Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 28
28 MIÐVIKUDAGUR 22. MARS 2000 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ AF LISTSAMTÖKUM í KAUPMANNAHÖFN Eins og fram hefur komið eiga Danir heims- met í virkum listamannasamtökum, sem á fyrstu mánuðum hvers árs kynna ný verk félagsmanna í aðalsýningarsölum Kaup- mannahafnar. Bragi Ásgeirsson var á vettvangi fyrir skömmu og segir hér frá þeim, einnig lítillega af tveim slíkum sem í ------------7-------------------------- gangi voru. I næsta skrifí hermir af fleiri merkum sýningarviðburðum í borginni við sundið er sumir standa fram í maí. Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson. Arne Haiigen Sörensen hefur málað Ledu og svaninn í ótal tilbrigðum. Hér virðist eitthvað mikið ganga á. Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson. Hinn nafnkenndi Lars Nörgaard var mættur með tvær stórar og litríkar myndir og rötuðu rauðu miðarnir fljótt til hliðar við þær. DANIR eiga það sem þeir álíta sjálfir einsdæmi í heiminum, sem eru hin mörgu og grónu lista- mannasamtök og er, Den Frie Udstilling, í samnefndri byggingu gegnt Osterport-járnbrautarstöð- inni þeirra elst, eða frá 1891. Um er að ræða sérstök samtök listamanna sem standa fyrir árlegum sölusýn- ingum á verkum meðlima sinna, halda hópinn og ræða stöðuna á vettvanginum. Bæta við sig meðl- imum eftir því sem þurfa þykir en hins vegar er ekki hægt að sækja um aðild, þar að auki bjóða þau gjarnan öðrum listamönnum að taka þátt í árlegum framníngum, á stundum heimsþekktum útlending- um. Engin myndskoðun á sér stað hvað sjálfa meðlimina snertir, en að sjálfsögðu eru markaðar ákveðnar reglur um vegg- og gólfrými. Hér er öllu minna um að ræða að berj- ast fyrir ákveðnum stílbrögðum og stefnum í listinni, en viðgangi, lífs- og athafnarými meðlimanna, sem mun ótvírætt vera skýringin á langlífi þeirra. Þrátt fyrir það er þetta langlífi nokkur ráðgáta, því stundum hefur illa árað, metingur og innbyrðis sundurþykki hefur lengstum verið fylgifiskur þeirra. Den Frie var einmitt stofnað vegna óánægju einstakra meðlima einkum af yngri kynslóð, en fram að þeim tíma hafði einungis verið um þrjá möguleika á að koma verkum á framfæri opinberlega; sýningu Listakademíunnar á Charlotten- borg, Vorsýninguna og Desem- bersýninguna. Að vísu höfðu lista- menn áður og fyrir eigið frumkvæði staðið fyrir sýningum á verkum sem dómnefndir á Char- lottenborg-sýninguna höfðu hafn- að, en þær vöktu takmarkaða at- hygli. En þeir hugumstóru listamenn sem stóðu fyrir stofnun Den Frie gerðu það fyrir fleiri ástæður og þær helstar, eins og nafnið ber með sér, að berjast gegn stöðnun og vera málsvarar frelsis og nýrra viðhorfa. Meðal þeirra sem höfðu átt erfitt uppdráttar á Charlottenborgar-sýningunum voru þeir J.F. Willumsen og Vil- helm Hammershöi sem voru báðir í liði stofnenda. Samtökin fengu stormandi meðbyr og á fyrstu sýn- ingu þeirra í listverslun Kleist á Vesturbrúgötu, var aðsóknin slík að langar biðraðir mynduðust við innganginn, yfir 20.000 borgandi gestir skoðuðu hana og hún skilaði að auk drjúgum hagnaði, og þessi uppgangur endurtók sig árið eftir. Arið 1893 fengu samtökin eigin timburskála á sjálfu Ráðhústorg- inu, sem enginn annar en sá snjalli hönnuður Thorvald Bindesböll teiknaði, og sem dæmi um framsýni upphafsmannanna var Willumsen ekki með í það sinnið, en í stað þess umfangsmikið úrval verka eftir þá kumpána Paul Gauguin og Vincent van Gogh (!), og vakti sýningin gríðarlega athygli menningarsinn- aðra borgarbúa. Hér voru Danir Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson. Gestur Desembristerne í ár var Englendingurinn Marc Quinn með þessa undarlegu og illa lyktandi höggmynd sem hékk í rauðum þráð niður úr rjáfrinu. Og að sjálfsögðu vakti hún dijúga athygli. Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson. Ekki vakti eftirgerð af Hermes eftir Praxtiles minni athygli á Desembristerne og ef vel er rýnt í bak og fyrir geta menn sjálfir uppgötvað af hverju. sennilega fyrstir í heiminum að kynna þessa tvo málara á veglegan hátt og skýrir það í og með eign danskra safna og einstaklinga á verkum snillinganna. Árið 1898 gátu samtökin flutt í eigið hús, sem Willumsen hafði teiknað og stóð í Aborre-garðinum, en var flutt á nú- verandi stað 1913. etta var sem sagt upphaf- ið, og verður ekki annað sagt en að myndlistar- menn hafí hugsað stórt í lille Danmark á árum áður og gera enn. En stórhugurinn smitaði þó ekki út frá sér, heldur sannaðist hér frekar að ungir eru ekki alltaf ungir, og að byltingin étur börnin sín, því næstu samtök voru stofnuð vegna óánægju enn yngri meðlima samtakanna og 1915 sauð uppúr og markaði stofnun næstu samtaka, Grönningen. Voru hér meðal mætra listamanna þeir Harald Giersing, P. Rostrup