hans verða stöðugt betri.
Skáldsagan Miss Wyoming rekur
til skiptis ævi smástirnisins Susan
Colgate og kvik-
myndaframleið-
andans John
Johnson. Hún er
undir hælnum á
metnaðarfullri
móður sem dregur
hana á milli feg-
urðarsamkeppna
og svífst einskis til
að tryggja dóttur-
inni sigur. Þegar
Susan loksins sigr-
ar afsalar hún sér
krúnunni, hleypst
%vo að heiman og
hefur stefnulaust
flakk um Bandarík-
in. A meðan er John
að framleiða hvern
smellinn á eftir öðr-
um en fær svo nóg af
heimskunni í Holly-
wood og ákveður að
láta sig hverfa eitt-
hvað út í buskann. Og
auðvitað hljóta þau að
hittast. Líklega er ein-
faldast að lýsa söguþræðinum sem
samblandi af kvikmyndunum Drop
Dead Gorgeous og Paris, Texas.
Sagan flakkar fram og aftur í
tíma og hefur þau áhrif að les-
■íandinn verður á köflum jafn ringl-
aður og aðalpersónurnar tvær.
Hinsvegar er hún dálítið hefluð og
pússuð og það vantar í hana leikinn
sem hefur einkennt bækur Coup-
lands fram að þessu. En fáir eru
jafn næmir á samtímann og hann
eða meiri sérfræðingar í hræsni,
doða og andlegum gjaldþrotum.
Persónur hans eru aldrei sterkar
eða stórar heldur meira áttavilltir
plottræflar og að drepast úr leið-
indum. Engu að síður furðulega
áhugaverðar. Hinsvegar hefur
-^Coupland verið gagnrýndur fyrir
að velta sér upp úr andleysinu en
koma aldrei með neinar lausnir.
Annaðhvort hefur hann hlustað á
það eða er orðinn leiður á leiðanum
því í síðustu bókum sínum hefur
hann gerst stöðugt móralskari og
bendir á nokkrar útgönguleiðir í
Miss Wyoming. Þær eru ágætar.
i
Huldar Breiðfjörð
RITHÖFUNDURINN ALEX GARLAND
LANDSLAG ER
MÍN PARADÍS
SKÁLDSAGAN Ströndin eða „The
Beach“ er sú fyrsta úr smiðju Alex
Garlands og viðtökurnar hljóta að
hafa komið rithöfundinum, sem er
um þrítugt, í opna skjöldu. Það
bara hlýtur að vera. Fyrst taka
gagnrýnendur henni með kostum
og kynjumj í Washington Post er
bókin sögð þróast svo hratt og af
svo miklum móði að fæstir eldri
höfunda gætu ekki haldið í við hana
nema í dagdraumum sínum. I ofan-
álag ákveður leikstjórinn Danny
Boyle, sem gerði eina eftirminni-
legustu kvikmynd síðasta áratugar,
Trainspotting, að ráðast í að gera
mynd eftir skáldsögunni og fær
Leonardo DiCaprio í aðalhlut-
verkið.
Leitað að paradís
Segja má að ævintýrið hafi byij-
að með flakki Garlands um Asíu þar
sem hann fékk hugmynd að sögu
um ungan Breta á bakpokaferða-
lagi um Tafland, sem ákveður að
leita að vel hulinni paradisarströnd
ásamt frönsku pari. Þar verður fyr-
ir þeim samfélag sem virðist eins og
draumaveröld á yfirborðinu, en
undir niðri er togstreita sem brýst
út þegar vandamál steðja að.
Skáldsagan kom fyrst út árið
1997 og hefur selst í yfir fimm millj-
ónum eintaka. Onnur skáldsaga
Garlands, Tesseract, kom út í júlí í
fyrra og hefur selst yfir milljón
eintaka. Hann vinnur um þessar
mundir að handriti að
sjónvarps-
mynd fyrir
BBC, en er
mátulega
bjartsýnn á
að hún verði
framleidd.
„Ef ekki
verður haf-
ist handa
við gerð
myndar-
innar
næstu tólf
mánuði
verður
ekkert úr
því,“ seg-
ir hann.
Hand-
ritið að
kvik-
mynd-
inni
_____ Strönd-
Alex Garland inni er
skrifað af
John Hodge, þeim hinum sama og
skrifaði handritið að Trainspotting
eftir skáldsögu Irvine Welsh. Hann
gerði ýmsar breytingar á sögunni
og Ieikur blaðamanni forvitni á að
heyra hvað Garland finnst um það.
„Ég lít svo á að skáldsagan og kvik-
myndin séu algjörlega aðskilin fyr-
irbæri," svarar hann.