Böyesen og Kai Nielsen, svo einhverjir þeir séu nefndir sem Islendingar eiga að þekkja. Kai Nielsen var kennari Nínu Sæmundsson og Rostrup Böysen margra íslenskra listspíra í lok fimmta og upphafs sjötta ára- tugarins, Giersing hins vegar einn snjallasti málari Dana á tuttugustu öld, áhrif hans víðtæk og skilupu sér einnig að einhverju leyti til ís- lendinga, sem seinna unnu að list sinni eða stunduðu nám í Kaup- mannahöfn, en snillingurinn lést 1927 aðeins 46 ára gamall. íslend- ingar þekkja Grönningen vafalítið best allra danskra listasamtaka þar sem Jón Stefánsson og seinna Svavar Guðnason voru meðlimir þeirra um árabil og settu báðir sterkan svip á allar þær sýningar sem þeir á annað borð tóku þátt í. Grönningen er risinn meðal danskra listasamtaka með 54 með- limi og yfirleitt vekja sýningar þeirra hvað mesta athygli. Þá er að geta Desembristerne er komu fram 1928, og helst fyrir þá sök að nú voru bæði Den Frie og Grönningen lokuð fyrir ungum hæfíleikamönn- um (!) og sýningarsalir voru enn sem komið var sárafáir í borginni. Meðal stofnenda má nefna Sören Hjorth Nielsen, seinna prófessor við akademíuna, lærimeistara margra Islendinga, og Holger J. Jensen, lengi fagkennara í grafíska skólanum og leiðbeinandi nokkurra Islendinga. Hér voru meðal nafn- kenndra meðlima, þeir Svend Wiig Hansen, Henry Heerup, Færeying- urinn Samuel .Joensen - Mikines, Mogens Zieler og íslendingurinn Sigurjón Olafsson, ásamt fyrri konu hans, Tove Ólafsson, nema hún hafi verið meðlimur Kammer- aterne. A síðustu árum hafa Corn- er-samtökin, sem sumir nefna há- borg raunsæisins eða natúral- ismans, veitt Grönningen harða samkeppni einkum hvað sölu snert- ir. Rætur Corner ná aftur til 1932 og meðal stofnanda var Victor Brockdorff, seinna fyrsti sósíalreal- isti á Norðurlöndum, en þrátt fyrir það vinur heimsþekktra franskra abstraktmálara eftirstríðsáranna, einnig hliðhollur íslenzkum mynd- listarmönnum sem tóku þátt í Tvíæringnum í Rostock. Því miður var Corner-sýningunni nýlokið er mig bar að garði, einnig Kolorist- erne sem komu upphaflega fram sama ár. Sá natúralismi sem Corn- er-meðlimirnir stunda er yfirleitt nokkuð annar en hérlendir gætu gert sér í hugarlund, teldist næsta lítil stofulist, og meðal þeirra ekki jafn miklir bógar á dönskum lista- vettvangi og í Grönningen, en samt hafa þeir sett hvert sölumetið á fætur öðru síðustu árin, og nú í ár var veltan yfir 30 milljónir! Loks er að geta Kammeraterne, er komu fyrst fram 1934 og sækja rætur í þjóðfélagsraunsæi þriðja og fjórða áratugarins. Við þekkjum helst til þeirra fyrir þátttöku Jóns Engil- berts á nokkrum sýningum og lau- safréttir herma að þeir muni vera að bera víurnar í Tryggva Ólafsson. Þá eru upptalin elstu og helstu listasamtök Kaupmannahafnar- borgar, en þar hafa að auk um langt árabil tíðkast árlegar og opin- berar haustsýningar á Charlotten- borg og vorsýningar á Den Frie og teljast til mikilla viðburða. Dómn- efndir velja þar úr innsendum verkum sem geta skipt þúsundum. Annars eðlis eru listhópar sem stofnaðir hafa verið til fulltingis ákveðnum listastefnum svo sem Klingen, Linien, Helhesten, Höst- udstillingen, Cobra, og í raun mun fleiri. Ekki skal sjást yfir þann mannlega breyskleika að einstakir meðlimir hafa hlaupist undan merkjum, eða af öðrum ástæðum skipt yfir í önnur samtök, en það er gömul saga og þó alltaf ný. Allt þetta sem er Dönum til svo mikils sóma væri þó ekki mögulegt ef ekki kæmi til velvilji fjölmiðla sem beina kastljósi sínu óspart að sýningum listasamtakanna og ekki aðeins í upphafi heldur fylgjast grannt með gengi þeirra allan tímann. Og það er á sýningum slíkra listasamtaka sem söfn, listasjóðir og ráðuneyti festa sér helst myndverk. að sem fyrir mér vakir með þessari úttekt á dönskum listasamtökum, er öðru fremur að opna augu hérlendra fyrir mikilvægi op- innar hlutlægrar listmiðlunar sem hér er nánast engin. Eins og ailir mega ráða af þessari upptalningu hafa Kaupmannahafnarbúar stór- um meiri möguleika til að fylgja framvindu innlendrar listar frá ári til árs en Reykvíkingar. Listmiðlun er þannig á margfalt hærra og hlutlægara plani í Danmörku en hér á landi, sem gefur fólki tæki- færi til að mynda sér sínar eigin skoðanir án afskipta betui-vitandi bendiprika, en þar erum við mjög sennilega fremstir meðal jafninga norðan sem sunnan Alpafjalla. Það má líka vera auðséð að fólk nálgast myndverk á annan og opn- ari hátt í sýningarsölum Kaup- mannahafnar en Reykjavíkur, skoðar lengi og gaumgæfilega og lætur ekki henda sig að snúa baki í myndverk á opnunum sýninga full- komlega út úr heiminum í orðræð- um við Pétur, Pál og Pallesen. Hlutlæg miðlun skiptir öllu og að ekki sé talað niður til fólks með yf-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.