Þakklátur fyrir að ráða engu
„Þannig á það líka að vera. Ég
seldi réttinn á sögunni til kvik-
myndagerðarmanna, Dannys,
Johns og Andrews [MacDonalds,
framleiðanda] sem vinna eftir fast-
mótaðri aðferðafræði. Ef kringum-
stæðunum hefði verið snúið við
hefði ég ekki viljað að þeir segðu
mér fyrir verkum. Mér fannst við
hæfi að þeir fengju að ráða eigin
verkefni. Auk þess fannst mér
þægilegt að líta svo á að engin
tengsl væru á milli bókarinnar og
myndarinnar; umgjörð myndarinn-
ar var svo stór og þátttakendurnir
svo áhrifamiklir að maður hefði
verið fljótur að tapa áttum ef manni
hefði ekki verið haldið utan við allt
saman. í Iokin varð ég í raun þakk-
látur fyrir breytingarnar vegna
Alex Garland hefur gerst svo frægur að
heimskunnur leikstjóri byggði veröld á
hvíta tjaldinu úr orðum hans í skáldsög-
unni Ströndinni. Pétur Blöndal talaði
m.a. við hann um breytingarnar á sög-
unni, aðalleikarann Leonardo DiCaprio
og tölvuleiki.
Leonardo DiCaprio og leikstjórinn Danny Boyle
við tökur Strandarinnar.
þess að fyrir vikið öðlast bókin nýtt
líf í gegnum þremenningana, Leo,
Tildu [Swinton] og alla þá sem
komu að gerð rnyndarinnar."
Þú ferðaðist vítt og breitt um
Asíu; fannstu þessa strönd sem þú
lýsir íbókinni?
„Ströndin var eiginlega byggð á
tveim ströndum, önnur þeirra var
ekki í Taflandi. Hin var aftur á móti
í Taflandi og það þarf ekki að leita
lengi til að finna hana. Ég leit svo á
að hún væri framlenging á eyja-
klasa, sem ég ferðaðist um, þar sem
greinilegt er að samfélögin eru á
mismunandi þróunarstigum. Ég
reyndi að ímynda mér næsta stig og
skrifa um það. Mér fundust þessar
eyjar heillandi, því fyrir aðeins tutt-
ugu árum var ein þeirra alvcg
ósnortin og ég fylgdist með því þeg-
ar fólk byrjaði að ferðast þangað;
það vakti andúð heimamanna sem
sögðu það slæma þróun, þrátt fyrir
að þeir sjálfir stæðu fyrir því að
laða að ferðamennina. Ströndin er
því skáldskapur en hana er engu að
síður að finna í Taflandi, ef fólk
bara skyggnist um.“
Eins og vinningur
í happdrætti
Hvað fannstþér uni að fá
DiCaprio íhlutverk Richards?
„Ég hafði aldrei ncinar áhyggjur
vegna þess að ég bar fullkomið
traust til aðstandenda myndarinn-
ar,“ svarar hann. „Þetta var aðeins
orðrómur þegar ég frétti fyrst af
þessu til að byija með og smám
saman varð mér Ijóst, m.a. eftir
samtöl við Andrew, að DiCaprio
ætlaði að taka að sér hlutverkið.
Það kom mér því aldrei beinlínis i
opna skjöldu. Mér leið dálítið eins
og mér hefði verið réttur happa-
drættismiði með vinningsnúmerum.
Það rann upp fyrir mér að myndin
ætti eftir að hala inn mikla fjár-
muni, að hún gæti orðið gríðarstór í
Bandaríkjunum og að við það
myndu seljast, ótal eintök af bók-
inni. Ég get ekki neitað því að
svona hugsanir brutust mestmegnis
um í kollinum á mér.“
Þú lýstir paradís i bókinni; hver
cr þín paradís?
„Landslag,“ svarar hann án þess
að hugsa sig um. „Þar spilar fólk
ekki stóra rullu. Ég elska landslag
af öllu tagi, fjöll, skóga og strandir.
Þegar ég var krakki var mamma
með mynd á eldhúsveggnum af
fólki sem var annaðhvort á leið til
himnaríkis eða helvítis; ég veit það
ekki. I bakgrunninum voru sólar-
geislar og fjöll og það fannst mér
frábært. Ég er ennþá jafn hrifinn.“
Skiptar skoðanir um
tölvuleikinn
Hluti af myndinni er gerður að
tölvuleik, þrátt fyrir að þannig sé
það ekki í skáldsögunni? Finnst þér
það vera í anda sögunnar?
„Forvitnileg spurning," svarar
hann liugsi. „Tölvuleikir koma fyrir
í sögunni, þótt það sé hálfgerð of-
skynjun, að hluta til raunverulegt
og að hluta til draumur. Svo ætli
það ekki. Af einhverjum ástæðum
fannst mér það atriði í myndinni
samt aðeins eiga heima þar. Ef til
vill vegna þess að áhrifin verða svo
sterk í myndinni, atriðið er svo
stuðandi fyrir áhorfendur, en í bók-
inni er það óráðnara og draum-
kenndara. Maður veit ekki alveg
hvort persónan er sturluð eða upp-
dópuð. Þetta er athyglisverð sena í
myndinni vegna þess að fólk hefur
mjög skiptar skoðanir á henni; sum-
um líkar hún alls ekki á meðan aðr-
ir eru mjög hrifnir."
Hvað fannst þér?
„Ég er á báðum áttum,“ svarar
hann. „Þau atriði sem eru í eftirlæti
hjá mér í myndinni eru þegar sam-
félagið á eyjunni snýst gegn ein-
staklingum, hvort sem tennurnar
eru rifnar úr þeim eða þeir eru
fluttir inn í frumskóginn. Það finnst
mér vera hryllingurinn og burðar-
aflið í myndinni. Ég hef sjálfur spil-
að ótal tölvuleiki um ævina og þeg-
ar ég horfði á atriðið [sem er eins
og tölvuleikur] var ég í og með að
velta því fyrir mér hvaða leikur
þetta væri, hvort það væri Sega eða
Nintendo.
Að lokum, gætirðu hugsað þér að
gerast handritshöfundur og fylgja
bókum þínum sjálfur eftir?
„Nei.“
Forvitnilegar bækur
Saga Guðs
A History of God eftir Karen Arm-
strong. Vintage gefur út 1999. 511
síðna kilja í litlu broti. Kostar um
2.200 krónur í Máli og menningu.
HIN rúmlega 4 þúsund ára gamla
hugmynd um tilvist guðsins Yahweh
er einhver sú áhrifamesta sem skotið
hefur upp kollinum í sögu manns-
andans. Þrátt fyrir að þjóðfélag okk-
ar í dag rétt eins og fyrirrennarar
þess er að mörgu leyti afsprengi
þessarar hugmyndar verður ekki
sagt að fólk sé meðvitað um sögu
hennar og hvernig hún hefur þróast í
gegnum árþúsundin. Og það er
sennilega þess vegna sem Karen
Armstrong skráir þessa sögu á
einkar aðgengilegan, en umfram allt
heillandi, máta.
Armstrong byijar á því að lýsa því
með hvaða hætti guðinn Yahweh
kemur til sögunar. Hann er stríðs-
guð sem bjargar ísraelsmönnum úr
ánauð og eftir það frækilega afrek
hefst tilvistarkreppa hans sem hefur
staðið með hléum síðan. Israels-
mönnum þótti Yahweh góður stríðs-
guð en hann var með öllu óreyndur á
sviði frjósemi og landbúnaðar. Aðrir
guðir voru kallaðir til tilbeiðslu á
þeim sviðum - þangað til hann sýndi
mátt sinn og sendi þeim langþráð
regn. Eftir að Yahweh hafði sýnt
fram á það að kraftar hans náðu til
allra sviða hófst barátta fylgjenda
hans íyrir því að laga hugmyndina
um guð að hverju því samfélags-
mynstri sem fyrir þeim varð. Þetta
er mikil saga sem Armstrong rekur
af þekkingu. Hún lóðsar hugmynd-
ina um guð um tímabil sögunnar og
sýnir fram á í sjóferð sinni hvernig
hún hefur tekið stakkaskiptum við
hverja þá breytingu sem hefur orðið
á samfélögum manna.
Áhugaverðustu kaflarnir í bókinni
eru án efa um frumkristnina en þar
sýnir Armstrong fram á með áhuga-
verðum rökum að það hafí verið tölu-
vert mál að sníða kristindómnum
stakk eftir vexti. Hún rekur hvernig
hugmyndir manna um Kiist rákust á
við hina platónsku heimspeki sem
var ríkjandi á á svæðunum við
Miðjarðarhaf og hvaða málamiðlanir
menn þurftu að gera á trúnni til þess
að sameina hana heimspekinni.
Kaflinn um Islam er einnig mjög
áhugaverður og sennilega er hann
mörgum þeim sem hafa fyrir því að
velta fyrir sér alþjóðastjórnmálum
góð lesning. Armstrong gerir skýra
grein fyrir tengslum Islam við krist-
indóminn og gyðingdóminn og út-
skýrir að mörgu leyti hvers vegna
Islam breiddist svo hratt út um
heiminn.
Hægt væri að rekja helstu efnis-
atriði bókarinnar í lengra máli sem
væri æskilegra þvi henni er lítill
greiði gerður með svo stuttri um-
fjöllun. Því skal fullyrt að lokum að
bókin veitir mikla innsýn inn í þessa
miklu sögu sem hefur haft svo ríku-
leg áhrif á sögu mannsandans.
Sennilega vekur hún fleiri spurning-
ar en hún svarar. Ætti lesning henn-
ar þvi að vera kveikja að ítarlegri
könnun á þessu áhugaverða efni - og
það ætti að vera öllum nauðsynlegt
því fátt skýrir sögu mannsins betur
en saga hugmyndarinnar um guð.
Örn Arnarson